هجده سال از وداع شاعر «حیدربابا سلام» گذشت

نگاه سوم - نخستین روز کنگره بزرگداشت یک‌صدمین سال تولد شهریار عصر شنبه در تالار وحدت برگزار شد.

در ابتدا پیام رییس جمهور توسط علی‌اصغر امیرشعردوست، دبیر کل همایش‌های بین‌المللی بزرگداشت استاد شهریار، قرائت شد. در این پیام آمده است: اشعار استاد شهریار چون ناب‌سرودهای درخشان ایمان، اخلاق، مهرورزی، حق‌جویی، عدالت‌خواهی و انتظار نه‌تنها در تاریخ ادبیات فارسی و ترکی ما جاودانه خواهند ماند، بلکه روز به روز دل‌ها و دیده‌های مشتاق را بیش‌تر به سوی خود خواهد کشید، به‌ویژه این‌که امروز ایران اسلامی‌پای در مسیری نهاده است که چشم‌ حق‌جویان، عدالت‌خواهان، منتظران و مشتاقان، از همه سوی جهان به این سرزمین منور و همواره الهی و مزین به نظام ولایی دوخته شده است.

سپس شعردوست در ادامه مراسم گفت: می‌توان ادعا کرد که شهریار یکی از ستون‌های شعر فارسی است و در هر متن و کتابی که در این سال‌ها منتشر شده، از او نام برده شده است. او بدون تکیه به ارباب حکومت و سیاست، توانست قدرت خود را داشته باشد. آنچه شهریار را شهریار کرد، صفای باطن و تسلطش به زبان فارسی است که موجب شده در دنیا شهره آفاق شود.

وی همچنین یادآور شد: اگر مورخان و تاریخ ادبیات‌نویسان بهار را ستایشگر آزادی دانسته‌اند، می‌توان از شهریار به عنوان ستایش‌گر عشق و محبت نام برد و مسلم است که شعر فارسی و صدای پرطنین حافظ جامعه ادبیات معاصر ما بود که کیمیای عشق را در وجود به در تبدیل کرد.

در ادامه، نمایندگان تاجیکستان، نخجوان و ترکیه که در این مراسم حضور داشتند، درباره شهریار سخنرانی کردند.

رییس فرهنگستان زبان ترکیه در این زمینه عنوان کرد: در بسیاری از کشورها با الهام از شعرهای شهریار نظیره‌ها و شعرهای زیادی سروده شده است. بسیاری از جوان‌ها که تازه پا به عرصه شاعری می‌نهند، قسمتی با الهام از شهریار و قسمتی نیز با الهامات خود شعر می‌سرایند. شعرهای شهریار نه تنها در ادبیات ایران، بلکه در ادبیات بسیاری از کشورها تاثیر گذاشته است. شعرهای او که به زبان فارسی و ترکی سروده شده، از طرف بسیاری از ملل شناخته شده و در ترکیه نیز کتاب‌ شهریار به دفعات چاپ شده است.

سپس اسفندیار رحیم‌مشایی، رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری (از برگزارکنندگان این کنگره)، گفت: امروز به بهانه یک‌صدمین سال تولد شهریار جمع شده‌ایم، نام او را زنده می‌داریم، زنده‌تر از بسیاری از میلیون‌ها انسان دیگر که نفس می‌کشند، این یعنی شهریار زنده است و این بهترین نشانه‌ است که او از دست خدا حیات جاودانه دریافت کرده است. او حیاتش را مدیون انسان‌ها نیست، بلکه انسان‌ها به او محتاج‌اند.

رحیم‌مشایی درباره مسوولیت سازمان میراث فرهنگی ‌نسبت به حفظ مواریث ملی نیز گفت: سازمان میراث فرهنگی به اعتبار مسوولیتی که ملت و دولت آگاهانه به او سپرده، نسبت به نکوداشت آنان که هویت ملی و شخصیت عمومی‌یک ملت را در فراز و نشیب‌های تاریخ حفاظت کرده‌اند، و به نسل‌های بعد انتقال داده‌اند، مسوول است.

او تصریح کرد: در یک چند یا کنگره قادر نخواهیم بود ظرفیت‌های موجود را ادا کنیم، محدودیت‌ها بسیار جدی است. امروز روز شهریار یا سال شهریار است، برای حافظ، سعدی و رودکی چه کرده‌ایم؟ کی فرصت می‌کنیم عظمت حافظ را دریابیم؟ باید هر روز در فکر تکریم باشیم، هر روز هم که در این فکر باشیم، باز کم‌ می‌آوریم.

«محمد حسین بهجت تبریزی» معروف به «شهریار»، فرزند «‏آقا سید اسماعیل موسوی» معروف به «حاج میرزا آقا خشکنابی»، سال ۱۳۲۵ هجری قمری (شهریور ماه ۱۲۸۶ هجری شمسی) در بازارچه «میرزا نصرا... تبریزی» واقع در «چای کنار» چشم به جهان گشود. پدر «شهریار»، سال ۱۳۲۸ هجری قمری که تبریز، آبستن حوادث خونین وقایع مشروطیت بود، او را به روستای «قیش قورشان» و «خشکناب» برد. دوره کودکی «شهریار» در آغوش طبیعت و روستا سپری شد که منظومه «حیدر بابا» متاثر از خاطرات این دوران است که در ذهن شاعر نقش بسته است. در بهمن ماه سال ۱۲۹۹ شمسی برای اولین بار به تهران مسافرت کرد، سال ۱۳۰۰ در دارالفنون ثبت نام کرد. در همین روزها «شهریار» که دیگر تخلص «بهجت» را نمی‌پسندید، تخلص «شهریار» را پس از دو رکعت نماز و تفال از «حافظ» گرفت.

غم غریبی و غربت چو بر نمی‌تابم روم به شهر خود و شهریار خود باشم «شهریار» از بدو ورود به تهران با «استاد ابوالحسن‌صبا» آشنا شد و نواختن سه تار و مشق ردیف‌های سازی موسیقی ایرانی را از او فرا گرفت. سال ۱۳۰۳ در رشته پزشکی ثبت نام کرد.او در سال پنجم دانشگاه بود که عشق جوانی در سرش افتاد، اما سرانجام این عشق به ازدواج ختم نشد، اما این عشق بزرگ، انقلابی در اندیشه و ذهن «شهریار» به‌‏ وجود آورد و نام «شهریار» را بلند آوازه کرد. او پس از آن اثر مشهور خود منظومه «حیدربابا سلام» را می‌سراید. این اثر بی شک یکی از بهترین منظومه‌های شعر ترکی است که تا کنون سروده شده است، «شهریار» در این منظومه به شکلی بسیار منحصر به فرد از فرهنگ و باورهای زادگاهش بهره می‌جوید.

«شهریار» در مدت اقامتش در تبریز، «سهندیه» را می‌سراید. او سال ۱۳۵۰ مجددا از تبریز به تهران بازگشت که مراسم تجلیل برای او برگزار شد. سال ۱۳۵۷، «شهریار» با حرکت انقلاب هم‌صدا شد و به سرودن شعرهای انقلابی پرداخت. شهریار در سال‌‏های آخر عمر در تهران اقامت گزید، اما همواره دوست داشت به شیراز برود و در کنار آرامگاه «حافظ» آرام بگیرد، ولی پس از آن به تبریز بازگشت. اما او آخرین روزهای عمرش در بیمارستان مهراد تهران بستری شد و در سال ۱۳۶۷ در همان بیمارستان پس از یک دوره بیماری فوت کرد و بنا بر وصیتش او را در مقبره‌الشعرا به خاک سپردند.

«شهریار» از همان جوانی از توانایی سرشاری در عرصه شعر برخوردار بود و به خوبی توانست از این استعداد شعری خود استفاده کند. هر چند «شهریار» در کلیه قالب‌‏های شعری کهن شعر سروده است. اما بیشترین آثاری که از او باقیمانده، در قالب غزل است. منتقدان و کارشناسان او را از بزرگ‌ترین غزل‌سرایان عصر خودش می‌دانند. زبان ساده، روان و گاه نزدیک به محاوره در آثار او برجستگی خاصی دارد و می‌توان گفت از دلایل موفقیت او در عرصه شعراست. شیوه شعری او اگرچه به زبان روز جامعه خودش نزدیک است، اما استقبال‌‏های شعریش از «حافظ» نشان از یک عشق عمیق به غزل کهن دارد. «شهریار» در عصری شعر می‌‏سراید که «نیما»، شاعر نوگرای ایرانی در حال نوآوری است. اما شاعر آذری با تمام احتراماتی که به «نیما» و نو گرایی او در شعر قائل بود، تحت تاثیر شیوه او قرار نگرفت، اما تاثیر «نیما» را می‌توان در بعضی از اشعار او که در قالب‌‏های مختلف سروده است، به خوبی مشاهده کرد. به کار گیری مناسب و بجای واژه‌ها، کاربرد زبان محاوره در شعر را می‌توان از خصوصیات بارز شعر او دانست که مخاطبان عام و خاص را با خود همراه می‌کند. «شهریار» نه تنها در شعر و زبان فارسی از چهره‌های نامدار به شمار می‌رود، بلکه از بزرگ‌ترین شاعران آذری زبان است که منظومه او به این زبان با عنوان «حیدر بابا سلام» به چندین زبان دنیا ترجمه و منتشرشده است. دیوان اشعار او در پنج جلد منتشر شده که اشعار فارسی و آذری این شاعر توانمند را در خود جای داده است.