گروه ترجمه: افت شدید قیمت نفت و مذاکرات هسته‌ای ایران موجب شده است که بسیاری از تحلیلگران به بررسی وضعیت کنونی و آینده اقتصاد ایران بپردازند. نشریه کریستین ساینس مانیتور نیز در تحلیلی این پرسش را مطرح کرده است که آیا افت قیمت نفت، ایران را به اتخاذ تصمیمات اقتصادی پرخطر مجبور می‌کند؟ در این تحلیل آمده است: مقامات ایران می‌گویند افت شدید قیمت نفت که موجب کاهش هزینه‌های داخلی کشورهای تولید‌کننده نفت شده است، برای ایران دردسرآفرین نخواهد بود. دولت روحانی به تازگی قیمت نفت در بودجه ایران را از بشکه‌ای ۷۲ دلار به هر بشکه ۴۰ دلار کاهش داد و وزیر نفت ایران در هفته گذشته اعلام کرد ایران قادر است کاهش بیشتر قیمت نفت تا هر بشکه ۲۵ دلار را هم تحمل کند. حتی روحانی اعلام کرد بودجه دولتش از «کمترین وابستگی به نفت» برخوردار است و هشدار داده که سایر کشورهای تولیدکننده نفت مانند عربستان سعودی و کویت «بیش از ایران متضرر خواهند شد.» اما انتظار می‌رود رشد تولید ناخالص داخلی سالانه ایران که برای یک دهه در حدود ۵ درصد ثابت بود، در سال مالی پیش‌رو دست‌کم نصف خواهد شد و ممکن است به ۲ یا یک درصد هم برسد. اکنون امیدواری پیشین تهران برای اینکه درآمدهای نفتی‌اش در سال پیش‌رو دو برابر شود و به ۶۰ میلیارد دلار برسد از میان رفته است و این رقم احتمالا در حدود ۳۰ میلیارد دلار خواهد بود. این رقم تنها کسری از درآمد ۱۰۰ میلیارد دلاری دولت احمدی‌نژاد از نفت است. حالا آینده سیاسی روحانی هم تا حدود زیادی به بهبود اقتصاد ایران بستگی خواهد داشت. یک توافق هسته‌ای با گروه ۵+۱ که منجر به رفع تحریم‌های نفت، تجارت و بانکداری شود، در این راستا نقش مهمی دارد و مهلت نهایی آن در ۳۰ ژوئن آینده (تیرماه) به پایان خواهد رسید. جواد صالحی اصفهانی، اقتصاددان معتقد است: «کاهش قیمت نفت باد را از بادبان کشتی روحانی گرفته است.» اما این توافق هسته‌ای خواهد توانست ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار را به اقتصاد ایران برگرداند و موجب بازگشت نرخ رشد تولید ناخالص داخلی ایران به ۴ تا ۵ درصد شود. پس اینجا همان نقطه‌ تعیین‌کننده‌ای است که نشان می‌دهد آیا روحانی موفق خواهد شد رشد اقتصادی را در ۱۲ ماه آینده ایجاد کند یا مجبور خواهد شد بگوید «ببخشید، باید کمی بیش‌تر صبر کنید.» روی کاغذ، ارقام بانک جهانی نشان می‌دهد که وابستگی ایران به نفت، تنها ۲۲ درصد از کل تولید ناخالص داخلی‌‌اش است. کافی است این رقم را به‌عنوان مثال با عربستان یا عراق مقایسه کنید که در آنها بیش از ۲ برابر آن است؛ اما شاید این رقم گمراه‌کننده باشد چون در ایران صنعت نفت بر بسیاری از بخش‌ها تاثیر می‌گذارد.

دشوار، اما نه فاجعه‌بار

پروژه‌های دولتی درحال کاهش‌اند و افزایش دستمزدهای کارکنان دولت نیمی از افزایش سال قبل خواهد بود. هزینه‌های پستی و جریمه‌های ترافیکی افزایش یافته‌اند. سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی می‌گوید: «اگر آنها بودجه پیش‌بینی شده دولت را کاهش دهند، این به معنای رشد اقتصادی کمتر، اشتغال کمتر و رضایت کمتر در میان مردم است.» وی می‌افزاید، حتی با قیمت پایین نفت و تحریم‌ها ایران احتمالا ۶۰ میلیارد دلار در سال آینده کالای خارجی وارد می‌کند که ۲ برابر سال ۲۰۰۴ است. وی می‌افزاید: «وضعیت دشوار خواهد بود، اما فاجعه بار نیست...اوضاع خارج از کنترل نخواهد بود.»

در لایحه بودجه سال آینده ایران آمده است: درآمد ۲۸۹ میلیون دلاری حاصل از فروش خدمت سربازی باید صرف تقویت نیروی دفاعی ایران شود. البته مقامات ایران هرگونه ارتباط این راهکار جدید که در دهه‌های پیش هم از آن استفاده می‌شد را با کسری بودجه رد کرده‌اند. در گذشته رقم خرید خدمت سربازی معادل چند صد دلار بود، اما امروز در حدود ۶۵۰۰ دلار است و می‌تواند به دوبرابر آن هم افزایش یابد. عباسعلی منصوری، یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی کرده است درآمد دولت از این طرح بین ۹/۲ میلیارد دلار تا ۸/۵ میلیارد دلار باشد و علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد ایران ضمن اعلام این موضوع که قیمت نفت در بودجه به بشکه‌ای ۴۰ دلار کاهش یافته است، افزود: «ما قصد داریم این کاهش را به فرصت تبدیل کنیم.»