محسن پروان

نخستین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار با این جمع‌بندی به پایان رسید که با توجه به تغییر شرایط اقتصادی کشور به خاطر طرح بزرگ هدفمندی یارانه‌ها و لزوم رقابت‌پذیر بودن صنایع داخلی، این الزام اساسی برای بخش خصوصی و دولت به‌وجود می‌آید که، بازنگری جدی در استراتژی توسعه انجام پذیرد. در پایان همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن با نگاهی به بازار مطرح شد

بازنگری در استراتژی توسعه صنعت فولاد نیاز کنونی صنعت کشور

محسن پروان

همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار در حالی دیروز در تهران به پایان رسید که به گفته اکثر حاضرین در این نشست بزرگ‌ترین گردهمایی و هم اندیشی صاحبنظران این رشته مهم صنعتی در چند سال گذشته در کشور بوده است در این همایش که توسط روزنامه دنیای اقتصاد برگزار شد، علاوه بر مدیران و کارشناسان شرکت‌های فولاد و معدنی از داخل کشور حضور کارشناسان و مدیران برجسته صنعت فولاد جهان نیز حضور داشته و به ایراد سخنرانی و ارائه مقاله پرداختند.

بحث‌های فراوانی از جمله ظرفیت اقتصادی تولید، قیمت‌ها در ابتدای سال جاری، توسعه در ایران، صنعت فولاد پس از طرح تحول اقتصادی، موازنه مواد اولیه در ایران و ... در این همایش مطرح شد که در صورتی که بخواهیم موارد مطرح شده را از نظر اهمیت و جذابیت و ایجاد بحث و گفت‌وگو (پانل آزاد) در همایش تقسیم‌بندی نمایم به شرح زیر خواهد بود:

۱- ظرفیت اقتصادی تولید: بحثی که شاید در کشور ما در چند سال گذشته کمتر به آن توجه شده و توسعه (خصوصا در بخش دولتی) بیشتر از دریچه توجیه اجتماعی آن ملاک عمل قرارگرفته است و به این ترتیب واحد‌های در دست ساخت و واحد‌های جدید التاسیس بیشتر در حدود یک میلیون تن است و کمتر به توسعه در چارچوب ظرفیت اقتصادی تولیدی مجتمع‌های فولادی (تولید فولاد از سنگ‌آهن تا محصول نهایی) که بین ۴ تا ۷ میلیون تن در سال است، توجه شده است که این بحث علاوه بر ارائه در مقالات در پانل آزاد روز اول نیز به یکی از بحث‌های مهم تبدیل شد.

۲- موازنه مواد اولیه: در این قسمت بحث همایش به دو شاخه تقسیم شد، نخست جابه‌جایی مواد اولیه و محصول خصوصا پس از به ثمر نشستن واحد‌های تولیدی و افزایش تولید فولاد خام، به این دلیل که میزان جابه‌جایی در صنعت فولاد به ازای هر تن تولید حداقل ۳ تا ۴ تن جابه‌جایی است و کشور زیرساخت برای جابه‌جایی محصول پس از دستیابی کشور به تولید فولاد بالاتر از ۱۲ میلیون تن فولاد خام را نخواهد داشت و در درجه دوم بحث صادرات مواد اولیه خصوصا سنگ‌آهن به خارج از کشور که با مخالفت برخی کارشناسان به دلیل عدم‌النفع در خام‌فروشی و موافقت دیگران به دلیل ایجاد اشتغال و تولید سنگ‌آهن بیش از نیاز بازار داخل همراه بود و به بحث جدی پانل آزاد روز دوم تبدیل شد.

۳- صنعت فولاد پس از طرح تحول اقتصادی: که بیشتر برنامه بر این محور قرار داشت و اکثر سخنرانان شرایط را برای تولید فولاد در کشور پس از هدفمندی یارانه‌ها متفاوت از آنچه تاکنون بوده است متصور می‌شدند که مهم‌ترین آن بحث مکان‌یابی مناسب به منظور کاهش هزینه‌های حمل‌و‌نقل و جلوگیری از اتلاف منابع به خاطر پراکندگی کارخانه‌ها و دور بودن از معدن دانسته اند.

۴- انتخاب روش تولید فولاد با نگاهی به بازار: در حال حاضر عمده فولاد خام تولیدی در دنیا (بیش از ۷۴ درصد در سال ۲۰۱۰) به روش کوره بلند (استفاده از انرژی زغال سنگ) و کمتر از ۲۰ درصد آن به روش احیای مستقیم سنگ‌آهن با استفاده از گاز طبیعی بوده است و مابقی با سایر روش‌ها تولید می‌شود که روش احیای مستقیم بیشتر در کشورهایی چون ایران که از ذخائر عظیم گاز طبیعی بهره‌مند هستند استفاده می‌شود و این در حالی است که در ایران کمتر از ۲۰ درصد تولید به روش کوره بلند و بیش از ۸۰ درصد آن با استفاده از احیای مستقیم با گاز طبیعی است و این به معنای این است که استراتژی کشور در تولید فولاد خام تاکنون استفاده از گاز طبیعی ارزان قیمت است که این توجیه با اجرای طرح هدفمندی از بین می‌رود. در این همایش بحث‌های فراوانی چه در کارگاه‌های آموزشی و چه در سخنرانی پیرامون این موضوع شد.

۵- قیمت تمام شده: از طرف دیگر با توجه به آنکه فولاد یک کالای جهانی است و قیمت محصولات فولادی نیز تحت‌تاثیر قیمت‌های جهانی در نوسان است قیمت‌های داخلی بازار ایران نیز شدیدا تحت‌تاثیر بازار جهانی قرار دارد؛ چرا که تنها در سال ۲۰۱۰ بیش از ۱۰ میلیون تن از محصولات مورد نیاز میانی و نهایی بازار داخل از طریق واردات تامین شده است، بنابراین پس از طرح تحول به دلیل افزایش قیمت تمام شده فولاد به خاطر حذف یارانه حامل‌های انرژی و عدم‌امکان افزایش قیمت فروش به دلیل افزایش تمایل به واردات و مصرف محصولات وارداتی، شرکت‌های تولیدی داخل ناگزیر به کاهش قیمت تمام شده با استفاده از افزایش تکنولوژی (جابه‌جایی سرمایه با انرژی) و افزایش بهره‌وری شدند تا به قیمت رقابت‌پذیر در صنعت برسند.

در مجموع با توجه به محور همایش که رقابت‌پذیری در صنعت فولاد بود می‌توان در جمع‌بندی همایش دو موضوع اصلی را مد نظر قرار داد:

نخست: الزام واحد‌های تولیدی به کاهش قیمت تمام شده و رقابت‌پذیری قیمت‌های خود.

دوم: با توجه به شرایط حال حاضر اقتصاد و به ۳ دلیل عمده باید بازنگری جدی در استراتژی توسعه در فولاد روی دهد.

۱- افزایش قیمت گاز طبیعی و افزایش قیمت تمام شده در تولید فولاد به روش احیای مستقیم که اکثر توسعه‌های کشور را در بر می‌گیرد.

۲- افزایش قیمت حامل‌های انرژی و نتیجتا افزایش هزینه حمل‌ونقل و تاثیر‌گذاری آن در قیمت تمام شده به دلیل جابه‌جایی بالا در صنعت فولاد که منجر به تغییر استراتژی در مکان‌یابی می‌گردد.

۳- رعایت ظرفیت اقتصادی تولید و پرهیز از احداث واحد‌های کوچک به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری بالا و افزایش هزینه تولید.

به هر طریق در پایان این همایش شرکت‌کنندگان به این نتیجه رسیده‌اند که نیاز به مطالعه مجدد فنی اقتصادی برای تدوین برنامه توسعه در فولاد چه از طرف دولت و چه از طرف بخش خصوصی یک الزام اساسی و اولین اولویت در توسعه فولاد در کشور است.