ضرورت اعتمادسازی‌ایران با کشورهای منطقه

جاوید قربان اوغلی * توافق هسته‏ای‌ایران با کشورهای عضو گروه ۱+۵ یک گام بزرگ در سیاست خارجی‌ایران به شمار می‎رود؛ اما در برهه کنونی و به دنبال رفع یکی از مشکلات سیاست خارجی، اکنون نوبت آن فرا رسیده که‌ایران در روابط خود با کشورهای منطقه به خصوص کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند عربستان تجدیدنظر کند. در‌ این رابطه سخنان محمد جواد ظریف، وزیر خارجه‌ایران، در مقاله‌ای در شرق‌الاوسط موضع‌ایران را در‌این‌خصوص به طور شفاف بیان کرد. او گفت: «در حالی که مذاکرات هسته‎ای در جریان است، اولویت اصلی‌ایران، منطقه و کشورهای منطقه است. نکته‎ای که باید توجه کرد ‌این است که در عرف و در مسائل تئوریک سیاست خارجی نیز کشورهای همسایه به عنوان نیمی از سیاست خارجی در نظر گرفته می‎شوند. بنابراین ایران باید با کشورهایی مانند امارات و عربستان یک روابط مسالمت آمیز را در پیش گیرد؛ روابطی توام با احترام متقابل. در ‌این صورت مردم نیز از جانب مرزهایشان همواره احساس آرامش و آسودگی خاطر خواهند داشت. همچنین ‌ایران در آبراه خلیج فارس و تنگه هرمز با کشورهای عربی شراکت دارد؛ یعنی منطقه‎ای که بخش اعظمی از نفت صادراتی از آنجا عبور می‌کند و اقتصاد کشورها به آن وابسته است. البته سیاست‎های عربستان در قبال‌ایران نیز قابل تامل است، زیرا ‌این کشور طی سال‎های اخیر به دنبال ناکامی در برخی سیاست‎‌های منطقه‎‌ای، ‌ایران را مقصر می‎دید و از آن عصبانی بود. البته سیاست‎های ناصواب و چالش برانگیز ۲ دولت گذشته در ‌ایران در قبال کشورهای دیگر به خصوص همسایگان نیز در ‌این مسائل تاثیرگذار بود. همچنین در کنار ‌این مساله، تحرکات برخی جناح‎های تندرو در داخل عربستان را نباید از نظر دور داشت؛ ‌این گروه‎ها موجب شدند که بخش رقابتی سیاست عربستان بر بخش تعاملی آن غالب شود. در رابطه با توافق هسته‎ای‌ایران، اغلب کشورهای عربی از آن استقبال کردند، اما عربستان تاکنون سکوت مرموزی اختیار کرده است. اکنون در‌این شرایط وزیر خارجه‌ایران و دیگر اعضای سیاست خارجی، باید بعد از فراغت و قرار گرفتن قطار هسته‎ای در ریل‏های صحیح به کشورهای منطقه بپردازند. بنابراین برای بهبود سیاست خارجی‌ایران گام دوم بعد از توافق هسته‎ای، آرام سازی و عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه مخصوصا عربستان سعودی است؛ البته باتوجه به اختلاف نظرهای میان دو کشور بر سر مسائلی همچون سوریه،عراق و لبنان‌این عادی سازی روابط چندان آسان نخواهد بود، همچنین عربستان گمان می‎کند حل مساله هسته‎ای‌ایران در عین حفظ حق غنی‌سازی اورانیوم، ایران را تبدیل به یک قدرت منطقه‎ای می‌کند و توازن منطقه را بر هم می‏زند. در‌این راستا جمهوری اسلامی‌ایران باید یک دیپلماسی فعال را در منطقه دنبال کند، تا عربستان نیز به نیات واقعی کشور پی ببرد. در نهایت اکنون باید از ظرفیت‏هایی که در داخل وجود دارد چه اشخاص و چه ابزارها برای رساندن پیام و تعامل سازنده با عربستان استفاده کرد.

* معاون سابق عربی آفریقایی وزارت خارجه