دنیای اقتصاد- مرجان توحیدی: نمایندگان ایران در سوریه، نمایندگان سوریه در ایران و مذاکرات چهارجانبه نمایندگان قطر، سوریه، مصر و عربستان در حاشیه اجلاس عدم تعهد همه تلاش‌های ایران با هدف استفاده از ظرفیت جنبش عدم تعهد برای حل و فصل بحران سوریه است. به عبارت دیگر میزبانی اجلاس نم این فرصت را به تهران داده است تا دامنه مذاکرات خود را در این باره وسعت ببخشد. بر همین اساس، همزمان با برگزاری اجلاس عدم تعهد در ایران، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس در سفری به دمشق با مقامات بلند پایه سوری از جمله بشار اسد دیدار کرده و وعده داد تا اجلاس عدم تعهد فرصتی را برای حل بحران سوریه فراهم کند. در راستای این تلاش‌ها، اما نماینده ویژه دولت روسیه هم در سفرش به تهران اظهار امیدواری کرده است تا وزرای خارجه و سران جنبش عدم تعهد بتوانند به یک راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه دست پیدا کنند. سخنگوی محمد مرسی رییس‌جمهور مصر هم گفته است اگر گروه تماس تازه‌ای (شامل ایران، ترکیه، مصر و عربستان) ایجاد شود، ایران بخشی از راه حل سوریه خواهد بود نه بخشی از مشکل.

اما در کنار تلاش ایران در بیرون از مرزها، گفته شده است که نمایندگان کشورهای قطر، سوریه، مصر و عربستان هم در اولین روز نشست کارشناسان ارشد اعضای جنبش عدم تعهد (روز یکشنبه) در مذاکراتی به بررسی پیشنهاد دولت مصر پرداختند و به گفته دبیرکل اجلاس کارشناسان یعنی آخوندزاده، بخش‌هایی از طرح قطری‌ها درباره سوریه که در اجلاس شرم‌الشیخ مصر به تصویب رسیده بود پس از چانه‌زنی، با اصلاحاتی همراه شده است.

اردیبهشت‌ماه سال‌جاری نمایندگان ۱۲۰ کشور عضو جنبش غیر متعهدها در شرم‌الشیخ مصر گرد هم جمع شدند تا درباره پیش نویس بیانیه نشست تهران با یکدیگر تبادل نظر کنند. یکی از موضوعات مورد بحث سوریه بود و یکی از پیشنهادها هم عزیمت فوری ناظران بین‌المللی به سوریه و اجرای کامل طرح کوفی‌عنان. همچنین دبیر کمیته سیاسی اجلاس هم خواستار ایجاد یک گروه کاری شده بود تا درباره پیشنهاد مذکور توافق حاصل شود، اما نماینده سوریه آن را وتو کرده و گفته بود حاضر نیست با قطر و عربستانی که به سوریه سلاح ارسال می‌کنند پشت میز مذاکره بنشیند. اما ظاهرا نشست کارشناسان در روز نخست اجلاس توانسته اصلاحاتی را در این باره ایجاد کند. همچنین به نظر می‌رسد که در اجلاس تهران موضوع تشکیل گروه تماس که هم از جانب مرسی رییس‌جمهور مصر پیشنهاد شده بود و هم در نشست مشورتی تهران درباره سوریه از سوی صالحی وزیر امور خارجه ایران پیشنهاد شد و به عنوان یکی از مفاد بیانیه این نشست هم درج شد، مورد بررسی قرار گیرد و احتمالا کار خود را آغاز کند. این گروه تماس منطقه‌ای شامل کشورهای ایران، ترکیه، مصر و عربستان خواهد بود . اگرچه حضور نماینده دولت بشار اسد، وائل الحلقی نخست وزیر این کشور در نشست تهران هم می‌تواند بر سرعت تشکیل گروه تماس و البته رایزنی های آن با نماینده دولت سوریه موثر باشد. چه تا پیش از این دست‌کم در اجلاس اضطراری سازمان همکاری اسلامی در مکه که یکی از موضوعات آن هم سوریه بود، نه تنها نماینده این کشور دعوت نشده بود بلکه عضویت سوریه در سازمان همکاری اسلامی هم به حالت تعلیق درآمد. بر همین اساس گردهمایی این کشورها (گروه تماس احتمالی و سوریه) در کنار تلاش‌های ایران، احتمال مذاکرات همه جانبه را باره سوریه را فراهم کرده است.

فرستاده پوتین: حل بحران سوریه گام مثبت اجلاس تهران خواهد بود

علاوه بر اعضای جنبش عدم تعهد، برخی کشورهای تاثیرگذار جهانی همچون روسیه نیز نسبت به بهره‌مندی از فرصت‌های این اجلاس برای حل موضوع سوریه ابراز امیدواری کرده‌اند.

در همین راستا، کنستانتین شوالوف دیپلمات ارشد روس و فرستاده ویژه ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه به تهران، بعد از ورودش به ایران برای شرکت در اجلاس در گفت‌وگو با مهر با اشاره به برگزاری شانزدهمین اجلاس بین‌المللی جنبش عدم تعهد و لزوم راه‌حل بین‌المللی برای مساله سوریه گفت: اگر این ابتکار در اجلاس تهران شکل بگیرد گام مثبتی از سوی کشورهای جنبش عدم تعهد در راستای حل مشکلات و بحران سوریه خواهد بود. وی افزود: امید است اتخاذ تصمیم‌های وزرای خارجه و سران جنبش عدم تعهد به پیدایش یک راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه منجر شود.

سخنگوی مرسی: ایران می‌تواند بخشی از «راه‌حل» سوریه باشد

همچنین خبرگزاری فرانسه از قاهره گزارش داد: محمد مرسی، رییس‌جمهور مصر که به زودی به تهران می‌رود، ایجاد گروه تماس با حضور مصر و ایران و نیز عربستان و ترکیه را پیشنهاد کرده است. به گزارش ایسنا، یاسر علی، سخنگوی مرسی به خبرنگاران گفت: اگر این گروه جایگزین شود، ایران بخشی از راه‌حل خواهد بود نه مشکل.

وی با ذکر اینکه «حل این مشکل مستلزم دعوت از همه طرف‌های فعال در منطقه است»، افزود که تهران شریکی با نفوذ، برای دمشق است. علی گفت که سفر مرسی «چند ساعت، به طول می‌انجامد و صرفا محدود به اجلاس خواهد بود.»

رایزنی‌های بروجردی

اما رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس که روز شنبه هفته جاری به سوریه سفر کرده بود هم در جریان کنفرانس خبری خود در دمشق با اشاره به اینکه ایران آمادگی لازم را برای برقراری زمینه مذاکرات میان دولت سوریه و گروه‌های مخالف دارد، گفت: بشار اسد با اعلام اینکه به ایران اعتماد دارد، از هر تلاشی که تهران برای حل مشکلات سوریه به کار ببندد، استقبال می‌کند.

بروجردی در ادامه با اشاره به پیشنهاد محمد مرسی رییس‌جمهور مصر مبنی بر برگزاری اجلاس چهارجانبه با حضور جمهوری اسلامی ایران، ترکیه، عربستان سعودی و مصر درباره سوریه گفت: طرح تهران برای حل بحران سوریه از نتایج اجلاس تهران است که با حضور نمایندگان ۳۰ کشور جهان برگزار شد و خواهان فعال سازی گروه کشورهای معتقد به حل سیاسی بحران سوریه، تشکیل گروه تماس، آماده‌سازی اوضاع برای برگزاری مذاکرات میان دولت و مخالفان و همچنین برقراری آتش بس به منظور زمینه‌سازی برای پیشرفت کار است.

اسد: هرگز اجازه نمی‌دهیم توطئه‌ها علیه سوریه عملی شود

خبرگزاری رسمی دولت سوریه (سانا) هم در گزارشی از دیدار بروجردی با بشار اسد نوشت: رییس‌جمهوری سوریه در دیدار با علاء‌الدین بروجردی، گفت که هرگز اجازه نمی‌دهد توطئه‌ها علیه سوریه عملی شود. وی خاطرنشان کرد: آنچه که در حال حاضر در سوریه رخ می‌دهد تنها علیه سوریه نیست، بلکه علیه کل منطقه‌ای است که سوریه نقش اصلی در آن دارد. اسد افزود که از این رو گروه‌های خارجی برای تکمیل طرح و نقشه‌های خود در کل منطقه سوریه را هدف قرار داد‌ه‌اند.

بحث‌های کارشناسان غیرمتعهدها درباره سوریه

اما اجلاس کارشناسان ارشد کشورهای عضو نم هم فارغ از موضوع سوریه نبود؛ به طوری که به گزارش خبرگزاری فارس در روز نخست این اجلاس و البته در حاشیه آن کارشناسان ارشد کشورهای عضو عدم تعهد نمایندگان قطر، مصر، سوریه و عربستان نشست یک و نیم ساعته‌ای را برگزار کردند تا به بهترین راهکار برای حل بحران در سوریه که قطعا راهکاری سیاسی خواهد بود، دست یابند. منابع آگاه اعلام کردند رایزنی‌های کارشناسان ۴ کشور حول محور پیشنهاد مرسی مبنی بر مشارکت ایران، مصر، ترکیه و عربستان در خصوص حل مسائل سوریه صورت ‌گرفت.

در همین راستا «محمد مهدی آخوندزاده» دبیر اجلاس کارشناسان نشست تهران نیز در خصوص موضوع سوریه اظهار کرده بود: «بحث‌ها در این مورد جریان دارد و متن قطری‌ها که در اجلاس شرم‌الشیخ ارائه و تصویب شده بود، در پاراگراف‌های پایانی آن دچار اصلاحاتی شده است.»

باید دید که ادامه تلاش‌های همه جانبه ایران برای کمک به دولت بشاراسد در ادامه اجلاس عدم تعهد به کجا می‌انجامد و نحوه ایجاد تغییرات در سوریه بر فرونشاندن بحران در این کشور با توافق همه کشورها قابلیت درج در سند اجلاس را خواهد داشت یا خیر.

موضع دولت سوریه درباره تشکیل گروه تماس چهارجانبه

وزیر آشتی ملی سوریه که از روز شنبه وارد ایران شده است با حضور در نشستی مطبوعاتی در محل روزنامه ایران با خبرنگاران به گفت‌وگو نشست و درباره موضع دولت متبوعش پیرامون طرح مصر مبنی بر تشکیل کمیته چهارجانبه بین ایران، مصر و ترکیه و عربستان توضیحاتی داد.

به گزارش ایسنا، علی حیدر در پاسخ به سوالی درباره طرح محمد‌مرسی، رییس‌جمهور مصر برای دست‌یافتن به راه‌حلی درباره سوریه با مشارکت ایران، عربستان و ترکیه و نیز دخالت ندادن سوریه در این چارچوب گفت: من با کاردار مصر در سوریه دراین‌باره دیدار کردم و آنها تمایل مصر را برای حضور در طرح آشتی ملی سوریه ابراز کردند، اما اگر مصر می‌خواهد میانجی‌گری کند باید فاصله خود را با کشورهای دارای نفوذ در این‌باره مشخص کند و مواضعش را به طور روشن درباره خشونت‌های اعمال شده و گروه‌هایی که اعمال خشونت می‌کنند و کشورهایی که تامین‌کننده سلاح برای این گروه‌ها هستند اعلام کند.

وی افزود: ما بین کشورهایی که برای دستیابی به یک راه‌حل نشست برگزار می‌کنند و کشورهایی که درباره راه‌حل‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند تفاوت قائلیم. از این رو باید بگویم تا این لحظه از سوی مصر با مقامات سوریه درباره کمیته چهارجانبه صحبتی نشده است و نمی‌توانیم درباره چیزی که از آن مطلع نیستیم صحبت کنیم.

وی همچنین در پاسخ به سوالی دیگر درباره دیدار مقامات ترکیه با دیگر مقامات سوری و پیشنهادهایی که مقامات ترکیه برای حل بحران سوریه اعلام کردند، گفت: ما هیچ الزامی برای گوش دادن به سخنان آنها نداریم، ما در دیدارها و گفت‌وگوهای اخیر مشاهده کردیم که مقامات ترکیه دیدگاه‌های آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها را منتقل می‌کنند. از این رو ما هر چه که منافعمان را تامین کند می‌پذیریم.

علی حیدر در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه برخی فکر می‌کنند ایران از چانه‌زنی در بحث سوریه به دنبال حل موضوع هسته‌ای خودش است، گفت: کسانی که این مطلب را می‌گویند قصد دارند ایران را غیرمستقیم وارد مسائل سوریه کنند. همه می‌دانند که ایران با کشورهای بزرگ مشکلاتی دارد و این مشکلات چندبعدی است که این مساله هم به مواضع و سیاست‌های ایران بازمی‌گردد از جمله حمایت ایران از مقاومت و مبارزه با امپریالیسم. از این رو ما نمی‌توانیم این دو را به یکدیگر ربط دهیم.