ازسرگیری روابط دیپلماتیک ایران و بریتانیا

پس از گذشت بیش از دو سال از تنزل روابط دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران و بریتانیا، سرانجام روز پنج‌شنبه پرچم‌های ایران و بریتانیا در سفارت‌خانه‌های این دو کشور برافراشته شد و تهران و لندن بر آن شدند که روابط دیپلماتیک مستقیم خود را با استفاده از کاردارهای غیرمقیم برقرار کنند و دیگر از کشور ثالث استفاده نکنند. البته با روی کار آمدن دولت میانه‌روی حسن روحانی، تلاش‎هایی در این زمینه از جانب هر دو طرف آغاز شد. به عنوان نمونه می‎توان به معرفی کاردارهای غیرمقیم ایران و بریتانیا که حدودا سه ماه پیش انجام گرفت، اشاره کرد. همچنین دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا نیز برای نخستین بار در ماه نوامبر با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به صورت تلفنی گفت‌و‌گو کرد؛ امری که در یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده‌است.

این در شرایطی است که جک استراو، وزیر خارجه سابق بریتانیا نیز پس از سفرش به تهران خواستار بازگشایی سریع سفارتخانه‌ها شد. یک سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا در این زمینه به گاردین گفت گام بعدی در این روند گام‌به‌گام، حرکت به سوی روابط دوجانبه کامل با ایران خواهد بود.

به این ترتیب دو کشور از روز پنج‌شنبه اول اسفند، برقراری روابط از طریق کشور ثالث را کنار گذاشتند و تصمیم بر آن شد که روابط خود را به‌طور مستقیم از سر بگیرند. البته سفارتخانه‌های دو کشور هنوز تعطیل است و بازگشایی آن منوط به تصمیم تهران و لندن برای از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک است. این در شرایطی است که با وجود تعطیل ماندن سفارت، برخی کارمندان محلی کار خود را در سفارت آغاز می‏کنند.

همچنین هر دو کشور پیش از این تایید کرده‌اند که هدف نهایی «بازگشایی سفارتخانه‌ها» است. در این رابطه وزارت خارجه بریتانیا در توئیتر خود اعلام کرد که از روز پنج‌شنبه ۲۰ فوریه رابطه دیپلماتیک غیرمستقیم با ایران را متوقف کرده و از این به بعد روابط خود را به‌طور مستقیم و از طریق آجی شارما، کاردار غیر مقیم خود برقرار خواهد کرد. به دنبال انتشار این خبر، مجید تخت روانچی، معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه ایران هم، اعلام کرد روابط تهران و لندن از روز پنج‌شنبه بدون حضور حافظ منافع از سر گرفته می‌شود. به این ترتیب فعالیت دفاتر حفاظت منافع متوقف شده و کارداران غیر مقیم، محمد حسن حبیب‌الله‌زاده و آجی شارما این وظایف را انجام خواهند داد.

انتخاب روحانی و آب شدن یخ روابط

روابط دیپلماتیک ایران و بریتانیا پس از حمله به سفارت این کشور در تهران در نوامبر ۲۰۱۱ رو به وخامت نهاد. درواقع در پاییز ۱۳۹۰ به دنبال حمله گروهی از معترضان به اماکن دیپلماتیک بریتانیا در تهران، دولت بریتانیا همه کارکنان سفارت خود را فراخواند و دستور خروج دیپلمات‌های ایرانی را هم از بریتانیا صادر کرد. به این ترتیب روابط دیپلماتیک رسمی دو کشور در پایین‌ترین سطح پیش از قطع کامل قرار گرفت. از آن زمان به بعد سفارت سوئد در تهران حافظ منافع دولت بریتانیا و سفارت عمان در لندن حافظ منافع دولت ایران شدند.

با انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری، ویلیام هیگ با وزیر امور خارجه ایران تماس تلفنی گرفت و دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا هم در نامه‎ای به روحانی پیروزی او را تبریک گفت. ویلیام هیگ وزیر خارجه بریتانیا ۱۶ مهر درباره سیاست‌های این کشور در قبال ایران به پارلمان بریتانیا توضیح داد و گفت با محمدجواد ظریف، همتای ایرانی خود، برای تعیین کاردار غیرمقیم توافق کرده است. پس از آن مقامات دو دولت خواستار بهبود گام‌به‌گام روابط شدند و موضوع تبادل کاردار غیرمقیم اولین بار مهرماه امسال (۱۳۹۲)، پس از دیدار وزرای امور خارجه ایران و بریتانیا در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شد.

فرازوفرودهای ۳۵ ساله روابط تهران-لندن

روابط ایران و بریتانیا به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی همواره با فرازوفرود همراه بوده است. در پی پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بریتانیا سفارت خود در تهران را تعطیل و دیپلمات‎هایش را به دفتر حفاظت منافع بریتانیا در سفارت سوئد منتقل کرد. یک سال بعد سفارت بریتانیا در تهران مجددا بازگشایی شد، اما این روابط نیز پایدار نماند و مجددا یک سال بعد؛ یعنی سال ۱۹۸۹ میلادی به دنبال ماجرای سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی کتاب موهن آیات شیطانی، روابط دو کشور قطع شد. سپس در سپتامبر ۱۹۹۰ میلادی و در پی تهاجم عراق به کویت، دولت بریتانیا برقراری مجدد روابط با ایران را لازم دانست، اما روابط در سطح کاردار محدود ماند. با انتخاب محمد خاتمی به عنوان رئیس‌جمهوری ایران در سال ۱۹۹۷، او تلاش‌هایی را برای عادی سازی روابط میان دو کشور آغاز کرد که باعث شد یک سال بعد روابط با بریتانیا به سطح سفیر بازگردد؛ اما با روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در ایران و اوج‌گیری اختلافات بر سر برنامه هسته‌ای ایران، روابط سیاسی میان دو کشور تا حد زیادی دچار تنش شد و در نهایت در آذر سال ۱۳۹۰ و به دنبال ورود معترضان ایران به ساختمان سفارت بریتانیا در تهران، روابط دیپلماتیک رسمی دو کشور در پایین‌ترین سطح پیش از قطع کامل قرار گرفت.