بانک اطلاعات پاشنه آشیل هدفمندی یارانه‌ها

روز دوشنبه قسمت نخست گفت‌وگو با علی حیدری، مدیر عامل شرکت «مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین» را مطالعه کردید. در قسمت نخست تاریخچه‌ای از اتوماسیون سازمان تامین اجتماعی مطرح شد که در این قسمت ادامه آن را می‌توانید مطالعه کنید. رابطه اتوماسیون جامع و یکپارچه و سیستم مدرن و آنچه مدنظر شماست با هدفمندی رایانه‌ها و اشتغال به چه صورت می‌تواند باشد؟

گفتم که بانک اطلاعات جامع‌ایرانیان که خوشبختانه وزیر جدید رفاه و تامین‌اجتماعی در برنامه‌هایشان یکی از اصلی‌ترین اولویت‌ها را‌ ایجاد‌ این بانک در نظر دارند، به‌طور قطع بسیار موثر در تصمیم‌گیری و اجراست. به‌طور مثال در حال حاضر سازمان سه طرح ملی و قانون را اجرا می‌کند بدون‌ اینکه تشکیلات یا نیروی انسانی جدیدی را جذب کند. ما از طریق همین سیستم‌های تولیدی شرکت و اجرایی در سازمان‌تامین‌اجتماعی سه قانون را ظرف دو- سه سال گذشته اجرا کردیم. قانون سخت و زیان‌آور، قانون نوسازی صنایع احتساب سربازی بود. در ضمن حدود ۱۴ قشر جدید را هم بیمه کردیم که نرم‌افزارهای مرتبط آن را ‌ این شرکت ساختیم ولی بابت‌ این کارها که حجم کارها را چند برابر کرده است ما هیچ نیرویی را استخدام نکردیم یا تشکیلات جدیدی را ‌ایجاد نکردیم و با استفاده از همین خدمات و سیستم‌های مکانیزه در کمترین زمان‌ این خدمات را ارائه کردیم. اگر یادتان باشد، یکی از طرح‌هایی که اجرا شد طرح ضربتی اشتغال بود که چند سال قبل اجرا شد. بر اساس ‌ این طرح، قرار بود در قبال ‌ایجاد یک شغل جدید توسط کارفرما، کارفرما بابت آن فرد مبلغ سه‌میلیون‌تومان وام قرض‌الحسنه بگیرد و در ضمن ۲۰‌درصد حق بیمه کارفرما بخشوده می‌شد. چون‌ این بانک اطلاعات جامع ملی که کد ملی است در آن روزها وجود نداشت و بانک‌ جامع‌ایرانیان و بحث آمارهای واقعی اشتغال وجود نداشت یا بانک بیکاران کارجو وجود نداشت، باعث شد که گاهی مواردی را مشاهده کنیم که فردی از یک کارگاهی به کارگاه دیگر مبادله شود. یعنی کارفرمایی فردی را بیرون کند و فرد به کارگاه دیگری برود و آنجا مشغول به کار شود، چون فرد جدید کارگاه تلقی می‌شود و می‌توانست سه‌میلیون تومان وام را بگیرد.‌

این‌بار مالیات طرح ضربتی اشتغال که در دو مرحله اجرا شد یکبار به ۳۰۰‌هزار نفر و در مرحله بعد به ۱۰۰‌هزار نفر، حدود ۹‌هزار میلیارد تومان وام داده شد که طبیعتا به لحاظ‌ اینکه‌ این بانک‌ها وجود نداشت ما در سازمان به لحاظ بیمه‌‌ای توانستیم پیمایش کنیم، که فردی اگر کارجوی جدیدی است از موضع بیمه‌ای رصد کنیم که‌ آیا واقعا آن فرد در آن کارگاه کار می‌کند یا خیر و تا مقاطعی توانستیم آن را پیمایش کنیم ولی‌ اینکه‌ آیا ‌ این فرد کارجوی بیکاری بوده که باید کار برایش‌ایجاد شود و یا کارفرما برای‌ این فرد واقعا کار ‌ایجاد کرده یا خیر و‌ این شغل‌ایجاد شده پایدار هست یا خیر، متولی آن سازمان نبود و وزارت کار باید آن را رصد می‌کرد، ولی چون بانک اشتغال را نداشت نمی‌توانست. بتازگی هم طرح دیگری تحت عنوان طرح‌های زودبازده و صنایع کوچک با ۱۰میلیون‌تومان وام اجرا می‌شود، با تلاشی که شده و همکاری که بین ما و وزارت کار‌ ایجاد شده، ما ‌ این اطلاعات تولیدی سیستم‌هایمان را در وزارت کار گذاشتیم و وزارت کار در حال حاضر می‌تواند ‌ این کنترل را انجام دهد که‌ این فرد دارای شغل جدید است یا خیر. مثال دیگر بحث مقرری به فرد بیکار است. سازمان سالانه حدود ۵۰۰میلیارد تومان مقرری بیمه بیکاری می‌پردازد که وزارت کار اعلام کرده ۵۰‌درصد ‌ این بیکاری‌‌‌ها، بیکاری پنهان است یعنی فرد مقرری می‌گیرد ولی جای دیگری هم کار می‌کند. اگر‌ این سیستم‌ها یکپارچه باشد، مانع می‌شود ‌ این خدمات و اعتبارات که از جیب بیمه‌شدگان که متعلق به سازمان است و از جیب دولت مثل سهام عدالت، به گروه‌های هدف اصابت کند. به‌طور مثال شما به مورد سهام عدالت توجه کنید. چون ما بانک اطلاعاتی و نظام درآمد و هزینه خانوار را نداریم، به افرادی که فرض می‌کنیم محروم هستند سهام عدالت می‌دهیم. از لحاظ کلی و کلان اشکالی که وجود دارد‌ این است که ما تقدم نیازها را رعایت نکردیم، یعنی در تقدم و تاخر نیازها اول خط فقر مطلق پوشش داده شود، سپس فقر نسبی و بعد از آن بیمه‌های همگانی و پایه، یعنی حداقل کیفیت زندگی و سپس فرد به بیمه‌های مکمل می‌رسد و بعد از بیمه‌های مکمل در قانون در علم و تجارت دنیا به‌سمت سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری می‌رود. حال فردی که ما نیازهای اولیه و حداقل حقوق او را هنوز تضمین نکردیم، اگر به او سهام دهیم به‌طور قطع‌ این فرد به‌سمت فروش‌ این سهام خواهد رفت، چون ارزش‌ این سهام را نمی‌داند و نیازهای واقعی‌تری دارد. وقتی فردی کلیه خود را می‌فروشد تا نیازهای اولیه خود را تامین کند، علی‌القاعده سهام را هم خواهد فروخت. حالا اگر بیاییم کار را سخت‌تر کنیم که ‌ این فرد نتواند سهام خود را بفروشد، طبیعتا‌ این سهام را ارزان‌تر خواهد فروخت، یعنی ما بیشتر به‌ این فرد لطمه می‌زنیم. اما اگر‌ این بانک اطلاعاتی وجود داشت، می‌توانستیم با ‌ این کمک‌هایی که از بعد حمایتی و از محل‌های بودجه عمومی تامین می‌شود یا کمک‌ها و حمایت‌هایی که خود سازمان‌های بیمه‌گر از محل منابع خود کارگران و بیمه‌شدگان انجام می‌دهند، واقعا به جامعه هدف دهیم.

معتقدید که نبود ‌ این سیستم و بانک اطلاعاتی پاشنه آشیل هدفمندی یارانه‌ها و نظام جامع تامین‌اجتماعی در کشور است؟

بله، دقیقا هم در تصمیم‌گیری و هم در اجرا.

من‌ این‌طور از حرف‌های شما استنباط کردم اگر در وهله اول با تمام توان دولت کمک کند ‌ این بانک اطلاعاتی ‌ایجاد شود و طرح‌هایی مثل ضربتی اشتغال و بنگاه‌های کوچک زودبازده و سهام عدالت و‌ این موارد ‌ایجاد شود.

با‌ این شرایط چه نیازهایی وجود دارد؟ فقط شما باید شرکت را تجهیز و تشکیلات جدیدی ‌ایجاد کنید.

متولی‌ ایجاد بانک جامع‌ ایرانیان و نظام درآمد هزینه خانوار و پیمایش شاخص‌های رفاه اجتماعی و تامین‌اجتماعی، وزارت‌رفاه است و ما زیرمجموعه‌ای در سازمان هستیم و سازمان تامین‌اجتماعی طبق قانون زیرمجموعه وزارت رفاه است. البته تلاش‌هایی در وزارت رفاه شکل گرفته و ما هم همکاری‌هایی را برای کمک به‌ این کار صورت می‌دهیم. شرکت خدمات ماشینی خود در گذشته در دو مرحله برای رفع همپوشانی‌ها بین سازمان‌های بیمه‌گر اقدام کرده است که یک بار در سال ۸۲ ما طرحی را تحت عنوان رفع طرح همپوشانی سازمان‌های بیمه‌گر در قالب خدمات درمانی دفترچه‌های بیمه به سفارش وزارت بهداشت که آن زمان سازمان زیر نظر وزارت بهداشت بود، داشتیم. به سفارش وزارت بهداشت در تبریز اجرا کردیم. در آذربایجان شرقی‌ این طرح با موفقیت انجام شد که در کل کشور هم تعمیم پیدا کند. تجربه‌ای هم در زمینه رفع همپوشانی سازمان‌های بیمه‌گر داشتیم که با سازمان بازنشستگی کشوری در رابطه با پرداخت مستمری‌ها بود، ولی‌ این اقدام و یا شکل‌گیری‌ این بانک چند زیرساخت ملی دارد که قبل از وزارت رفاه و ما مطرح است. یکی زیرساخت قانونی است یعنی در حال حاضر ما اصلا قانونی نداریم که بتوان با آن رفع همپوشانی را هم اگر توانستیم احراز کنیم، آن را از بین ببریم. یعنی هنوز قانونی نداریم که یک فرد از محل بیمه‌هایی که منبع آن دولت است دو دفترچه داشته باشد. یک سری زیرساخت‌ها هم کد ملی و شبکه دیتای کشور و زیرساخت‌های مخابراتی و ارتباطی که باید وجود داشته باشد، چون اگر بخواهید ‌ این بانک اطلاعاتی را شکل دهید، اگر نتواند با موجودیت‌هایی که در کل کشور پراکنده هستند تعامل کنند، طبیعتا اشکالاتی پیش می‌آید و اطلاعات شما کامل نیست که ‌ این نیاز به شبکه دیتا دارد که هنوز فراهم نشده است. برای ۸۰۰ نقطه سازمانی پیگیر هستیم و قرارداد داریم ولی تاکنون موفق شدیم با ۳۰۰ نقطه‌ این شبکه ون را ‌ایجاد کنیم.

یک سری هم زیرساخت‌های کد ملی بود که برایتان شرح دادم و بحث GIS که اگر آنها فراهم شود، بعد باید در وزارت رفاه که ما هم زیرمجموعه آن هستیم در رابطه با تجمیع اطلاعات سازمان‌های تابعه اقدام شود که در‌ این زمینه هم وزارت رفاه جلساتی داشته‌اند و ما با ارتباط با سازمان‌ در‌ این جلسات حضور داریم و اگر نیاز باشد همکاری خواهیم کرد.

بحث سازماندهی سوابق بیمه‌شدگان را از سال ۱۳۲۸ می‌خواستید تشریح کنید.

طرحی در سازمان اجرا شد که نرم‌افزارهای آن را ‌ این شرکت طراحی کرد. در سال ۷۹‌ این طرح اجرا شده و در حال حاضر از مجموع ۴۸۰ شعبه‌ای که سازمان در سطح کشور دارد، ۳۴۰ شعبه آن موفق شدند کارنامه سوابق بیمه‌شدگان خود را ارائه دهند. ما دو سطح بعدی را که کارنامه استانی و کشوری است، در قالب یک طرح اجرا می‌کنیم که در همین ماه جاری طرح آن در سازمان به تصویب رسید و از اول سال‌ این را در یکی از است آنها به‌صورت اجرایی پیاده کرد. طرح سامان سوابق عبارت از‌ این است که از سال ۱۳۲۸ تا چند سال قبل، تا قبل از مکانیزه شدن کامل سیستم و شعب سازمان کارفرمایان فهرست‌هایی را به‌صورت کاغذی ارائه می‌کردند. فهرست‌ها در واحدهای سازمانی نگهداری می‌شد و مبنای جمع‌آوری سوابق بیمه‌شدگان و ارائه خدمت به آنها بود. از سال ۷۹ تلاشی در سازمان انجام شد و تمام‌ این اطلاعات وارد کامپیوتر شد و به آن اشاره کردم که حدود ۳۳میلیارد رکورد است و‌ این اطلاعات پردازش شده و کارنامه شعبه‌ای را دادند، یعنی هر فردی در شعبه خود می‌تواند سوابق مربوط به خود را در آن شعبه دریافت کند و در حال حاضر اغلب شعب‌ این کار را تمام کرده‌اند و ان‌شاء‌ا... از سال آینده هم ما کارنامه استانی و کشوری سوابق بیمه‌شدگان را خواهیم داد و پس از‌ این هر کارگری با ورود به شعبه از طریق‌ اینترنت (کاری که مقدمات آن فراهم می‌شود) وصل شده و آخرین وضعیت سوابق خود را در سیستم ببیند. ضمن ‌ اینکه سازمان هم برنامه‌ای دارد که بتواند به‌طور سالانه بیلان سوابق یک بیمه شده را در خود ارائه دهد.‌ این زیرساختی است که بعدا ما را موفق می‌کند تا بتوانیم سیستم حساب‌های انفرادی را شروع کنیم که یک سیستمی است که همه سازمان‌های بیمه‌گر دارند و برای هر فرد حساب انفرادی درست می‌شود و پرداخت‌ها و دریافت‌ها به‌ این صندوق بیمه‌گر ثبت شده و‌ این فرد می‌تواند مشاهده کند پولی را که در دوران اشتغال خود داده در ازای آن چه خدمات درمانی و بازنشستگی دریافت کرده است. اگر آن طرح‌هایی که ما تحت عنوان خدمات تحت وب داریم و‌ایجاد دسترسی‌های وسیع‌تر به مخاطبان سازمان‌ها محقق شود که ما در همین هفته جاری موفق شدیم طرح وب کیوسک‌های تامین‌اجتماعی در واحدهای درمانی و بیمه‌ای را Pilot کنیم که‌ این کار در شعبه ۲۷ تهران و بیمارستان فیاض‌بخش تهران در حال حاضر Pilot شده و وب کیوسک‌هایی طراحی شده که از طریق‌ این وب کیوسک‌ها می‌تواند محیط آن واحد سازمان را بشناسد و راهنمایی برای محیط شود و در ارتباط با وب کیوسک بیمارستانی فرد می‌تواند بیمار خود را ردیابی کند که الان بیمار در چه مرحله‌ای است، به‌طور مثال در اتاق عمل است یا ترخیص شده است.

تمام بیمارستان‌های شما به‌ این خدمات مجهز است؟

خواهند شد. فعلا Pilot آن را در فیاض‌بخش هفته گذشته نصب کردیم و حتی می‌تواند نوبت‌دهی کند که بیمار بتواند از پزشکان نوبت دریافت کند.

کاملا مکانیزه است؟

فاز اول آن که در حال حاضر آن را Pilot کردیم، امکان ‌ این را دارد که مانند Finger Toucherهایی که وجود دارد عمل کند، حال اگر‌ این رویکردی را که در راستای آن تحقق تامین‌اجتماعی الکترونیکی داریم، بحث خدمات تحت وب و‌ ایجاد دسترسی وسیع‌تر به مخاطبان سازمان محقق شود، من فکر می‌کنم که بتوانیم میزان مراجعات به واحدهای اجرایی سازمان را کم کنیم که خود‌ این موضوع سبب کاهش سفرهای درون‌شهری می‌شود. با طرحی که شرکت در ابتدای سال اجرا کرد، ما در سطح کشور دفترچه‌ها را در محل شعب تولید کرده و در ظرف ۱۰ دقیقه، در تهران ‌ این کار به‌صورت متمرکز انجام شد. به‌ این صورت که ما در سه‌ماه اول سال البته طی کار ضربتی‌ این طرح را به شعب سازمان منتقل کردیم و برای ‌ این کار سه میلیون سفر درون‌شهری در طی سال در تهران کم کردیم. یعنی قبلا بیمه شده باید به شعبه مراجعه می‌کرد و دفترچه‌اش را می‌داد و پس از مدتی برای دریافت دفترچه‌اش مراجعه می‌کرد، ولی در حال حاضر فرد با یک مراجعه می‌‌تواند دفترچه خود را تحویل بگیرد.

پیک هم‌ این کار را می‌کند؟

بله در بحث کارگزاری‌‌ها و شعب سیال، بحث پیک را داریم. در استان بوشهر هم‌ این کار از طریق خود همکاران انجام می‌شود و دفترچه‌ها را در محل تحویل می‌دهند.

در مورد طرح تحت وب همان‌طور که گفتید ظاهرا ۳۰۰ شبکه به هم متصل هستند تا زمانی که ۸۰۰ واحد به هم به‌صورت یکپارچه متصل شوند، نمی‌توان از‌ این خدمات تحت وب استفاده کرد؟

با توجه به ماهیت و خدمتی که ارائه می‌دهیم، ‌ این میزان توسعه رویکردهای جدید فرق می‌کند. در حال حاضر در بخش اسناد پزشکی، سازمان دو نوع شبکه دارد، یک شبکه درمان مستقیم که از طریق ۸۰ بیمارستان ملکی و ۲۸۰ درمانگاه خود به بیمه‌‌شدگانی که مراجعه می‌کنند، خدمت ارائه می‌کند. یک شبکه درمان غیرمستقیم دارد که حدود ۴۵‌هزار بیمارستان، درمانگاه، پزشک و داروخانه طرف قرارداد سازمان هستند. ما نزدیک سه سال است که دیسکت داروخانه‌ها را اجرا کردیم و داروخانه‌ها‌ این را پیاده کردند، چون Base مکانیزه در داروخانه‌ها نسبت به سایر مخاطبان بالاتر است. دیسکت آزمایشگاه‌‌ها را از ابتدای سال اجرا کردیم و دیسکت بیمارستان‌ها را در خلال امسال اجرا خواهیم کرد. یعنی در مرحله Pilot است. در نتیجه مخاطبان ما در بخش درمان غیرمستقیم از زیرساخت‌های کامپیوتری برخوردارند و سطح تحصیلی بالاتری دارند، ‌ این کار راحت انجام شده و نهایی می‌شود. ما به همین اعتبار در حال حاضر در ارتباط با داروخانه‌ها خدمات تحت وب را در یکی دو استان به‌‌طور کامل ارائه می‌کنیم، یعنی در گذشته بیمه‌شده‌ای که رقم نسخه‌اش از رقمی بالاتر بود یا تعداد اقلام داروی او از رقمی بالاتر بود، باید‌ این فرد به دفتر اسناد پزشکی مراجعه می‌کرد و پزشک معتمد‌ این را تایید می‌کرد. الان در یکی دو استان موفق به انجام‌ این کار تحت وب شده‌ایم. کسی که به داروخانه می‌رود و داروخانه از طریق وب به دفتر اسناد پزشکی اتصال می‌یابد، ‌ این تاییدیه را گرفته و خدمت را ارائه می‌دهد. در مورد MRI هم‌ این خدمت ارائه شده است. در مورد MRI چون خدمت گرانی است، هر کس که می‌خواست MRI انجام دهد، وقتی به مرکز تشخیص مراجعه می‌کرد، آنها باید آن را به دفتر اسناد پزشکی می‌فرستادند تا تایید شود، ولی الان‌ این کار را تحت وب انجام می‌دهند و حتی ما به‌ این صورت عمل می‌کنیم که اگر‌ این مرکز تشخیص حساب همراه هم داشته باشد، حتی از طریق وب‌ این خدمت را به بیمه شده ارائه دهد و بعد صورت‌حساب او را از طریق وب ارسال کند و ما پول را به‌حساب همراهی که دارد واریز کنیم. در آینده اگر بانک الکترونیکی محقق شود،‌ این مرکز تشخیص یا داروخانه یا آزمایشگاه می‌تواند در همان جا پول خود را از ما دریافت کند.