باید به سمت واقعی کردن قیمت حرکت کرد

انتقال آثار تورمی در زمینه‌های مختلف مرتبط با بنزین بسیار متفاوت است. زمانی که محدودیت عرضه بنزین برای خودروهای شخصی ایجاد می‌شود، آثار خود بر حمل‌ونقل عمومی را بسیار سریع ظاهر می‌کند و از سوی دیگر هزینه‌های حمل‌ونقل را متاثر می‌سازد.

دکتر مسعود نیلی، صاحبنظر مسائل اقتصادی، در گفت‌وگو با ایسنا، درباره ارتباط نرخ تورم با سهمیه‌بندی بنزین توضیح داد: تاثیر سهمیه‌بندی بر نرخ تورم به شکل خاص خود انعکاس می‌یابد، اگر قیمت بنزین افزایش یابد از آنجا که مصرف‌کننده حق انتخاب بیشتری پیدا می‌کند آثار تورمی به حداقل می‌رسد. مدیر گروه اقتصادی دانشگاه شریف دلیل به حداقل رسیدن آثار تورمی را در حالت یا‌دشده توزیع فشار قیمت بر کالاهای مختلف دانست و تصریح کرد: مصرف‌کننده در این حالت اهمیت نسبی فعالیت‌های خود را اولویت‌بندی خواهد کرد.

نیلی با بیان اینکه اگر افزایش قیمت بنزین همراه با سیاست‌های پولی مناسب انجام شود، آثار کمی بر نرخ تورم خواهد داشت، یادآور شد: زمانی که مصرف بنزین به صورت سهمیه‌بندی کنترل می‌شود، بدان معنی است که به میزان صرفه‌جویی در مصرف بنزین، امکان مصرف برای دیگران محدود خواهد شد و مقدار تولید در فعالیت‌هایی که به بنزین مصرف شده در حالت قبلی وابسته بودند، متوقف می‌شود.

به گفته او، فعالیت‌هایی که حمل‌ونقل در آنها تاثیر زیادی داشته است، قاعدتا در صورتی که به مقدار بیشتر بنزین دسترسی نداشته‌ باشند انتظار می‌رود در این فعالیت‌ها افزایش قیمت ایجاد شود.

وی با بیان اینکه زمانی که در مقدار مصرف بنزین خودروهای سواری محدودیت ایجاد شود، می‌توان انتظار داشت، تقاضا برای حمل‌ونقل عمومی افزایش یابد، تصریح کرد: زمانی که حمل‌ونقل عمومی با محدودیت مصرف بنزین و محدودیت عرضه خدمات اضافی مواجه باشد، طبیعی است که قیمت خدمات آن به دلیل انتقال تقاضای مصرف خصوصی به مصرف عمومی با افزایش مواجه شود.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از فعالیت‌هایی که جابه‌جایی جزئی از نهاده‌های تولید آنها بوده است، به میزانی که محدودیت در جابه‌جایی در نتیجه اعمال سهمیه‌بندی بنزین ایجاد شود، میزان عرضه آن کالاها و خدمات نیز با کاهش مواجه خواهد شد، گفت: به طور حتم این کاهش عرضه منجر به افزایش قیمت‌ها خواهد بود.

وی ادامه داد: این تصور که سهمیه بندی در مقایسه با افزایش قیمت بنزین فاقد آثار تورمی است، فرضیه‌ای اشتباه است، حتی ممکن است افزایش قیمت بنزین و اعمال یک قیمت واحد در مورد بنزین آثار تورمی بسیار محدودتری در مقایسه با اعمال سهمیه‌بندی داشته باشد.

وی در پاسخ به این سوال که سیاست‌های مناسب پولی که ضرورت اجرای آنها همزمان با اعمال سهمیه‌بندی وجود دارد، چه سیاست‌هایی هستند؟ گفت: منظور از اعمال سیاست‌های مناسب پولی کاهش قابل توجه نرخ رشد حجم پول است. در‌حال‌حاضر اقتصاد با مشکل بسیار بزرگی مواجه است که افزایش قابل توجه نقدینگی به شمار می‌آید.

به گفته او، هر اصلاحی که در ساختار اقتصادی کشور اعمال شود، آثار خود را به صورت تورم نشان خواهد داد. در عین حال زمانی که سیاست‌هایی در جهت اصلاح ساختار اقتصادی اعمال می‌شود باید همراه با ‌آن نرخ رشد نقدینگی نیز کنترل شود.

وی افزود: نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد کشور به دلیل رشد زیاد بودجه دولت از طریق اتکای به رشد پایه پولی ایجاد شده است، بدین ترتیب به ناچار باید برای رشد هزینه‌های دولت و اعمال کنترل در کسری بودجه دولت‌، سهمیه‌بندی بنزین اعمال می‌شود.

نیلی با بیان اینکه امسال دولت با کسری قابل توجهی در بودجه مواجه خواهد شد، خاطرنشان کرد: مواجه بودن دولت با کسری بودجه این نگرانی را ایجاد می‌کند که در سال ۸۶ نیز رشد بالای نقدینگی ایجاد شود.

وی اضافه کرد: به نظر می‌رسد در سال جاری، نقدینگی زیادی به رشد ۴۰درصدی سال ۸۵ و ۳۶‌درصدی سال ۸۴ افزوده شود.

این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که پدیده سهمیه‌بندی بنزین تاثیر خود را بر نرخ تورم تا چند ماه دیگر نمایان می‌سازد؟ گفت: اظهار‌نظر در مورد اینکه سهمیه‌بندی بنزین تاثیر خود را بر نرخ تورم تا چند‌ماه دیگر نمایان می‌کند، مشکل است. در هر حال آنچه تمامی اقتصاددانان روی آن اتفاق‌نظر دارند، این است که اعمال روش قبلی در عرضه وافر بنزین سیاست صحیحی نبوده است.

وی ادامه داد: اولویت اصلی اصلاح قیمت بنزین و حرکت به سمت ایجاد یک تعادل قیمت در بازار جهانی است. به هر صورت شکل موجود که همان اعمال محدودیت است، یک قدم به جلو محسوب می‌شود.

او اظهار امیدواری کرد که با گذار از این مرحله به سمت قیمت‌های واقعی بنزین حرکت شود.

نیلی در پاسخ به این سوال که آیا آزادسازی قیمت بنزین همراه با پرداخت یارانه به مصرف‌کننده نهایی، اقدام مناسبی خواهد بود؟ گفت: موضوع اصلاح قیمت حامل‌های انرژی بیش از هر موضوع طی سال‌های گذشته در کشور مورد‌ بررسی کارشناسی قرار گرفته است و در این میان گزینه‌ها و سناریوهای مختلفی برای انتخاب روش‌های جبران افزایش قیمت در نظر گرفته شده است. وی یادآور شد: در عین حال آثار و پیامدهای هر کدام مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته است و طی برنامه‌های پنج ساله به مسوولان عرضه شده است.

وی ادامه داد: نظر بیشتر کارشناسان این است که قیمت بنزین باید اصلاح شود و در عین حال در سطح جامعه به روش‌های مختلف جبران شود.

به گفته او، در‌حال‌حاضر بخش بزرگی از یارانه بنزین یارانه معکوس است، یعنی به خانوارهای بهره‌مند بیشتر از خانواده‌های فاقد وسیله نقلیه شخصی، یارانه تعلق می‌گیرد.

وی راه‌حل مناسب را در این میان اصلاح قیمت بنزین عنوان کرد و افزود: از سوی دیگر منابعی که از طریق اصلاح قیمت بنزین حاصل می‌شود باید به عنوان پشتوانه یک نظام کارای تامین اجتماعی صرف شود. یعنی منابع در چارچوب نظام تامین‌اجتماعی برای پرداخت به افراد نیازمند در نظر گرفته شود و قیمت بنزین هم به تدریج به سمت قیمت بین‌المللی حرکت کند.