پس لرزه‌های یمن در عربستان

حسن هانی‌زاده کارشناس مسائل خاورمیانه سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی روز چهارشنبه با صدور احکام حکومتی جدید، دست به تغییرات گسترده در ترکیب حاکمیت این کشور زد که از جمله مهم‌ترین این تغییرات برکناری سعود الفیصل، وزیر خارجه این کشور پس از ۴۰ سال تصدی این پست بود. تحولات اخیری که در رأس هیات حاکمه سعودی رخ داده و برکناری سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان برآیند بروز اختلاف و دودستگی میان هیات حاکمه عربستان بر سر حمله این کشور به یمن است. اعتقاد سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی این است که سعود الفیصل نتوانست از رهگذر تحرک دیپلماتیک یک ائتلاف سیاسی جهانی به نفع عربستان ایجاد کند. این اختلاف به ایجاد شکاف و دودستگی میان هیات حاکمه ریاض منجر شد. از یکسو شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز، ولیعهد عربستان با هرگونه حمله به یمن مخالف بود که این مخالفت‌ها حتی به بروز چندین مشاجره اصلی بین ولیعهد و محمد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان منجر شده بود.

مقرن بن عبدالعزیز که از یک مادر یمنی متولد شده است، اعتقاد دارد که کشتار مردم بی دفاع یمن به انزوای سیاسی عربستان منجر خواهد شد. از سوی دیگر شاهزاده سعود الفیصل، وزیر خارجه اعتقاد دارد که فضای جامعه جهانی برای ایجاد یک ائتلاف به سود عربستان مناسب نیست و عربستان به اهداف سیاسی و نظامی خود در یمن دست نخواهد یافت. اما پادشاه عربستان و فرزند او، محمد بن سلمان، وزیر دفاع اعتقاد دارند که باید به موازات حمله نظامی، فعالیت سیاسی برای توجیه حمله عربستان به یمن فراهم شود. شکست عربستان در حوزه نظامی و سیاسی به انزوای کامل این کشور انجامید. عربستان سعودی که انتظار داشت مردم یمن در برابر بمباران هوایی عربستان تسلیم شوند خود در برابر اراده مردم یمن شکست خورد. عربستان طی دو ماه گذشته ۶ لشکر پیاده و مکانیزه را برای حمله زمینی به یمن در کنار مرزهای این کشور متمرکز کرد؛ اما به دلیل وحشت از ورود به یک جنگ فرسایشی از انجام این حمله خودداری کرد.

بنابراین این تحولات و برکناری سعود الفیصل وزیر خارجه کارکشته سعودی و جایگزینی عادل الجبیر به حرکت عربستان به سمت افراط‌گرایی منجر خواهد شد. این نخستین بار است که در طول ۵۰ سال گذشته یک شخصیت خارج از خاندان سعودی ریاست دستگاه دیپلماسی عربستان را برعهده می‌گیرد. عادل الجبیر یکی از شخصیت‌های نزدیک به پادشاه و محمد بن سلمان، وزیر دفاع تلقی می‌شود و دارای دیدگاه‌های افراطی است. در نتیجه قرار گرفتن او در رأس وزارت خارجه سعودی به افزایش تنش‌های تهران و ریاض منجر خواهد شد. بنابراین انتظار نمی‌رود که عادل الجبیر سیاست معتدلی در قبال ایران اتخاذ کند. همچنین ارتباطات وزیر خارجه جدید عربستان با ایالات متحده آمریکا بسیار گسترده است و او با دستگاه‌های سیاسی، اطلاعاتی و کنگره آمریکا روابط نزدیکی دارد.