سمیح ایدیز باوجود برخی اختلافات جدی بین ایران و ترکیه بر سر پاره‌ای موضوعات، همه نگاه‌ها به اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، دوخته شده که هم‌اکنون در قالب سفری دو روزه به همراه چهار وزیر، هیاتی اقتصادی و ۵۰ خبرنگار ترک در تهران حضور دارد. سفری که می‌تواند فرصتی برای کاهش تنش‌های دو جانبه بر سر موضوعاتی مانند سوریه ایجاد کند و در عین حال زمینه همکاری‌های اقتصادی دو کشور را توسعه دهد. به گزارش المانیتور، سوریه از جمله موارد مورد اختلاف ایران و ترکیه است و دو طرف در دو جبهه متفاوت حضور دارند. در شرایطی که آنکارا امیدوار به کنار رفتن بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه از قدرت است، تهران می‌خواهد اسد در ساختار قدرت سوریه باقی بماند. با این وجود آنکارا اخیرا از حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ حمایت کرد. احمد داوود اغلو، وزیر خارجه این کشور هم بارها بر این حمایت تاکید کرد.

یکی دیگر از اختلافات ایران و آمریکا بر سر طرح سپر دفاع موشکی ناتو (تحت کنترل آمریکا) است که در خاک ترکیه مستقر شده است. آنکارا می‌گوید این سیستم، ایران را نشانه نمی‌گیرد، اما مقامات ناتو پیش از این گفته بودند که این سپر برای مقابله با تهدید موشکی در منطقه - شامل تهدید موشکی از جانب ایران - ایجاد می‌شود.

مقامات نظامی و امنیتی ایران بارها در مورد این سپر دفاع موشکی به ترکیه هشدار داده و تاکید کرده‌اند در صورتی که آمریکا یا اسرائیل دست به اقدام نظامی علیه ایران بزنند، جمهوری اسلامی نیز این سپر دفاع موشکی را هدف قرار می‌دهد.

علاوه‌بر فرقه‌گرایی در خاورمیانه که با بحران در عراق و سوریه تشدید شده‌است آنکارا و تهران را در دو قطب مخالف قرار داده‌است. عربستان سعودی و ایران در رقابتی سخت به سر می‌برند و جنگی نیابتی نیز در این زمینه در سوریه در جریان است.

این واقعیت که دولت اردوغان از موضع عربستان سعودی در سوریه حمایت می‌کند یکی دیگر از عوامل چالش برانگیز بین تهران و آنکارا به شمار می‌رود. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران همزمان با برگزاری کنفرانس ژنو ۲ در شهر مونتروی سوئیس گفت، آنهایی که از تروریست‌ها در سوریه حمایت می‌کنند، باید به این پشتیبانی خاتمه دهند. البته او اشاره‌ای به نام ترکیه نکرد، اما رسانه‌های دولتی در ایران گاه به نام ترکیه به عنوان یکی از حامیان تروریسم در سوریه اشاره می‌کنند.

حتی داوود اغلو و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در نشستی در حاشیه مجمع جهانی اقتصاد در داووس، بر سر سوریه دچار تنش لفظی شدند.

از سوی دیگر تهران از موضع آنکارا در مورد اخوان المسلمین راضی نیست و این موضوع نیز یکی دیگر از مواردی است که دو طرف بر سر آن اختلاف‌نظر دارند.

اما با وجود همه این اختلاف‌نظر‌ها در فضای سیاسی بین تهران و آنکارا، سفر اردوغان به ایران نشان می‌دهد که بار دیگر، در نهایت این تجارت و منافع اقتصادی است که حرف آخر را می‌زند.

اردوغان با دستور کار تحولات مربوط به سوریه و مساله هسته‌ای ایران در تهران حضور دارد و با مقامات عالی جمهوری اسلامی نیز ملاقات خواهد کرد. در شرایطی که زمینه‌های سیاسی اندکی در خاورمیانه مورد توافق تهران و آنکارا قرار دارد، تنها گزینه‌هایی که به‌طور جدی می‌توانند مطرح باشند، همکاری در فضای اقتصادی است. به همین دلیل انتظار می‌رود تمرکز اصلی سفر اردوغان به تهران نیز بر موضوعات اقتصادی باشد.

با وجود همه این اختلاف‌نظر‌ها در فضای سیاسی بین تهران و آنکارا، سفر اردوغان به ایران نشان می‌دهد که بار دیگر، در نهایت این تجارت و منافع اقتصادی است که حرف آخر را می‌زند.

تحریم‌های غرب علیه ایران که پس از اجرای توافق هسته‌ای مقدماتی ژنو در حال تعدیل شدن است، فرصت‌های اقتصادی متعددی برای اشتهای اقتصادی سیری‌ناپذیر ترکیه پدید می‌آورد. اینکه وزیران اقتصاد، انرژی و توسعه ترکیه اردوغان را در این سفر همراهی می‌کنند نیز حاکی از اهمیت این فرصت‌ها برای ترکیه است. ابراهیم رحیم‌پور، معاون وزیر خارجه ایران پیش از سفر اردوغان به تهران اعلام کرد که ارزش روابط تجاری دوجانبه که هم‌اکنون ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود تا سال ۲۰۱۵ به ۳۰ میلیارد دلار می‌رسد.

برخی گزارش‌ها نیز از احتمال ایجاد منطقه آزاد تجاری انرژی بین ایران و ترکیه حکایت دارد. در شرایطی که پتانسیل افول اقتصادی در ترکیه به یک تهدید برای دولت اردوغان تبدیل شده‌است، اینکه نخست‌وزیر ترکیه بتواند قراردادهای تجاری چشمگیری با ایران منعقد کند در شرایط کنونی از اهمیت زیادی برخوردار است، چون با توجه به برخی نارضایتی‌های داخلی از سیاست‌های داخلی اردوغان و تنش‌های ناشی از آن، سرمایه‌گذاران خارجی در حال خارج کردن سرمایه‌های خود از ترکیه هستند و در نتیجه آن ارزش لیر، پول رایج ترکیه سقوط کرده‌است. تحلیلگران می‌گویند ترکیه باید برای مقابله با این مشکل، سرمایه‌های خارجی را جذب کند و افزایش صادرات به ایران و عقد قراردادهای کلان با تهران یکی از راه‌های تحقق این هدف است.

به این ترتیب جای تعجبی وجود ندارد که دیوید کوهن، معاون خزانه داری آمریکا یک روز پیش از سفر اردوغان به تهران به آنکارا رفت تا به مقامات ترکیه در مورد همکاری تجاری با ایران هشدار دهد. این در شرایطی است که ترکیه حتی در زمان اعمال تحریم‌های سنگین علیه ایران نیز به روابط تجاری خود با ایران کماکان ادامه می‌داد و هالک بانک این کشور یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال پول نفت به ایران بود. از سوی دیگر شرکت‌های نیابتی ایرانی نیز در ترکیه می‌توانستند تحریم‌ها را دور بزنند.

به نظر نمی‌رسد باتوجه به نیاز مبرمی که آنکارا به جذب سرمایه‌های خارجی دارد، دولت اردوغان توجه ویژه‌ای به هشدارهایی نشان دهد که گاه و بیگاه از واشنگتن به آنکارا می‌رسد. البته باوجود چشم‌انداز اقتصادی مثبتی که برای روابط تهران - آنکارا وجود دارد، هنوز هم دو طرف اختلاف‌نظر‌های عمیقی بر سر موضوعات منطقه‌ای از جمله سوریه دارند و این اختلاف‌نظرها همواره در روابط سیاسی دوکشور خودنمایی می‌کند.

منبع: دیپلماسی ایرانی به نقل از المانیتور