چهارمین دور از مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از زمان اجرای توافق هسته‌ای مقدماتی ژنو، کمتر از یک ماه دیگر در وین برگزار می‌شود و هدف از آن ورود به مرحله تدوین پیش نویس توافق هسته‌ای نهایی است. توافق جامع ایران و غرب قرار است در مقابل اعمال محدودیت‌های بیشتر بر برنامه‌های هسته‌ای ایران، بخش بزرگ‌تری از تحریم‌ها را لغو کند، اما درحالی‌که طرفین امیدوارند این توافق تا پایان تیرماه به امضا برسد، به نظر نمی‌رسد افکار عمومی در ایران آماده پذیرش این توافق باشد.

بسیاری از اصولگرایان در ایران تاکید دارند که در توافق هسته‌ای نهایی نباید محدودیت‌های بیشتری بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال شود، اما مقامات آمریکایی و اروپایی حاضر در مذاکرات هسته‌ای با ایران قصد دارند در توافق جامع هسته‌ای، برنامه‌های هسته‌ای ایران را به عقب بازگردانده و از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کنند.

از سوی دیگر برای دستیابی به یک توافق نهایی و تعدیل تحریم‌ها، تهران باید امتیازهای قابل‌توجهی را ارائه کند، اما از آنجا که جمهوری اسلامی از فعالیت‌های هسته‌ای به عنوان یکی از دستاوردهای مهم خود نام می‌برد، مقامات غربی نگرانند که تهران امتیازهای لازم را ارائه نکند و با درخواست اعمال محدودیت‌های بیشتر بر برنامه‌های هسته‌ای‌اش مخالفت کند.

روزنامه وال استریت ژورنال در این زمینه نوشت: «اخیرا روز ملی فناوری هسته‌ای در ایران برگزار شد؛ همچنین دانشمندان هسته‌ای ترور شده ایرانی نیز به شدت مورد احترام قرار دارند.»

به گزارش این روزنامه آمریکایی، تحقیقات مستقل حاکی از آن است که برنامه‌های هسته‌ای ایران که در سه دهه گذشته همواره دنبال می‌شده است، بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار هزینه داشته است.

از سوی دیگر این برنامه‌ها اصلی‌ترین دلیل اعمال تحریم‌های سنگین اقتصادی علیه ایران و از دست رفتن منابع درآمدی به شمار می‌روند. همچنین در سال‌های اخیر، هزاران دانشمند و مهندس هسته‌ای در تاسیسات هسته‌ای ایران در اصفهان، قم و نطنز مشغول به کار هستند. مقامات تهران ازجمله حسن روحانی رئیس‌جمهور و محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز همواره در عرصه بین‌المللی بر حقوق هسته‌ای ایران تاکید کرده‌اند.

علی واعظ، تحلیلگر ارشد گروه بحران بین‌المللی می‌گوید: «باتوجه به هزینه صرف شده در فعالیت‌های هسته‌ای و اینکه برنامه‌های هسته‌ای ایران به یک غرور ملی تبدیل شده است، هر گونه عقب‌نشینی در این برنامه‌ها باید با دریافت امتیازهای بزرگ از غرب همراه باشد. به گفته او، پیش از اینکه مشخص نشود غرب می‌خواهد امتیازهای بزرگی بدهد، این غیرواقع‌بینانه است که انتظار داشته باشیم در ایران افکار عمومی برای پذیرش مصالحه آماده شود.»

در حال حاضر دولت اوباما از درخواست برچیده شدن کامل تاسیسات تولید سوخت هسته‌ای در ایران در قبال لغو تحریم‌ها صرف‌نظر کرده است. زیرساخت هسته‌ای ایران در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته است و مقامات آمریکایی می‌گویند تمایل جامعه بین‌المللی برای اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران کاهش یافته است.

در حال حاضر مذاکره‌کنندگان آمریکایی و اروپایی به دنبال این هستند که سرعت ورود ایران به باشگاه هسته‌ای را کاهش دهند. کاهش تعداد سانتریفیوژها و تغییر کاربری تاسیسات آب سنگین اراک ازجمله درخواست‌های آنها در این زمینه به شمار می‌رود. این در حالی است که علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اخیرا اعلام کرده است که تهران برای تغییرکاربری رآکتور آب سنگین اراک آمادگی دارد. به این ترتیب میزان پلوتونیوم تولیدی از این رآکتور به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد، البته او روز یکشنبه نیز در اظهار نظری جداگانه اعلام کرد که ایران باید ۳۰ هزار سانتریفیوژ بیشتر بسازد.

دیپلمات‌های آمریکایی که در روند مذاکرات هسته‌ای با ایران قرار دارند، می‌گویند احتمالا رآکتور اراک یکی از آسان‌ترین موضوعات برای حل شدن است. به گفته آنها مساله مهم‌تر کاهش تعداد سانتریفیوژها و به عقب راندن برنامه‌های موشکی است.

رابرت آینهورن که تا سال گذشته عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا بود، می‌گوید: «تا امروز ایران هزینه زیادی را بابت برنامه‌های هسته‌ای خود پرداخت کرده است. چه هزینه مستقیم که شامل سرمایه‌گذاری در این صنعت است و چه هزینه غیرمستقیم که به‌دلیل اعمال تحریم‌ها بر اقتصاد ایران تحمیل شده است. به همین دلیل ایران نمی‌خواهد از تمامی این هزینه‌ها صرف‌نظر کند و علاوه‌بر آن امتیازهایی هم به غرب بدهد.»

به این ترتیب درصورتی‌که غرب بخواهد بخش قابل‌توجهی از برنامه‌های هسته‌ای ایران را محدود کند، باید در مقابل قسمتی از تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند که منافع آن برای مردم روشن باشد و بتواند در جلب حمایت افکار عمومی از توافق هسته‌ای نهایی تاثیرگذار بگذارد.

منبع: دیپلماسی ایرانی