راهکارهای انتشار اوراق بدهی از سوی بخش خصوصی

گروه صنعت و معدن- ناتوانی بانک‌ها در تامین منابع مالی بخش تولید از یکسو و طولانی بودن پروسه انتشار اوراق مشارکت برای تامین سرمایه مورد نیاز این بخش از سوی دیگر، موجب شد تا بخش خصوصی برای رفع این مشکل به فکر انتشار اوراق مشارکت از طریق موسسات اقتصادی و تجاری بیفتد؛ راهکاری که درصورت اجرایی شدن حذف گزینه بانک‌ها در انتشار اوراق مشارکت بخش خصوصی را به همراه خواهد داشت. گره به‌وجود آمده در تامین نقدینگی مورد نیاز بخش تولید در حالی است که تاکنون بانک‌ها تنها مفر واحدهای تولیدی در تامین نقدینگی محسوب می‌شدند، اما با شدت گرفتن تحریم و کاهش سرمایه بانک‌ها، این مفر نیز تقریبا به روی تولید بسته شد و حال بخش خصوصی سعی دارد تا راهکار جدیدی برای تامین منابع مالی خود در نظر گیرد. عرضه اوراق مشارکت، اوراق صکوک و مرابحه یکی از راهکارهای جدیدی است که در حال حاضر بخش تولید به آن روی آورده تا به این طریق بخشی از مشکل نقدینگی خود را برطرف کند؛ اما این راهکار نیز با سد بانک مواجه است؛ چراکه تضمین بانک‌ها در عرضه اوراق مشارکت الزامی است و عبور از این سد نیز نیازمند تغییر در نحوه عرضه اوراق مشارکت بخش خصوصی است. در این خصوص، کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین منابع مالی در آخرین جلسه خود بررسی راهکارهای تسهیل صدور و انتشار اوراق بدهی از سوی بخش خصوصی را در دستور کار خود قرار داد تا شاید به این طریق گره تامین نقدینگی بخش تولید باز شود. مدیریت معضل تامین نقدینگی در این جلسه مقرر شد تا به‌منظور مدیریت معضل تامین نقدینگی واحدهای اقتصادی، راهکارهای جدیدی در راستای امکان صدور و انتشار اوراق بدهی از سوی بخش خصوصی در نظر گرفته شود؛ چرا که با توجه به شرایط سرمایه‌گذاری، دیگر وابستگی صرف به تسهیلات بانکی برای تامین نقدینگی جوابگو نیست. مسعود گل‌شیرازی،‌ رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران درخصوص نتایج این جلسه به «دنیای اقتصاد» می‌‌گوید: اوراق بدهی از اقسام اوراق صکوک، اوراق مشارکت، مرابحه و... است که ارتباط میان سرمایه‌پذیر (واحد تولیدی یا هر واحدی که نیاز دارد) را برقرار می‌کند؛ اما در کشور ما عرضه اوراق به گونه‌ای است که تضمین بانک برای اوراق عرضه شده الزامی است که با این شرایط ارتباط فعالان با بانک‌ها کاهش نخواهد یافت.به گفته رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران، الزام در نظر گرفته شده موجب شد تا کمیسیون سرمایه‌گذاری به‌منظور کاهش تصدیگری بانک‌ها در روند عرضه اوراق مشارکت در آخرین جلسه خود طرح حذف الزام تضمین بانک‌ها و ایجاد صندوق تضمین را که در قانون نیز قید شده مطرح کند. به گفته گل‌شیرازی، کمیسیون سرمایه‌گذاری سعی دارد تا بنگاه‌های اقتصادی را در عرضه اوراق مشارکت فعال کند تا به این طریق ارتباط سرمایه‌پذیرها با بانک‌ها کاهش یابد. سهولت در عرضه اوراق مشارکت با ورود بنگاه‌های اقتصادی به‌عنوان ضامن دیگر، فایده اجرای طرح است که رییس کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران به آن اشاره کرده و در این خصوص می‌گوید: در حال حاضر اوراق از طریق تضمین بین دولتی، بانک مرکزی، موسسات و صندوق‌های مالی عرضه می‌شوند که ما سعی داریم تا موسسات اقتصادی نیز در عرضه اوراق مشارکت ورود پیدا کنند. گل‌شیرازی با بیان اینکه پیشنهاد اولیه از سوی اتاق مطرح شده، می‌گوید: در مرحله اول باید راهکار پیشنهادی را با موارد قانونی تطبیق دهیم که این مرحله در حال انجام است و در صورت اجرایی شدن طرح، محدودیت‌های بانکی کاهش خواهد یافت. باید نگاه بانک محوری تغییر کند در همین حال، حسین سلیمی، عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران نیز با بیان اینکه در شرایط کنونی بانک‌ها تنها محل تامین منابع محسوب می‌شوند، گفت: این در حالی است که منابع بانک‌ها محدود است و امکان تامین سرمایه مورد نیاز تمام بنگاه‌ها را ندارد؛ به همین دلیل باید این نگاه تغییر کند و انتشار اوراق مشارکت و اوراق صکوک می‌تواند جایگزین مناسبی برای تامین منابع مالی بخش تولید محسوب شود.سلیمی با اشاره به اینکه انتشار اوراق مشارکت روشی مرسوم در تمام کشورها است، می‌گوید: در حال حاضر اقدامات مناسبی در بورس صورت گرفته و برخی از شرکت‌ها از طریق اوراق مشارکت در حال جمع‌آوری سرمایه مورد نیاز هستند، روشی که می‌تواند به مرور زمان وابستگی به بانک‌ها را کاهش دهد. عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه چند سالی است که طرح انتشار اوراق صکوک و مشارکت در کشور در حال اجرا است، می‌گوید: آیین‌نامه عرضه اوراق از سوی بورس تهیه شده و برخی از طرح‌ها نیز از این روش برای تامین منابع مالی خود استفاده کرده‌اند و مرور زمان نشان داده که اجرای این روش بدون مشکل خواهد بود. به گفته سلیمی، در روش عرضه اوراق مشارکت، شرکت‌ها دو تا سه سال پس از عرضه اوراق اقدام به بازپرداخت با سود مدنظر می‌کنند و به این طریق سرمایه‌های سرگردان به سمت تولید هدایت می‌شود؛ روشی که نه فشار به بانک‌ها می‌آورد و نه تورم ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، این امکان نیز وجود دارد که با اتمام دوره، خریدار به سهامدار شرکت تبدیل شود. سلیمی در خصوص اینکه تاکنون چند شرکت بخش خصوصی از این روش برای تامین منابع مالی خود استفاده کرده‌اند، گفت: ۱۰ تا ۱۵شرکت تاکنون از این روش استفاده کرده‌اند و یک شرکت نیز به مرحله تبدیل سهم رسیده است و چند پروژه نیز در مرحله بررسی قرار دارند. بی اعتمادی متقاضیان به اوراق عرضه شده از سوی بخش خصوصی یکی از مشکلات اجرای این طرح است که این عضو کمیسیون سرمایه‌گذاری و تامین مالی اتاق بازرگانی ایران به آن اشاره کرده و می‌گوید: با وجود اینکه اوراق مشارکت از طریق بورس عرضه می‌شود، هنوز مردم به آن اطمینان ندارند و آنچه مسلم است جلب رضایت مردم زمانبر است و باید کار را به آهستگی پیش برد. افزایش سود اوراق عرضه شده یکی از راهکارهایی است که سلیمی به آن اشاره کرده و می‌گوید: در حال حاضر سود از سوی بورس و به صورت سراسری تعیین می‌شود، اما برای جلب اعتماد مردم می‌توان سود اوراق عرضه شده از سوی بخش خصوصی را افزایش داد تا مردم به اوراق مشارکت بخش خصوصی جذب شوند.عرضه اوراق صکوک یکی دیگر از روش‌هایی است که سلیمی به آن اشاره کرده و در این خصوص، می‌گوید: آیین‌نامه عرضه اوراق صکوک از سوی بورس نهایی شده و با اجرایی شدن این روش دست تولید برای تامین منابع بازتر خواهد شد. در حالت کلی می‌توان صکوک را اوراق بهادار مبتنی بر دارایی، با درآمد ثابت یا متغیر، قابل معامله در بازار ثانویه و مبتنی بر اصول شریعت دانست. عضو هیات مدیره انجمن مدیران صنایع معتقد است، روش‌های ذکر شده کمک می‌کند تا فشار روی بانک‌ها کاهش یابد؛ چرا که مردم خریدار اصلی این اوراق محسوب می‌شوند.