بیمه خطرات سیاسی

مترجم: شادی آذری

آشوب‌های سیاسی هزینه بر هستند مگر آنکه به خوبی در برابر آنها بیمه باشید.

جنگ، شورش، کودتا و بازداشت یعنی رویدادهای سیاسی که زمانی فقط گریبان دولتمردان را می‌گرفت، در کنار مزدوران و جاسوسان، این روزها گریبانگیر دنیای اقتصاد هم شده است. گروهی از کارشناسان خطرات شرکت‌ها، مدیران صادرات و بانکداری بین‌المللی در جست‌وجوی بیمه‌گزارانی هستند که آنها را از تبعات مالی آشوب‌های سیاسی سرتاسر جهان در امان دارد. چنین پوشش بیمه‌ای زمانی تنها برای فعالیت‌های اقتصادی جسورانه معنا داشت. به عنوان مثال برای حوزه‌های نفت‌خیر دلتای نیجر یا عملیات حفاری در آسیای مرکزی. اما چون این روزها شرکت‌ها فعالیت‌های اقتصادی خود را به مناطق دورتر از سابق منتقل می‌کنند، به دنبال حمایت بیشتری در برابر خطرات نامتعارف هستند. امروزه خطرات سیاست دامن شرکت‌های متفاوتی از شرکت‌های پرورش میوه در آمریکای لاتین تا تولیدکنندگان فیلم در فی جی و بانکداران دبی را گرفته است. اتحادیه برنه، گروهی است شامل ۳۰ بیمه‌گزار بزرگ دولتی و خصوصی. این اتحادیه اعلام کرده است که امسال بیش از ۱۱۳میلیارد دلار به حوادث سیاسی اختصاص داده است.

پارسال این گروه بیش از ۴۴میلیارد و در سال ۲۰۰۵، ۳۷میلیارد دلار به اینگونه حوادث اختصاص داده بودند. اما به راستی این خطرات در کجا هستند؟ پاسخ در رویدادهای سیاسی کنونی نهفته است. اما سرزمین‌های مشخصی هم وجود دارند که بیش از نقاط دیگر جهان عرصه به وقوع پیوستن چنین خطراتی هستند. یک شرکت تحقیقاتی بزرگ به نام آوان به تازگی فهرستی در این مورد منتشر کرد که نام این کشورها در صدر آن قرار داشت: افغانستان، گینه، تاجیکستان، سوریه و عراق. البته تعجبی ندارد که نام کلمبیا، آنگولا و ونزوئلا را هم پس از این کشورها می‌بینیم. اما نکته جالب این است که در این تحقیق نام کشورهایی است که در آن به عنوان هدف احتمالی خطرات بالقوه نام برده شده است. این کشورها ویتنام، پاناما و اوکراین هستند. آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است این است که وقتی خطرات موجب غافلگیر شدن مردم می‌شود یعنی وقتی بحران به ناگهان روی می‌دهد، اغلب بیش از حد دیر شده است. چارلز کویل، از گروه مدیریت بحران آوان می‌گوید:«تلفن هنگامی به صدا در می‌آید که درست در همان لحظه آن اتفاق روی داده است.» در سنت صنعت بیمه،پوشش بیمه‌ای در صورت درخواست به مواردی چون خشونتهای سیاسی (جنگ،شورش و از این قبیل)، حفاظت از دارایی‌ها و نوسانات ارزی تعلق می‌گرفت. اما این تهدیدات موجب می‌شود کل پروژه‌های سرمایه‌گذاری بیمه‌ای کاهش یابد. به عنوان مثال ممکن است یک هتل به دلیل حکومت نظامی تخلیه شود، قراردادهای بزرگی چون یک سفارش صادارتی بزرگ غیرقابل اجرا شود. ولی منافع برای شرکتهای پوشش بیمه‌ای در برابر خطرات سیاسی زمانی آشکارتر می‌شود که شرکتها فعالیتهای درازمدتی در بازارهای نوظهور داشته باشند. به عنوان مثال در وامهای مربوط به تأمین اعتبارات پروژه‌ها،تضمین امنیت دربرابر خطرات می‌تواند موجب کاهش هزینه‌ها شود. البته طی سالهای اخیر، این صنعت با تحولاتی نیز مواجه بوده است. که از جمله آنها می‌توان به نوآوری در ارایه خدمات، افزایش نقش بیمه‌گزاران خصوصی،و تمرکز کمتر بر برخی از بیمه‌گزاران دولتی که انحصارات را در اختیار داشتند اشاره کرد. نوآوری تا حدودی به این دلیل ایجاد شد که مشتریان به دنبال اشکال جدیدی از پوشش بیمه‌ای بودند.

به عنوان مثال بانکها اکنون دائماً به دنبال پوشش بیمه‌ای دربرابر ناتوانی دولتها یا خارجیان در قبال تحقق تعهداتشان هستند که این ناتوانیها هم اغلب به دلایل سیاسی است.

به عنوان نمونه بانکها برای پروژه‌های زیر ساختاری کشورشان وامهای بزرگی پرداخت می‌کنند که دولت از پس بارپرداخت آن برنمی‌آید.

برخی از نویسندگان معتقدند چنین پوشش بیمه‌ای نیمی از سیاستهای خطرات سیاسی را شامل می‌شود. یک شرکت متخصص در زمینه بیمه که در سال ۱۹۹۷ در برمودا تأسیس شده است به نام ساورین ریسک در ۱۱۴ بازار نوظهور فعالیت می‌کند.

یکی از قراردادهای این شرکت بیمه، قراردادی ۷ ساله به مبلغ ۹۵‌میلیون دلار است که برای حمایت از فعالیتهای مالی یک بانک خارجی در برزیل منعقد شده است. علاوه براین، محصولات جدید بیمه‌ای نتیجه عرضه‌کنندگان خصوصی جدید هم هستند.

گذشته از شرکت ساروین، طی دهه اخیر مجموعه‌ای نوظهور از متخصصان بیمه‌ای شکل گرفته‌اند.

این متخصصان به جمعی از شرکت‌های بیمه قدیمی‌تر چون ای‌آی‌جی پیوستند.

ای‌آی‌جی مجموعه‌ای از سندیکاهای لویدزلندن است. بیمه‌گزاران خصوصی اکنون حدود نیمی از بازاری را تحت سلطه خود گرفته‌اند که زمانی توسط بیمه‌گزاران دولتی چون آژانس‌های ‌ملی توسعه صادرات و آژانس ضمانت سرمایه‌گذاری چند جانبه بانک جهانی (MIGA) اداره می‌شد. همزمان با رشد بخش‌خصوصی این بیمه‌گذاران دولتی نقش‌های جدیدی را برای خود یافتند که یا به انتخاب خودشان بود و یا ضرورت ایجاب می‌کرد. اگرچه برخی از آژانس‌های ملی، به عنوان مثال متعلق به کشور ژاپن، این آزادی را دارند که قیمت‌های ارزانی را ارائه کنند و پوشش وسیع بیمه‌ای ارائه دهند، اما برخی دیگر از آژانس‌ها می‌بایست خودشان هزینه‌های خود را تقبل کنند و درواقع به طور مستقل به حیات خود ادامه ‌دهند. این همان وضعیتی است که شرکت توسعه خصوصی فرامرزی (OPIC) که یک آژانس آمریکایی است، دارد. این آژانس طی سال‌های اخیر فعالیت‌های خود را در پروژه‌های بزرگ محدود کرده است. هم‌اکنون این آژانس فعالیت‌های خود را بر سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهوری که متناسب با اولویت‌های سیاست خارجی آمریکا هستند، معطوف ساخته است. MIGA هم سعی دارد خلا موجود در بازار که توسط بیمه‌گزاران خصوصی ایجاد شده است را پر کند و این کار را با حضور در کشورهایی چون برونئی یا سیرالئون که منافع چندانی برای بخش‌خصوصی به بار نمی‌آورند، انجام می‌دهد. همچنین چندین پروژه «جنوب- جنوب» را بیمه کرده است که از جمله آنها سرمایه‌گذاری آفریقای جنوبی را در آفریقای تحت صحرا می‌توان نام برد. به دلیل آنکه بیمه‌گزاران دولتی هم کار خود را تخصصی‌تر کرده‌اند از خطر مهجور ماندن به دورند.

گذشته از این، تامین‌کنندگان پوشش بیمه‌ای خطرات سیاسی نسبت به بیمه‌گذاران خصوصی از مزیت‌های قابل توجهی هم برخوردارند. چون در برخی موارد ارتباطات دولتی تفاوتی محسوس در حل مشکلات ایجاد می‌کند. به عنوان مثال یکی از مقامات MIGA می‌گوید از میان بیش از ۸۵۰قرارداد منعقد شده طی دو دهه اخیر(که ارزش آنها بیش از ۱۶میلیارد دلار بوده است)،‌ MIGA تنها مجبور به پرداخت برای تنها ۳مورد بیمه‌ای بوده است. اغلب ۱۰تا۱۵اختلافی که این مرکز هر ساله با آن مواجه است،‌ اختلافاتی است که بین طرف بیمه شونده و دولت میزبان حل می‌شود. به علاوه بیمه‌گزاران دولتی به طور معمولی قراردادهای طولانی مدت‌تری نسبت به همتایان بخش‌خصوصی خود منعقد می‌کنند.

به رغم شرکت‌های بیمه‌ای که اعلام کرده‌اند سیاست‌های خود را در مورد بیمه مالکان منزل مسکونی ایالت طوفان زده فلوریدا هر ساله تجدید می‌کنند، بیمه‌گزاران فعال در زمینه خطرات سیاسی، قراردادهای ۲۰ساله منعقد می‌کنند. اگر اوضاع سیاسی طی زمانی طولانی بد پیش برود، آنها باید مبالغ هنگفتی پرداخت کنند. این روزها بیمه‌گزاران بخش دولتی و همتایان آنها در بخش‌خصوصی، در زمینه‌ای که زمانی بسیار مهجور بود پابه‌پای هم به رقابت برخاسته‌اند. در جهانی که نقدینگی به وفور یافت می‌شود، این بیمه‌گزاران باید سرمایه‌گذارانی که به خاطر دستیابی به سود بیشتر خود هزینه خطرات سیاسی فعالیت‌هایشان را متقبل می‌شوند هم رقابت کنند. بسیاری از شرکت‌هایی که در تامین اعتبارات پروژه‌ها دست دارند می‌توانند به آسانی آنقدر وام بگیرند تا خود بیمه پروژه‌های خود را تامین کنند و از هیچ جای دیگر بیمه نخرند. اما نکته این است که یک خطر آنهایی را که در برابر وقایع سیاسی بیمه می‌شوند تهدید می‌کند و آن اشتهای زیاد برای خطر کردن در بازارهای مالی است.

ولی با وجود همه این بیمه‌گزاران،‌ به برخی نیازهای مشتریان هنوز پاسخی داده نمی‌شود. مهمترین این نیازها رفع نگرانی در مورد کاهش ناگهانی ارزش پول‌ها است. اگر چه راه‌کارهایی برای رفع چنین خطراتی در چند سال مانده به وقوع آن وجود دارد، اما راهکارهای دراز مدت که غلب سرمایه‌گذاران به دنبال آن هستند، هنوز یافت نشده است. بسیاری تجربه‌ای سخت را در کاهش نرخ ارز آرژانتین در سال ۲۰۰۲پشت سر گذاشتند چون هزینه این رویداد را خودشان متقبل شدند. در واقع سیاست‌هایی که آنها تصور می‌کردند ضررهای آنها را پوشش خواهد داد بی فایده بودند. فرقی نمی‌کند که شما شاهد شکستن قطعه‌ای از خودرویتان باشید یا بخشی از جامعه‌تان. به هر حال باید در برابر این حادثه از نوع خوبی از بیمه برخوردار شوید.