کاخ سفید «میانجی» تهران و ریاض

گروه دیپلماسی- سعیده سادات فهری: سعود‌الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان یکشنبه عصر در سفری از پیش تعیین نشده و در شرایطی که تنها یک روز تا پایان ضرب‌الاجل تعیین شده میان ایران و گروه ۱+۵ برای رسیدن به توافق جامع، زمان باقی‌مانده بود راهی وین، محل مذاکرات هسته‎ای شد تا با جان کری، همتای آمریکایی‎اش دیدار کند. این سفر غیرمنتظره مورد توجه بسیاری از تحلیلگران قرار گرفت و در رسانه‎های دنیا نیز بازتاب وسیعی داشت. اما در این میان دو سناریو بیش از بقیه جلب توجه می‎کرد؛ نخست اینکه فیصل به دلیل نگرانی از دستیابی ایران و ۶ قدرت جهانی به توافق هسته‎ای به آنجا رفته بود تا بلکه بتواند طرف غربی را قانع کند که به هر توافقی با ایران تن ندهد و سناریوی دوم نیز این بود که وزیر خارجه سعودی برای اطمینان از موقعیت کشور خود و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در صورت توافق احتمالی به دیدار وزیر خارجه آمریکا شتافته بود.

اغلب کشورهای عرب منطقه به خصوص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس همواره به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک ایران در منطقه تلاش کرده‎اند تا به نحوی ایران را به حاشیه برانند. طی بیش از ۱۰ سال گذشته به واسطه مطرح شدن ادعاهایی در مورد فعالیت‎های صلح‌آمیز هسته‏ای ایران و پس از آن نیز تحریم‎هایی که توسط شورای امنیت سازمان ملل و اروپا و آمریکا علیه تهران اتخاذ شد، موقعیتی برای اعراب فراهم شد تا به گمان خود بتوانند در منطقه یکه‌تازی کنند. به گفته برخی کارشناسان نیز طی این مدت اخیر که مقامات ایران به مذاکرات هسته‌ای مشغول بودند، کمتر فرصتی برای پرداختن به پرونده‎های منطقه‎ای همچون بحرین، سوریه، یمن و... فراهم بود. به همین خاطر کشورهای عربی اصلا نمی‏خواهند که ایران نسبت به پرونده هسته‏ای‎اش فراغ خاطری حاصل کند و در پی آن بیشتر به پرونده‏های منطقه‎ای بپردازد. از سوی دیگر کشورهای عربی می‏دانند که در صورت حصول توافق هسته‌ای میان ایران و ۱+۵، بدون شک روابط تهران با پایتخت‎های غربی نیز به سمت گشایش و بهبود بیشتری خواهد رفت که این مساله نیز خوشایند اعراب نیست.

توصیه آمریکا به عربستان

اما مساله جالبی که در بحبوحه مذاکرات حساس و سرنوشت‌ساز هسته‎ای و در واپسین ساعات این مذاکرات جلب توجه کرد انتشار خبر میانجیگری آمریکا برای عادی‌سازی روابط تهران- ریاض است.

درست ساعاتی پس از دیدار نیم‌ساعته وزرای خارجه آمریکا و عربستان در باند فرودگاه وین با محوریت مذاکرات هسته‎ای ایران، یک منبع سعودی از توصیه باراک اوباما به ریاض برای عادی‌سازی روابط با تهران خبرداد.

به گزارش «ایرنا»، پایگاه خبری«ایلاف» عربستان سعودی در این رابطه نوشته است که رئیس‌جمهور آمریکا در دیدار با شاهزاده متعب بن‌عبدالله‌بن عبدالعزیر، وزیر گارد ملی و فرزند پادشاه عربستان که سرگرم دیداری چند روزه از واشنگتن پایتخت آمریکا است، خواستار عادی‌سازی روابط سعودی با ایران و اتخاذ رویکرد باز آن کشور در قبال تهران شده است. ایلاف با اعلام این مطلب افزوده است که هیات سعودی در سفر به آمریکا به ریاست شاهزاده متعب، گرایش کاخ سفید برای دستیابی به یک راه‌حل با ایران را از نزدیک احساس کرده است. از این رو، رئیس‌جمهور آمریکا در جریان دیدار با شاهزاده متعب بر ضرورت رویکرد باز و گشایش روابط ریاض با تهران تاکید کرده است. مطابق آنچه در رسانه‎های عربستان انعکاس یافته است، اوباما از روابط نزدیک شاهزاده متعب با پدرش ملک عبدالله پادشاه عربستان به عنوان فرصتی برای رساندن این پیام مستقیم درباره روابط سعودی و ایران استفاده کرده است.

این در شرایطی است که هفته گذشته، سعود الفیصل در سفری که به پاریس داشت و در دیدار با جان کری، به او در رابطه با ایران هشدار داده بود. وزیر خارجه عربستان معتقد است که سهل‌انگاری غرب در قبال دمشق و نزدیک شدن به ایران، معادله را در سوریه بر هم زده و به باقی ماندن بشار اسد در قدرت کمک می‎کند. همین مساله بر دیدار اخیر فیصل با جان کری در پاریس سایه انداخته بود.

به گزارش رویترز، فیصل در دیدار خود با جان کری در پاریس، به صراحت از نزدیکی روابط ایران و آمریکا ابراز نگرانی و تاکید کرده بود که آمریکا با نزدیک شدن به ایران تمام متحدان خود را قربانی می‏کند.

با وجودی که چندی است مقامات سعودی به شدت از عملکرد آمریکا در قبال سوریه و ایران ناخرسند هستند و بارها نیز این ناخرسندی و نگرانی خود را گوشزد کرده‎اند، اما انگار مقامات کاخ سفید برنامه‎ها و اهداف دیگری را مدنظر دارند. طنز تاریخی ماجرا هم اینجاست که آمریکا که خود هنوز مناسباتش با تهران در هاله‎ای از ابهام قرار دارد، می‎خواهد نقش میانجی و واسطه را در رابطه با تهران و ریاض ایفا کند.

حال این که چرا واشنگتن خواهان بهبود روابط ایران و سعودی شده است، موضوعی است که با دو کارشناس در میان گذاشتیم و نظرشان را جویا شدیم.