استاندارد‌ اند پورز و سیر تکامل آن
ابوالفضل جعفری
بخش اول
طبق برآوردهای صورت گرفته، در حال حاضر حدود 130 تا 150 موسسه رتبه‌بندی در سطح جهان وجود دارد. گرچه برخی رقم‌ها بین موسسات رتبه‌بندی ممکن است این تعداد را کاهش دهد، اما شواهدی وجود دارد که تعداد موسسات رتبه‌بندی در آینده، به‌ویژه در بازارهای در حال توسعه، افزایش خواهد یافت.

رتبه‌بندی امروزه صنعتی تاثیر‌گذار در بازارهای مالی و اقتصاد کشورهای توسعه یافته محسوب می‌شود و موسسات مختلف رتبه‌بندی نیز از کل در آمد این صنعت، تقریبا انحصاری به شمار می‌رود. در حال حاضر کل درآمد صنعت رتبه‌بندی در سطح دنیا حدود ۴‌میلیارد و ۴۷۲‌میلیون دلار است که ۹۷‌درصد از این مقدار متعلق به چهار موسسه بزرگ رتبه‌بندی یعنی استاندارد‌اند پورز، مودیز، فیچ و ای ام بست می‌باشد که هر یک به‌ترتیب ۴۰، ۳۹، ۱۵ و ۳‌درصد از درآمد جهانی صنعت را به خود اختصاص داده‌اند و بقیه موسسات رتبه‌بندی در سطح دنیا، تنها ۳‌درصد ازدرآمد آنرا در اختیار دارند.
موسسه رتبه‌بندی استاندارد اندپورز یا به اختصار، S&P که در حال حاضر بیشترین سهم از درآمد جهانی این صنعت را به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین موسسه رتبه‌بندی جهان محسوب می‌شود، دارای بیش از 6000 کارمند است که بیش از 1300 نفر از آنان، تحلیلگران حرفه‌ای هستند و رتبه‌بندی‌های آن بیش از 70 کشور دنیا را پوشش می‌دهد.
رتبه‌بندی‌هایی که توسط S&P انجام می‌گیرند شامل طیف وسیعی از رتبه‌بندی‌های سنتی تا رتبه‌بندی‌های غیرسنتی است. S&P رتبه‌بندی اوراق قرضه شرکت‌ها، خود شرکت‌ها، اوراق قرضه شهرداری‌ها، اوراق قرضه رهنی، اوراق‌بهادار با پشتوانه دارایی و اوراق قرضه با پشتوانه اوراق قرضه دیگر (CDOS) را در گروه رتبه‌بندی‌های سنتی خود قرار می‌دهد و در هریک از این رتبه‌بندی‌ها، چه در داخل ایالات متحده و چه در خارج از آن، سهم عمده رتبه‌بندی‌های صورت گرفته را به خود اختصاص داده است. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۵ از کل رتبه‌بندی‌های صورت گرفته در ایالات متحده در زمینه اوراق قرضه شرکت‌ها، خود شرکت‌ها، اوراق قرضه شهرداری‌ها و اوراق قرضه رهنی، سهم S&P به‌ترتیب ۹۴، ۹۸، ۸۶ و ۹۳‌درصد بوده است یا در آسیا ۹۱‌درصد از رتبه‌بندی‌های صورت گرفته بر روی شرکت‌ها را به خود اختصاص داده است.
رتبه‌بندی غیرسنتی S&P نیز شامل رتبه‌بندی‌های قدرت مالی، طرف معامله و رتبه‌بندی اعتباری شرکت که این سه نوع رتبه‌بندی ارزش اعتباری کلی و ظرفیت هر موسسه یا شرکتی را در باز پرداخت تعهداتش ارزیابی می‌نماید و برای رتبه‌بندی یک تعهد خاص مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. سایر رتبه‌بندی‌های غیر سنتی نیز عبارتند از رتبه‌بندی وام بانکی که برای ارزیابی کلی نرخ نکول بانک‌ها در اثر وام‌های اخذ شده بکار می‌رود، رتبه‌بندی نرخ بازگشت که در مورد‌درصد بازگشت احتمالی وام اخذ شده بکار می‌رود و رتبه‌بندی تامین مالی برای پروژه(Project Finance Rating) که در واقع رتبه‌بندی اوراق قرضه یا خود شرکت صادر‌کننده اوراق قرضه می‌باشد که احتمال بازپرداخت اصل و فرع وجوه گرد آوری شده را محاسبه می‌نماید. این رتبه‌بندی مانند رتبه‌بندی اعتباری شرکت، تمایزی بین رتبه‌بندی اوراق قرضه و رتبه‌بندی اعتباری ناشر اوراق قرضه قائل نمی‌شود.
S&P بجز رتبه‌بندی در زمینه‌های دیگری نیز مانند انجام تحقیقات گسترده در مورد سهام و سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی، ارائه مشاوره در زمینه مدیریت ریسک و ارائه شاخص‌های مختلف برای بازارهای مالی، فعالیت می‌نماید.
S&P یکی از شرکت‌های تابعه شرکت مک گروهیل محسوب می‌شود که در سال 1966 به منظور گسترش فعالیت‌هایش در حوزه خدمات مالی، S&P را به تملک خود در آورد. عملکرد سالانه S&P با عنوان بخش خدمات مالی در گزارش سالانه مک گروهیل منتشر می‌شود که 40‌درصد از درآمد مک گروهیل در سال 2006 مربوط به این بخش می‌باشد دو بخش دیگر شرکت مک گروهیل، آموزش و اطلاعات و رسانه می‌باشند که به‌ترتیب 5/44 و 5/15‌درصد از درآمد کل آنرا در سال 2006 به خود اختصاص دادند. حال نگاهی گذرا بر سیر تحولات و روند شکل‌گیری این موسسه به عنوان بزرگ‌ترین موسسه رتبه‌بندی جهان می‌اندازیم.
به جرات می‌توان گفت که تاریخچه S&P مطابق با تاریخچه بازارهای نوین مالی می‌باشد. S&P و سازمانهای سابق آن، حدود ۱۵۰ سال است که بر نیازهای سرمایه‌گذاران به اطلاعات به هنگام و با کیفیت و تجزیه و تحلیل آنها، در سرتاسر جهان متمرکز گردیده‌اند.
تاریخچه S&P را می‌توان به سه دوره تقسیم نمود،1940 - 1860: دوره آغازین1965 - 1941: دوره ادغام و توسعه2000-1966: دوره توسعه ایفای نقش در بازارهای جهانی دوره آغازین (1940-1860) :
پیشرفت بازارهای خصوصی سرمایه در ایالات متحده، به شکل گسترده‌ای با توسعه سریع صنعت راه‌آهن از طریق تامین مالی عمومی و خصوصی، سرعت بیشتری می‌یابد. شفافیت و در دسترس بودن اطلاعات شرکت‌ها، معاملات مالی شرکت‌ها و تجزیه و تحلیل و قضاوت مستقل شخص ثالث دراین دوره بسیار محدود می‌باشد.
در1860 هنری وارنوم پور (1905 - 1812) تاریخچه راه‌آهن و کانال در ایالات متحده که نخستین تلاش در جهت گردآوری و تالیف یک اثر جامع درباره جزئیات مالی و عملیاتی راه‌آهن، بزرگ‌ترین و سرمایه برترین صنعت ایالات متحده می‌باشد را منتشر می‌نماید. انتشار این اثر قبل از انتشار «راهنمای راه‌آهن‌های ایالات متحده» توسط پور می‌باشد.
سال ۱۸۶۸ پس از تشکیل شرکت اچ وی‌اند اچ دبلیو پور توسط هنری وارنوم پور و پسرش، هنری ویلیام پور (۱۹۱۵-۱۹۴۴)، آنها «راهنمای راه‌آهن‌های ایالات متحده» را منتشر می‌نمایند. و در عرض چند ماه تمام ۲۵۰۰ جلد نخستین چاپ آن را به فروش می‌رسانند. هر جلد با ۴۴۲صفحه و حاوی اطلاعات ضروری درباره راه‌آهن‌های ایالات متحده ۵ دلار قیمت‌گذاری می‌شود. این اثر، جهت فراهم نمودن اطلاعات به روز برای سرمایه‌گذاران و کمک به آنها برای‌ترسیم نحوه پیشرفت یک شرکت در طول چند سال، به صورت سالانه به روز می‌گردد.
در1873 هنر وارنوم پور در 61 سالگی پس از بازنشستگی در بروک لاین ام ای به تالیف آثاری درباره امور اقتصادی و چاپ کتاب‌هایش ادامه می‌دهد. همچنین او به پسرش، هنری ویلیام پور در تشکیل یک شرکت کارگزاری بیمه و بانکداری به نام پور‌اند کمپانی کمک می‌نماید که بیش از 30 سال یکی از شرکت‌های پیشگام در وال استریت می‌گردد.
لودر لی بلیک ( ۱۹۵۳ـ ۱۸۷۴) در سال ۱۹۰۶ همچون هنری ویلیام پور، نیاز به یک منبع دقیق و متمرکز اطلاعات مالی برای سرمایه‌گذاران را درک کرد و متعاقب آن استاندارد استتیستیک بورو را وضع کرد. براساس این استاندارد شرکت قابلیت به روز آوری دائمی اطلاعات جامع‌تری را داشت که در متن کارت‌های ۵x۷ اینچی سالانه در یک حجم محدود، منتشر می‌شد.
سال1913 بلیک شرکت‌های بابسون استاک و باند کارد سیستم را از ادوارد شاتک و روی دبلیو پورتر خریداری می‌نماید.
این دو شرکت گزارش‌های مالی درباره سهام و اوراق قرضه، مشابه کارت‌های منتشر شده را به وسیله استاندارد استتیستیک، منتشر می‌نماید. سال ۱۹۱۴ استاندارد استتیستیک با برخورداری از رشد سریع و به کارگیری بیش از ۷۰ کارمند، به استاندارد استتیستیک اینکورپوریشن تبدیل شد.
روی دبلیوپورتر شرکت مودیز منیوآل، دیگر شرکت ارائه‌کننده اطلاعات مالی را خریداری می‌نماید. وی همچنین مذاکراتی را برای خرید شرکت پورز ریلرود منیوآل که شرکت تابعه اچ وی‌اند اچ دبلیو پور می‌باشد، آغاز می‌نماید.
پورتر در سال ۱۹۱۹ شرکت مودیز منیوآل، را با شرکت پورز ریلرود منیوآل ادغام می‌کند و نام آنرا به پورز ریلرود منیوآل تغییر می‌دهد.
در فاصله سال‌های 1922 تا 1923 شرکت‌های پورز پابلیشینگ و استاندارد استتیستیک به ترتیب رتبه‌بندی اوراق قرضه شرکتی و اوراق بهادار شهرداری را آغاز می‌نمایند.
۱۹۲۳
در راستای تلاش برای پاسخگویی به نیازهای بازار، در سال 1923 استاندارد استتیستیک‌، نخستین شاخص بازار سهام را تهیه می‌نماید که این شاخص 233 شرکت آمریکایی را پوشش داده و بصورت هفتگی منتشر می‌گردد. این نخستین شاخص وزنی بر اساس ارزش بازار است که به طور گسترده‌ای منتشر می‌شود.
استاندارد استتیستیک در سال ۱۹۲۶ نخستین شاخص ترکیبی قیمت سهام به نام شاخص ترکیبی قیمت ۹۰ سهم را ایجاد می‌نماید که بر شرکت‌های آمریکایی متمرکز بوده و بصورت روزانه محاسبه می‌گردد.
در 1929 درست قبل از سقوط بازار سهام در ماه اکتبر‌، هر دو شرکت استاندارد استتیستیک و پورز پابلیشینگ با تشخیص این نکته که سفته‌بازی باعث شده تا قیمت‌های سهام به سطوح بی‌ثباتی برسند، به مشتریان توصیه می‌نمایند که دارایی‌های خود را فروخته و نقد نمایند.
سال ۱۹۳۰ استاندارد استتیستیک به مکانی بزرگ‌تر در خیابان ۳۴۵‌هادسون، منتقل می‌شود. سقوط بازار سهام ضربه سنگینی بر پورز پابلیشینگ وارد کرده و آن را در مسیر ورشکستگی قرار می‌دهد. پائول تی. باسون، پسر عموی را جر دبلیوپورتر، اکثریت سهام شرکت را خریداری نموده و آن را مجددا ‌سرو سامان می‌دهد.
دوره ادغام و توسعه (1965ـ 1941)
در ۱۹۴۱ استاندارد استتیستیک با پورز پابلیشینگ ادغام گردیده و استاندارد اند پورز کورپوریشن شکل می‌گیرد که نخستین مدیر آن کلاریون ای پنهیل است. همچنین در این سال S&P راهنمایی جدید اوراق قرضه (Bond Guide) را منتشر می‌کند که حاوی فهرستی از حدود ۷۰۰۰ رتبه‌بندی اوراق شهرداری می‌باشد. راهنمایی اوراق قرضه قبل از آن به رتبه‌بندی آماری و کیفی اوراق قرضه شرکتی اختصاص داشت.
در 1942جنگ جهانی دوم، مشکل‌هایی را در حفظ نیروی انسانی و تهیه کاغذ به وجود می‌آورد به‌رغم این مشکل‌ها، S&P مدیریت می‌کند تا از نظر در آمد و تعداد کارمندان‌، نسبت به سطوح پایین سال‌های پس از رکود، رشد کند. در این سالS&P جست‌وجو برای ارسال مستقیم (Direct Mailing) محصولات را آغاز می‌کند که به طور عظیمی دستیابی به خدمات رتبه‌بندی آنرا توسعه داده و نیز به فروش سایر خدمات کمک خواهد نمود.
در سال ۱۹۴۶ S&P با راه‌اندازی سیستم پانچ کارت الکترونیکی متعلق به شرکت IBM‌، به منظور گرد‌آوری و ذخیره اطلاعات شرکت‌های آمریکایی وارد دوره اتوماسیون کامپیوتر می‌شوند. در پایان این سال، بیش از ۵۰‌درصد در‌آمد کل و سود، از خدماتی حاصل می‌گردد که قبل از ادغام پورز پابلیشینگ و استاندارد استتیستیک وجود نداشتند.
در سال1950، حجم کسب و کار خدماتی S&P از مرز 5‌میلیون دلار می‌گذرد. این رقم در 9 سال آینده دو برابر می‌شود.
سال ۱۹۵۷شاخص سهام اس اند پی ۵۰۰ با هدف تبدیل شدن به برترین شاخص دنیا برای سرمایه‌گذاران، معرفی می‌گردد.
در1951 S&P بیش از 600 کارمند را به خدمت می‌گیرد.
در سال ۱۹۶۲ S&P به یک شرکت سهامی عام تبدیل می‌گردد که سهام آن در بورس نیویورک (NYSE)‌، داد‌و‌ستد می‌شود.
در 1964 اس اند پی کمپیوستار راه‌اندازی می‌گردد که اطلاعات بنیادی و بازاری با کیفیت بالا و استاندارد شده را به فعالان حرفه‌ای در زمینه سرمایه‌گذاری، در سراسر دنیا ارائه می‌نماید.
در اواخر دهه ۶۰‌میلادی S&P محصولات جدیدی نظیر خدمات قیمت‌گذاری اوراق قرضه شرکتی و شهرداری را ارائه می‌نماید و جست‌وجو برای تملک (Acquisition) شرکت‌های دیگر را آغاز می‌نماید که سرانجام منجر به تملک ترند لاین‌، بلو لیست و چند شرکت خدماتی دیگر می‌گردد.
دوره توسعه ایفای نقش در بازارهای جهانی (‌2005ـ 1966)
در سال ۱۹۶۶شرکت مک گروهیل که با نام مک گروهیل کمپانیز شناخته می‌شود، S&P را به تملک خود در آورده و از این طریق، خدمات مالی را نیز به دامنه فعالیت‌هایش اضافه می‌کند.
در 1969 S&P سیستمی بر مبنای عدد، برای شناسایی یکسان اوراق بهادار (CUSIP) منتشر می‌نماید که استانداردی برای شناسایی انواع اوراق بهادار می‌گردد. بدون CUSIP‌، دسته بندی کردن حجم زیاد معاملات روزانه برای وال‌استریت غیر‌ممکن خواهد بود.
همچنین در این سال S&P رتبه‌بندی اوراق تجاری و نیز شهرداری‌ها را که ناشران اوراق قرضه معروف به مانیسیپال باندز هستند را آغاز می‌کند.
در 1974 S&P رتبه‌بندی شرکت‌ها و در 1975 رتبه‌بندی نخستین اوراق بهادار با پشتوانه وام رهنی را آغاز می‌نماید که علامتی برای ورود به حوزه محصولات جدید و پیچیده‌تر اوراق بهادار و ظهور بازار مالی مربوط به این اوراق بهادار می‌باشد.