گفت‌وگو با زهرا صبری، کارگردان نمایش عروسکی «طوطی‌پر»
طوطی‌پر، ماهی اما...
عکس:رضا معطریان
نوشته بالا خلاصه‌ای بود از نمایش «طوطی‌پر» به نویسندگی و کارگردانی زهرا صبری. او در کارنامه حرفهای خود علاوه بر نمایش‌های زنده پیگیرانه به تئاتر عروسکی نیز پرداخته است و نمایش‌هایی چون «ایست زندگی»، «رهبانو»، «دختر انار» و «هشت‌لحظه» را در این شیوه به صحنه برده است. با او به بهانه اجرای نمایش «طوطی‌پر» گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
صبری درباره قابلیت‌هایی که عروسک‌ها می‌توانند به جای بازیگران در صحنه به نمایش بگذارند، می‌گوید: «در ا‌بتدا متن باید قابلیت اجرای تئاتر عروسکی را داشته باشد و دارای ویژگی‌هایی باشد که نتوان آن را به صورت زنده به صحنه برد. نمایش عروسکی در واقع وارد شدن به دنیای فانتزی عروسک‌ها است و کارگردان باید نهایت استفاده از این فضا را داشته باشد. به عنوان مثال با یک میخ ساده و قابل انعطاف می‌توان کاراکتر ناپلئون یا یک قاضی دادگاه را به شکل کاملا فانتزی بازآفرینی کرد. من در این نوع نمایش می‌توانم کاراکتری داشته باشم که تمام اجزای بدنش از هم جدا شود. در همین اجرا، شما از عروسک ماهی کلوزآپ می‌بینید، او در تنگ ماهی کوچک است اما وقتی خود را بیرون می‌اندازد بزرگ می‌شود. به نظر من شیوه تئاتر عروسکی قابلیت‌های مختلفی دارد که نباید از آن به راحتی عبور کرد.»
نمایش طوطی پر برگرفته از داستان شعرگونه طوطی و بازرگان مولانا است، که کاملا بدون کلام و با استفاده از تصاویری زیبا و نافذ اجرا می‌شود، صبری در این باره توضیح می‌دهد: «نمی‌خواستم این نمایش دیالوگ داشته باشد و برای این مساله دو دلیل داشتم. اول اینکه قصه «طوطی و بازرگان» برای عموم آشنا و شناخته شده بود و ضرورتی برای ادای قصه یا دیالوگ وجود نداشت. دوم اینکه تمایل داشتم با زبان تصویر و موسیقی حرفم را بزنم که کار سختی بود، بنابراین دیالوگ‌ها و اشعار زیبای حضرت مولانا را کنار گذاشتم و از عدم استفاده از کلام در نمایش عروسکی استفاده کردم. این شیوه خاصیت‌هایی دارد، به عنوان مثال چند روز پیش سه جوان کر و لال به دیدن نمایش آمدند، آنها کاملا با کار ارتباط برقرار کردند و همه مفاهیم را دریافتند و می‌توان گفت در این‌گونه نمایش هر تماشاچی با هر زبان و با هر اندازه دانستن با کار ارتباط برقرار می‌کند و مفاهیم را متوجه می‌شود.»
در طوطی‌پر، عروسک‌ها و تصاویر خلاصه شده‌اند، آنها چشم، بینی و دهان ندارند بلکه شماتیکی از کاراکتر و فضا دیده می‌شود، فضایی که از دنیای حقیقی و رئالیستی دور شده است. این کارگردان در این باره گفت: «این چیز جدیدی نیست و در کار‌های قبلی من هم نمایان بود. از سال‌ها پیش با این مساله دست و پنجه نرم می‌کردم که عروسک‌ها ابرو، چشم و صورت نمی‌خواهند و در نمایش‌هایی چون «سیندرلا» و «دختر انار» که کاراکتر‌ها چهره زیبایی داشتند به هیچ عنوان از جزئیات صورت استفاده نکردم تا تماشاچی بتواند تصویری که خود دوست دارد و می‌پسندد را جایگزین آن کند و در کل به اضافه‌گویی و اضافه دیدن علاقه‌ای ندارم.»
اتفاقی که در این نمایش مشهود است، حضور ماهی و تفاوت آن با متن «طوطی و بازرگان» مولانا است، این نویسنده در این باره توضیح می‌دهد: «صادقانه بگویم، اگر قصه ماهی نبود هیچ انگیزه‌ای برای اجرای طوطی و بازرگان حضرت مولانا نداشتم. این قصه همیشه برایم جذاب بود و به این فکر می‌کردم که اگر به جای ماهی بودم، چه می‌کردم. من این عادت را دارم که درباره کار‌هایم با دیگران مشورت کنم و 80درصد افرادی که با آنها صحبت کردم، می‌گفتند چون این قصه را زیاد شنیده‌ایم علاقه‌ای به دیدن آن نداریم، در نتیجه با آوردن قصه ماهی سعی کردم این مشکل را برطرف کنم.»
این کارگردان نمایش عروسکی درباره طرز فکر اشتباهی که در جامعه وجود دارد و نمایش عروسکی را مختص کودکان می‌دانند، گفت: «این مشکل وجود دارد و یکی از کسانی که با آن مبارزه می‌کند، من خسته هستم! مدت ۱۰سال است که تئاتر زنده و عروسکی کار می‌کنم و تا آنجا که خدا یاری کند سعی می‌کنم در نمایش عروسکی برای بزرگسالان کار کنم. این مشکل ریشه در فرهنگ و جامعه ما دارد. حتی خود هنرمندان به دیدن تئاتر عروسکی نمی‌آیند، در صورتی که با یک دعوت کوچک از نمایش‌های زنده دیدن می‌کنند. هنرمندان همچنان به این مساله توجه ندارند که عروسک می‌تواند حرفهای زیادی بزند، پس جامعه حق دارد فکر کند که عروسک مساوی با کودک است. من در این کار از دکتر ضرابیان جهت مشاوره کمک خواستم، او که یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین مولوی‌شناسان حال‌حاضر است، برای کار من حرمت قائل شد و کمک زیادی کرد. دکتر انتهای نمایش و مرگ ماهی را خلاف حرف مولانا دانست و گفت: مولوی در این قصه می‌گوید: «بمیرید قبل از آنکه بمیرید» به این مفهوم که در همین دنیا روحتان را آزاد کنید. ما از نظرات او استفاده کردیم و او به تلاش ما ارج نهاد، اما هنرمندان همچنان به این شیوه هنری توجه زیادی
نشان نمی‌دهند.»
کارگردان نمایش «مروارید مرمری» در پایان درباره توجه مرکز هنر‌های نمایشی به تئاتر عروسکی تشریح کرد: «آقای پارسایی، رییس مرکز به خاطر کمک‌هزینه‌ای که به نمایش من تخصیص داد، باعث شد این کار در نهایت آبرومند اجرا شود و بتوانم تشکری از بازیگرانم داشته باشم. در تئاتر عروسکی مساله مالی حرف اول را می‌زند. در نمایش زنده، شما می‌توانید تمرین را شروع و به پایان برسانید و در زمان اجرا دکور، لباس و وسایل صحنه را داشته باشید. اما در اینجا تمرین هم نیاز به دکور و عروسک دارد. من در مدت تمرین دکوری مشابه دکور اجرا داشتم و توانستم به صورت کامل تمرینم را انجام دهم. با این قضیه مخالفم که نیمه خالی لیوان را ببینیم، بنابراین از تمام مسوولان مرکز هنر‌های نمایشی و کارگاه دکور تئاتر شهر مخصوصا آقای یوسف‌زاده کمال تشکر و سپاسگزاری را دارم و امیدوارم این شرایط ادامه یابد و برای دیگر هنرمندان تئاتر عروسکی هم فراهم شود.»
نمایش عروسکی «طوطی‌پر» که اجرایش تا سوم آذر تمدید شده است. همه روزه به غیر از شنبه‌ها راس ساعت ۳۰/۶ عصر در تالار نو تئاتر شهر به روی صحنه می‌رود.
ارسال نظر