من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم

رسول ترابی

وجه موسیقیایی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران شاید تاکنون چندان مورد توجه و بررسی قرار نگرفته باشد. امام به موسیقی علاقه‌مند بود و نتیجه و چکیده همین علاقه در شعرهای ایشان به خوبی خود را نشان می‌دهد. شعرهایی عمیق و عرفانی و گاه عاشفانه اما با ریتمی درونی و انرژیک. شعرهایی که به گفته اکثر آهنگسازانی که بر روی شعرهای حضرت امام(ره) کار کرده‌اند، به دلیل ریتم درونی و بار موسیقایی شان کار آهنگساز را برای انجام کار و ساخت آهنگ راحت کرده است. روزهای ورود امام خمینی به ایران، جدا از تمام جذابیت‌های آن روزهای انقلاب، یادآور به یادماندنی ترین موسیقی‌های بعد از انقلاب است.

سرودهای انقلابی و میهنی مثل «خمینی ای امام»، «بوی گل سوسن و یاسمن آید»، «ایران ایران» و... همه با نام امام و انقلاب پیوندی دیرینه دارند. روزهای رحلت امام خمینی(ره) هم دقیقا غم انگیزترین موسیقی و سرودهای بعد از انقلاب را در خود جای داده که به یادماندنی‌ترین این سرودها «دریغا ای دریغا» است. شاید جامع‌ترین موسیقی‌هایی که برای امام خمینی یا بر روی اشعار ایشان ساخته شده در مجموعه حضور سبز یک و دو باشد.

«حضور سبز»، آلبومی است که توسط انتشارات دفتر موسیقی سروش به بازار آمده است. آلبومی که دربرگیرنده آهنگ وشعرهایی با حضور چهره‌های قدیمی و جدید موسیقی، در رثا و سوگنامه امام‌خمینی(ره) است. در این آلبوم یازده قطعه با حضور چهره‌هایی مثل محمد اصفهانی، مجید اخشابی، حسین زمان، حمید غلامعلی، بیژن خاوری، مهدی سپهر، پرویز طاهری، امید سیاره، حسین بهادری و... وجود دارد. آلبومی که با همکاری واحد موسیقی صدا و سیمای جمهوری اسلامی آماده شده است. تقریبا اکثر افراد حاضر در این آلبوم زمان‌های مختلفی را از انجام و ضبط کارهایشان به زبان می‌آوردند. به نظر می‌رسد آلبوم حضور سبز یک آلبومی است که در طول دوره زمانی حدود پنج ساله و یا بیشتر آماده شده است. درکنار این آلبوم، شماره دوم آن یعنی «حضور سبز۲» به بازار آمد. این آلبوم کامل‌ترین آلبوم موسیقایی با حضور چهره‌های شناخته شده موسیقی کشور با محوریت موضوعی امام خمینی(ره) است.

در روی الف آلبوم «حضور سبز یک» شعری از امام خمینی(ره) به نام «شمع وجود» و آهنگی از مجید اخشابی با صدای محمد اصفهانی وجود دارد. آهنگی آرام با حال و هوای موسیقی اصیل ایرانی. محمد اصفهانی در دسترس نیست، اما مجید اخشابی با اولین تماس جواب می‌دهد. تاریخ دقیقی از زمانی که ملودی را ساخته و اصفهانی خوانده به یاد ندارد ولی زمان آن را می‌تواند حدس بزند: «دقیقا یادم نیست ولی بالای پنج سال از آن زمان می‌گذرد. موسسه سروش برای یک کلیپی از من تقاضای یک آهنگ کرد و زمانی که با کارگردان کلیپ صحبت کردم، متوجه شدم که شعری از امام خمینی(ره) را به نام «شمع وجود» انتخاب کرده است. وقتی شعر را خواندم خیلی خوشم آمد و پس از آن صحبت، مدام شعر را می‌خواندم و مرور می‌کردم. خیلی ساده و راحت با آن ارتباط برقرار کردم و ملودی را ساختم و تنظیم کردم. محمد اصفهانی هم به راحتی آن را خواند. وقتی دیدم که شعر از امام خمینی است خود به خود علاقه‌مند به این کار شدم. الان هم خوشحالم که این آهنگ، اولین آهنگ مجموعه‌ای برای امام است.»

آهنگ دوم روی الف، آهنگی از علی بکان با شعری از سلمان هراتی است. شعری ساده، غمگین و احساسی با کلماتی ساده، اما تاثیرگذار با صدای غم‌دار و حسی حسین زمان. هنگام نگاه به جلد نوار مردد می‌شوم که حسین زمان همان حسین زمان است، یا تشابه فامیلی است. استاد الکترونیک دانشگاه کیش، این روزها آشتی مجددی با صدا و سیما و بازار موسیقی کرده است. حسین زمان هم این آهنگ را قدیمی و برای حدود هفت یا هشت سال قبل می‌داند: «اولین سالی که قرار شد، صدا و سیما کارهایی برای رحلت امام تهیه کند، تعدادی از دوستان که علاقه‌ای به کارهای مناسبتی نداشتند، اجرای این آهنگ‌ها را قبول نکردند ولی من به محض اینکه کار پیشنهاد شد با کمال میل پذیرفتم، چون واقعا به امام علاقه داشتم و دلیل قبول چنین کاری ارادتی بود که نسبت به ایشان داشتم. دو کار را به فاصله دو روز خواندم که اولی به نام «غم پنهان» در «حضور سبز یک» کار شد و دومی در آلبوم بعدی. «غم پنهان» را با آهنگسازی علی بکان و شعر سلمان هراتی و آهنگ دوم را با آهنگسازی محمدرضا عقیلی و شعر احمد عزیزی خواندم که هر دو در همان سال‌های اول از صدا و سیما پخش شد ولی بعد از اتفاقات و داستان‌هایی که پیش آمد، من با صدا و سیما قطع رابطه کردم، این آهنگ‌ها هم مثل سایر کارهایم از سازمان پخش نشده، ولی کاری را کردم که به آن اعتقاد داشتم و از اینکه چنین آهنگی خوانده ام راضی‌ام.»

حسین زمان درباره کار دومی که برای امام خمینی خوانده و در آلبوم «حضور سبز دو» وجود دارد، ادامه می‌دهد: «کار دوم یک کار فوق العاده عاشقانه بود و یک درد دل عاشقانه در رثای عزیزی از دست رفته که من آن را به امام نسبت دادم.»

آهنگ چهارم روی الف، آهنگی با صدای بیژن خاوری با ملودی و آهنگسازی امید سیاره و شعر قاسم سیاره است. آهنگی با مضمون آرام و با سازبندی موسیقی اصیل ایرانی. امید سیاره آهنگساز قطعه «سروش عشق» درباره این آهنگ می‌گوید: «این کار دومین تجربه همکاری من با صدا و سیما بود. سال ۷۵ بود که پیشنهاد ساخت این قطعه به من داده شد.» عضو شورای موسیقی صدا و سیما و از اساتید جوان این روزهای موسیقی ایرانی درباره آهنگی که در آلبوم «حضور سبز یک» ساخته است ادامه می‌دهد: «پدرم در شعر متخلص به «آشفته» است. شعر را پدرم گفت و البته به مناسبت این شعر را سرود. بعد از این آهنگ‌ها بود که همکاری من با صدا و سیما بیشتر شد.» او از نتیجه کار راضی است و اعتقاد دارد کاری را که به آن اعتقاد داشته باشی، مطمئنا راضی ات می‌کند و از آن جواب خوبی خواهی گرفت.

در روی الف آلبوم «حضور سبز یک» آهنگ‌های «حضور» با صدای حمید غلامعلی و آهنگسازی محمد بیگلری پور و شعرآزاده دالایی و همچنین آهنگ «تو دیگر نیستی» که سوگنامه ای اصیل و موزیکال درباره رحلت امام خمینی(ره) است با صدای مهرداد کاظمی که علاوه بر این آلبوم، آهنگ‌های دیگری را مانند «خمینی، خمینی» در رثای امام خوانده است با آهنگسازی کمال‌الدین طراوتی و شعر افشین اعلا وجود دارد.

اولین آهنگ روی ب، آهنگی است با نام «غم دلدار» با آهنگسازی و صدای مهدی سپهر و شعری از امام خمینی(ره). در هر دو روی نوار، آهنگ‌های اول با شعرهایی از امام خمینی(ره) شروع شده‌اند، شعرهایی عارفانه و غزلواره.

معروف‌ترین غزل امام خمینی با سازبندی و ارکستراسیونی کلاسیک، سمفونیک با صدای مهدی سپهر همراه شده تا به فضایی متفاوت در موسیقی برسیم. این نکته جالب است که مهدی سپهر بعد از چندسال که از انتشار این آلبوم می‌گذرد، از چنین اتفاقی خبر ندارد و با تعجب با موضوع برخورد می‌کند: «از انتشار آلبوم اصلا خبر ندارم. من این غزل را فوق العاده دوست دارم و به خاطر موقعیت و پرستیژ حضرت امام این آهنگ را به این شکل ساختم و خواندم. هنوز یادم نرفته و هیچوقت هم یادم نمی‌رود. افتتاح دوره چهارم مجلس شورای اسلامی بود که آهنگ را همایون رحیمیان تنظیم کرد و قرار بود در مراسم افتتاحیه این آهنگ را به همراه چند آهنگ دیگر از جمله سرود مجلس و انتفاضه که آن را هم خودم ساخته بودم، بخوانم. یک گروه کر هفتادنفره به همراه ارکستر سمفونیک صداوسیما هم من را کمک می‌کردند. آن روزها ایام رحلت امام هم بود و اگر اشتباه نکنم سران فلسطین و مبارزان آزادی‌خواه فلسطین هم به تهران آمده بودند. سید احمد خمینی هم حضور داشت. ساعت هشت صبح بود که آهنگ را خواندم، حس و حال عجیبی به وجود آورده بود و تمام حاضران گریه می‌کردند. خود من هنگام خواندن، حالم دگرگون بود. آن روز را هیچوقت فراموش نمی‌کنم.» مهدی سپهر هنوز از انتشار این آلبوم و بی خبری خودش تعجب می‌کند. او می‌خواهد هر چه زودتر بعد از پایان گفت‌وگو بیرون از خانه برود و نوار تهیه کند: «البته اسم آهنگ را «غم دلدار» گذاشته‌اند ولی من آن زمان با نام «خال لب دوست» آن را اجرا کردم و به همین اسم هم معروف بود. در برنامه ای که از شبکه یک پخش شد و هنوز هم فیلمش را دارم با این نام اجرا کردم. امشب دوباره فیلمش را می‌بینم. خاطرات قدیمی دوباره زنده شدند.»

در روی ب، آهنگ‌های دیگری با نام‌های «جان عرشی» با صدای بیژن خاوری و آهنگسازی فرید شب‌خیز و شعر محمدحسین رحمانی، «وداع یار» با صدای حمید غلامعلی و آهنگسازی محمد بیگلری پور و با شعری از امیرخسرو دهلوی و «بی جمال تو» با صدای پرویز طاهری و آهنگسازی علی درخشان و با شعری از زکریا اخلاقی وجود دارد.

پنجمین آهنگ روی (ب) آهنگی با صدای بیژن خاوری و آهنگسازی امید سیاره و با شعری از وحید امیری. بیژن خاوری پرکارترین خواننده این آلبوم با سه آهنگ است. امید سیاره درباره این آهنگ می‌گوید: «اولین آهنگی که من با سازمان صداوسیما و شرکت سروش کار کردم، همین آهنگ «شرق آئینه» در سال ۱۳۶۷ بود که غزلواره است. با غزل به نظر من می‌توان حس و حال را بهتر انتقال داد چون حالت عاشقانه‌تری دارد. به دلیل اولین تجربه همکاری ام با سازمان و به دلیل اینکه آهنگی بود که درباره و برای امام‌خمینی (ره)، ساخته می‌شد، بسیار با حساسیت روی آن کار کردم.»

آخرین و یازدهمین قطعه آلبوم «حضور سبز یک» با آهنگ «لبیک یا خمینی» با شعری از حسین اسرافیلی و آهنگسازی عباس بهادری و با صدای حسین بهادری است. آهنگی به سبک و سیاق آهنگهای انقلابی و اوایل انقلاب با ریتم و فضایی حماسی که در پایان هر بیت با جمله شعاری «لبیک یا خمینی» به پایان می‌رسد. این آهنگ شاید پرانرژی‌ترین و ریتم‌دارترین آهنگ این مجموعه به یادماندنی و ارزشی باشد. «حضور سبز» با وجود اینکه به مناسبت یکصدمین سال میلاد امام خمینی(ره) آماده شد، اما آلبومی است ارزشی که در تمام سال‌ها قابل گوش کردن و از لحاظ موسیقیایی در سطحی استاندارد و مناسب قرار دارد.