محمود صدری

طی روزهای اخیر در میان ده‌ها خبر و گزارش درباره ایران، یک خبر توجه بخش‌های اقتصادی خبرگزاری‌های جهان را به خود جلب کرد و چند بار آن را تکرار کردند. خبر ساده و معمولی بود: دیدار یک هیات تجاری ایتالیا از استان مازندران. در این خبر از قول استاندار مازندران و هیات ایتالیایی نقل شده بود که طرفین مایلند دادوستدهای تجاری و سرمایه‌گذاری ایتالیایی‌ها در ایران افزایش یابد. در این ابزار تمایل دوجانبه نکته‌ای وجود ندارد که توجه کسی را جلب کند. زیرا اینها بدیهی‌ترین جمله‌ها در مذاکرات تجاری و سیاسی هستند. آنچه موجب توجه جدی خبرنگاران اقتصادی به سفر هیات ایتالیایی به مازندران شد، دو نکته کلیدی در گفته‌های کارلو مارونی رییس هیات ایتالیایی بود. او در دیدار با ابوطالب شفقت استاندار مازندران گفته بود: ۱-ایتالیایی‌ها درصدد سرمایه‌گذاری مشترک در صنعت نساجی ایران هستند. ۲-رشد زندگی صنعتی مدرن و اعتقادات دینی در ایران، فرصتی فراهم آورده است که نباید از آن گذشت.

این دو گفته مرد ایتالیایی حاوی دو نکته است که اولی هشداردهنده و دومی تامل‌برانگیز است. نکته اول این است که صدای ورشکستگی شماری از بنگاه‌های نساجی ایران به آن سوی مرزها رسیده اما تلقی سرمایه‌گذاران جهانی این است که این صنعت قابل احیا و سودآور شدن است و انگیزه سرمایه‌گذاری در آنها وجود دارد. امیدواری مرد ایتالیایی برای کسب سود از صنعتی که اکنون رو به زوال پنداشته می‌شود، نشان می‌دهد که مانع یا موانعی به سر راه سرمایه‌گذاران ایرانی و جود دارد که رفع آن می‌تواند صنعت نساجی کشور را به کمک سرمایه‌های داخلی احیای کند و سرمایه‌گذاران بین‌المللی زمانی وارد عرصه شوند که رقیبان ایرانی آنها توانایی هماوردی داشته باشند. نکته دیگر مرد ایتالیایی، باور وی به آشتی فرهنگ مذهبی و اقتصاد در ایران است. به درستی معلوم نیست منظور سرمایه‌گذار ایتالیایی از این حرف چیست. زیرا کسانی که مفاهیم اقتصادی-فقهی بنیادی یعنی عقود و معاملات اسلامی را می‌شناسند می‌دانند که این مفاهیم با کسب و کار آزاد و یا اقتصاد بازار هرگز تعارض نداشته‌اند که حالا به آشتی رسیده باشند. به همین علت، گفته‌های مرد ایتالیایی را می‌بایست نوعی اظهارنظر در حوزه روابط‌عمومی و به منظور جلب نظر طرف‌های ایرانی تلقی کرد. از این گفته البته می‌توان این را آموخت که دادوستد اقتصادی در فضای تکثر فرهنگی در جهان مستلزم انعطاف است. مرد ایتالیایی این نکته و حساسیت ایرانی‌ها را دریافته است و برای گشودن راه برای سرمایه‌گذاری ایتالیایی‌ها حاضر است به تمجید فرهنگی از ایرانیان روی آورد. مرد ایتالیایی با تمجید از فرهنگ مذهبی ایران، چیزی از دست نداده است، اما این احتمال وجود دارد که چیزهایی به دست آورد. این سودآورترین معامله است. چون حتی اگر توافقی صورت نگیرد، ایتالیایی‌ها چیزی از دست نداده‌اند و یک تعریف و تمجید از ایران طلبکار شده‌اند.