آیا آمریکا رقابتی می‌ماند؟

نیلوفر قدیری

دو عامل وجود دارد که نگرانی آمریکا را درباره یافتن جای پایی محکم در اقتصاد به شدت رقابتی امروز جهان بیشتر می‌کند. یکی از این نگرانی‌ها اقتصادی و دیگری سیاسی است. از نظر سیاسی به قدرت رسیدن ناگهانی دموکرات‌ها در کنگره روند جهانی شدن را از زاویه دیگری در مقابل دید همه قرار می‌دهد به گونه‌ای که ممکن است دموکرات‌ها به دنبال تقسیم سود حاصل از تجارت جهانی با بخش بزرگ‌تری از جامعه آمریکا باشند.

عامل اقتصادی هم تا حدی مرتبط با همین موضوع است. آمریکا بسیار بیشتر از صادراتش وارد می‌کند و وقتی کشورهای دیگر کالاهایشان را به آمریکا می‌فروشند معمولا دلارهای حاصل از این تجارت را به صورت وام یا سرمایه‌گذاری دوباره به آمریکا بازمی‌گردانند. تا اینجای کار همه‌چیز خوب است، اما با این کار آمریکا تاحد زیادی به وام خارجی وابسته می‌شود. از نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی این مسیر برای همیشه ادامه نخواهد یافت.

به‌رغم این تحلیل، گزارشی که اخیرا منتشر شده، ارزیابی امیدوارکننده‌ای از موقعیت اقتصادی آمریکا در جهان ارائه می‌کند. شورای ارزیابی شرایط رقابتی آمریکا، سازمان غیر‌حزبی که از سال ۱۹۸۶ تا‌کنون وضعیت اقتصاد آمریکا را بررسی می‌کند، اخیرا در گزارشی اعلام کرده که موقعیت کنونی آمریکا در جهان بسیار‌ خوب و محکم است اگرچه تداوم برتری و رهبری آن چندان تضمین شده نیست. رییس این شورا بعد از انتشار این گزارش به خبرنگاران گفت، هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد که بهره‌وری و عملکرد آمریکا در سال‌های اخیر این‌گونه باشد. آمریکا واقعا در صدر روند رشد جهانی قرار دارد.

همچنین آمریکا یک سوم رشد اقتصاد جهان را در ۱۵ سال گذشته به خود اختصاص داده است. به‌رغم سال‌ها نگرانی آمریکایی‌ها درباره رقابت خارجی، در تحقیقات علمی و فعالیتهای کارآفرینی و بهره‌وری کار، هنوز آمریکا است که استانداردهای جهانی را مشخص می‌کند، اما در همین گزارش تاکید شده که آمریکا نباید به این موقعیت تکیه کند. نگرانی از آینده موقعیت و شرایط بلند‌مدت آمریکا و توانایی این کشور در

بالا بردن استانداردهای زندگی آمریکایی‌ها، نگرانی همه سیاستمداران از هر دو طیف سیاسی این کشور است. این موضوع مدت‌ها است که در رادار سیاستمداران آمریکایی قرار دارد و از نزدیک آن را زیر‌نظر دارند. بسیاری از فرمانداران آمریکایی اکنون به جانت ناپلوتانو، فرماندار آریزونا پیوسته‌اند تا سیاست‌هایی برای تشویق رشد خلاقیت محور تدوین و تشویق کنند.

شخص جورج‌‌بوش هم در اوائل امسال ابتکار عملی برای افزایش توان رقابتی آمریکا تهیه و معرفی کرده است. این ابتکار یک لایحه غیر‌حزبی است که در سنا مطرح شده، اما هنوز در مجلس نمایندگان آرای کافی را برای تصویب شدن به دست نیاورده است. با توجه به نتایج انتخابات اخیر کنگره این فضا تغییر می‌کند و لایحه به تصویب خواهد رسید. در حقیقت، سال ۲۰۰۷ وقایع سال ۲۰۰۶ را کامل می‌کند. در ابتدای گزارش شورای بررسی، شرایط رقابتی آمریکا هم با اشاره به لوایح و طرح‌هایی از این دست آمده است: موضوع شرایط رقابتی اقتصاد آمریکا بار دیگر محور بحث‌های سیاسی و نگرانی‌های مردمی است و در این شرایط فرصتی به دست آمده تا اصلاحات مورد‌نیاز برای تقویت قدرت رقابتی آمریکا اجرا شود، اما باید مراقب اقداماتی بود که بر اثر سوء‌تفاهم انجام می‌شود و نتایج عکس دارد. یکی از این موضوعات که بیش از هر نکته دیگری سوء‌تفاهم ایجاد می‌کند، کسری تجاری است.

بعضی کارشناسان اقتصادی می‌گویند که کسری تجاری به تنهایی نشانه ضعف آمریکا نیست. آمریکا هنوز هم یکی از رقابتی‌ترین اقتصادهای دنیا است، اما این عدم توازن در الگوی تجاری ممکن است در بلند‌مدت نگرانی ایجاد کند چون اثرات ‌آن در آینده بیشتر نمایان می‌شود. بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری آمریکا در تکنولوژی‌های جدید و تجارت پیشرفته از طریق اعتبار‌دهندگان خارجی تامین می‌شود. برای هر دلار سرمایه‌گذاری داخلی، آمریکا به یک‌دلار اندوخته نیاز دارد که این اندوخته یا از داخل و یا از خارج تامین می‌شود، اما نکته اینجاست که بقیه دنیا بسیار بیشتر از آمریکا اندوخته دارند.

در سال ۲۰۰۵ اندوخته ملی آمریکا به کمتر از یک‌درصد درآمد ملی کاهش یافت. این اندوخته شامل اندوخته شرکت‌های تجاری‌، دولت و خانوارها می‌شود. این پایین‌ترین رقم اندوخته برای یک اقتصاد جهانی در تاریخ مدرن جهان است. این خطر وجود دارد که وام‌دهندگان خارجی اعتماد خود را به سرمایه‌های آمریکایی از دست بدهند. به این صورت دلار ارزش خود را از دست می‌دهد و برای راضی نگه داشتن وام‌دهندگان خارجی باید نرخ بهره را بالا برد.

تا کنون آمریکا برای سرمایه‌گذاری در جهان بهترین مکان بوده است. کارشناسان اقتصادی می‌گویند: رشد تجارت بین‌المللی به کشورها کمک کرده تا در سال‌های اخیر به توسعه برسند. اما موفقیت اقتصادهای دیگر به معنای شکست موقعیت رقابتی آمریکا نیست. از سوی دیگر اقتصاد جهانی عرصه احتمالات بی‌پایان است. در این عرصه کارگرانی هم وجود دارند که به دلیل شرایط جدید و جهانی شدن تجارت از کار خود بیکار شده اند. دموکرات‌هایی که به تازگی در کنگره قدرت یافته‌اند خواستار آن هستند که نه تنها توان رقابتی آمریکا را حفظ کنند، بلکه آن را تقویت هم بکنند. اکنون فقط کارگران نیستند که با رقابت خارجی رو‌به‌رو هستند. برنامه‌نویسان کامپیوتر، مهندسان و دیگر حرفه‌ای‌ها هم‌اکنون با رقبای خارجی قدرتمندی رو‌به‌رو هستند. شورای بررسی شرایط رقابتی آمریکا توصیه کرده که تمرکز بیشتری بر آموزش و توسعه صنایع صورت گیرد.