چشم‌انداز قدرت ایران در خاورمیانه منبع نگرانی تل‌آویو و ریاض

«استفان والت» تحلیلگر مشهور مسائل خاورمیانه و استاد دانشگاه هاروارد در یادداشتی در نشریه آمریکایی فارین‌پالیسی، توازن قدرت در خاورمیانه و خلیج فارس را مساله اصلی توافق هسته‌ای ایران و کشورهای ۱+۵ در ژنو دانسته است. والت در این یادداشت به خوشحالی گروه‌های مذاکره‌کننده از این توافق هسته‌ای اشاره کرده، اما افزوده در بحبوحه این شادمانی‌ها موضوعی که نباید آن را فراموش کرد، این است که «برنامه هسته‌‌ای ایران، در واقع موضوع اصلی نیست.» به نوشته والت، موضوع مهم‌تری که در این میان مطرح است روابط آینده ایران با جهان خارج است و اینکه آیا این توافق، مسیر بازگشت مجدد ایران به اقتصاد جهانی و جامعه بین‌المللی را فراهم خواهد کرد یا خیر. در واقع موضوع اصلی نزدیک شدن ایران به بمب نیست، موضوع اصلی، توازن درازمدت قدرت در خلیج‌فارس و خاورمیانه است.

ایران از هر کدام از کشورهای دیگر منطقه پتانسیل قدرت بیشتری دارد: جمعیت بیشتر، طبقه متوسط نسبتا پیشرفته و تحصیلکرده، برخی دانشگاه‌های خوب و منابع نفتی و گازی غنی برای افزایش رشد اقتصادی (در صورت استفاده عاقلانه از آنها) را دارد.

در صورتی که ایران هر زمانی بتواند از موانع تحریم‌های بین‌المللی بگریزد و افراد شایسته‌تری را مسوول اقتصادش کند، با گذر زمان حرف‌های بیشتری برای گفتن در مسائل منطقه خواهد داشت. همین چشم‌انداز چیزی است که در واقع پشت نگرانی‌های اسرائیلی‌ها و عربستان سعودی قرار دارد.

اسرائیل و عربستان سعودی به این فکر نمی‌کنند که ایران یک روز بیدار شود و کلاهک‌های هسته‌ای را به سمت همسایگانش نشانه بگیرد و آنها احتمالا حتی به این هم اعتقادی ندارند، نه! آنها تنها نگران این هستند که ایرانی قدرتمندتر، از نفوذ بیشتری در منطقه برخوردار باشد و این کار را به همان نحوی انجام دهد که تمام قدرت‌های بزرگ انجام می‌دهند. از منظر تل‌آویو و ریاض، هدف، نگه داشتن ایران در یک محبس، تا هر چند زمان ممکن است: منزوی، بی‌یاور و تضعیف شده به‌صورت تصنعی.

منافع راهبردی اصلی آمریکا در طرح خاورمیانه بزرگ، توازن قدرت به‌گونه‌ای است که در آن هیچ کشوری به تنهایی مسلط بر اوضاع نباشد. در چارچوب همین طرح، منافع آمریکا در داشتن رابطه با کشورهای بیشتری در خاورمیانه استوار است.

منافع درازمدت آمریکا با کمک به بازگشت مجدد ایران به جامعه جهانی به بهترین نحو برآورده می‌شود. چنین اقدامی مواضع نیروهای میانه‌رو در ایران را تقویت خواهد کرد.

منبع فارین پالیسی/ یو.اس.ویوور