مترجم: مجید بی‌باک

منبع: نیویورک تایمز

صنعت وام‌های خرد خصوصی هند که به سرعت رشد می‌کرد حالا با خطر فروپاشی زودهنگام روبه‌رو شده است، زیرا که تقریبا تمام قرض‌گیرندگان بزرگ در اکثر ایالت‌های این کشور از پرداخت اقساط دست کشیده‌اند، پشت سر آنها هم سیاستمدارانی هستند که می‌گویند اهالی این صنعت با بهره‌برداری از فقرا سوداندوزی کرده‌اند. ک. شیواما که کشاورزی ۳۸ ساله در روستای هندی مادور است، می‌گوید: حالا برای بازپرداخت وام‌های خردی که گرفته و اکنون حجم آنها به دو هزار دلار رسیده به مشکل برخورده است.

د. مالاما درباره دخترش می‌گوید که از روستایشان در آندرا پاردش فرار کرده، زیرا که توانایی آن را نداشته که وام‌های کوچکش را بازپس بدهد.

این بحران برای ماه‌ها جریان داشته است، اما اخیرا به مرحله‌ای خطرناک وارد شده است. بانک‌های هندی که تقریبا هشتاد درصد پولی که شرکت‌های اعتباری به فقرا وام داده‌اند را تامین کرده‌اند، حالا نگران هستند که پس از پشت سرگذاشتن لرزه‌های بحران مالی جهانی اکنون در داخل کشور متحمل ضرر و زیان شوند. به گفته مقامات بانکدار، بانک‌های هندی حدود ۴ میلیارد دلار از منابع خود را در این صنعت درگیر کرده‌اند.

سوناند میترا، مدیر اجرایی بانک آکسیس زمانی که سه‌شنبه گذشته در محل اجلاس اقتصادی هند سخن می‌گفت، اعلام کرد: «ما به شدت نگران وضعیت خودمان در بخش میکروفایننس هستیم.»

بحران این منطقه حتی قابلیت آن را دارد که انعکاس‌هایش را به سایر نقاط جهان نیز برساند. در ابتدا کار گروه‌های کوچک غیرانتفاعی که وام‌های خرد به فقرا می‌دادند مسیر پرامیدی برای فقرا به نظر می‌رسید. در سال‌های اخیر موسساتی که با سرمایه‌دارها و بانک جهانی می‌جنگیده‌اند از هند الگو گرفته‌اند که «بنگاه‌های اجتماعی» انتفاعی ایجاد کنند. بنگاه‌هایی که به دنبال آن هستند که در عین پاسخگویی به یک نیاز اجتماعی سود نیز ببرند. صنایع مشابهی در آفریقا و آمریکای لاتین و سایر بخش‌های آسیا نیز متداول شده است.

اما فایننس خرد که به دنبال سود بوده است، باعث شده برخی شرکت‌های اعطاکننده اعتبارهای خرد در سرتاسر جهان وام‌های خود را با نرخ‌های بالا به روستاییان فقیر بدهند، بدون آنکه توجه کنند آنان چه میزان توان بازپرداخت دارند. برخی شرکت‌ها از این طریق درآمد سالانه‌شان را بیش از دو برابر کرده‌اند.

حالا مقامات هندی می‌ترسند که فایننس خرد این کشور چیزی شبیه به ماجرای حباب وام‌های پرخطر بازار آمریکا شود. در آنجا ایده به ظاهر قابل‌احترام خانه‌دار کردن خانوارهای کم درآمد حتی تا مرز فروپاشی نظام بانکی جهان نیز پیش رفت.

در پاسخ به خشم عمومی درباره صنعت وام‌های خرد - و بالا رفتن نرخ خودکشی درمیان روستاییان مقروض - قانونگذاران ایالت آندرا پرادش ماه گذشته قانون جدیدی را به تصویب رسانده‌اند که شیوه وام دهی و بازپس‌گیری آن را توسط شرکت‌ها محدود می‌کند.

حتی همان موقع که قانون جدید نیز به تصویب می‌رسید، رهبران محلی مردم را تشویق می‌کردند که از بازپرداخت وام‌هایشان سرباز بزنند و متعاقب آن بازپرداخت نزدیک به دو میلیارد دلار اعتبار در این ایالت متوقف شده است. وام‌دهندگان می‌گویند که کمتر از ۱۰ درصد قرض‌گیرندگان در دو هفته اخیر قسط‌هایشان را پرداخت کرده‌اند.

اگر این روند ادامه پیدا کند، این صنعت در ایالت آندرا پرادش که بیش از یک سوم اعتبارگیرندگانش در آن ساکن هستند در خطر فروپاشی قرار می‌گیرد. در عین حال وام‌دهندگان برای پرداخت وام در دیگر ایالت‌ها نیز با دشواری روبه‌رو هستند، زیرا با افزایش ترس از ورشکستگی بانک‌ها دیگر از قرض‌دهی به آنها هراسان شده‌اند.

مقامات رسمی این ایالت می‌گویند که گزینه زیادی برای عمل در اختیار نداشته‌اند و برای اثبات حرف شان به زنانی مثل دورگاما داپو اشاره می‌کنند که زمانی که با درگذشت همسر کارگرش بیوه شده بود با دریافت یکی از همین وام‌های خرد توانست خانه‌ای برای خود بسازد.

او تا آن روز حساب بانکی نداشت و تقریبا هیچ گاه نیز دستمزد ثابتی نداشته بود، اما توانست یک وام ۲۰۰ دلاری بگیرد که برای بازپرداختش نیز با مشکل روبه‌رو شد. برای جبران وام قبلی او وام تازه‌ای از یک شرکت دیگر گرفت، بعد هم یک شرکت دیگر، تا زمانی که حجم بدهی او تقریبا به دو هزار دلار رسیده بود. در ماه سپتامبر از دهکده‌اش گریخت و برای خانواده‌اش چاره‌ای نگداشت جز آنکه به ضبط زمین کوچک و خانه‌اش تن بدهند.

وازانت کومار، سرپرست توسعه روستایی این ایالت می‌گوید: «موسسات از روش‌های خیلی قهرآمیزی برای جمع‌آوری بازپرداخت‌هایشان استفاده می‌کنند. آن به دنبال پایداری یا اینکه ببیند پول صرف فعالیت‌های درآمدزا می‌شود نیستند. فقط وام می‌دهند.»

ردی سوبرامانیام از مقامات ارشدی که در تهیه قانون تازه ایالت آندرا پرادش نقش داشته است شرکت‌های فایننس خرد را محکوم می‌کند که به دنبال کسب سودهای زیاد از فقرا هستند و می‌گوید این شرکت‌ها هم فرق زیادی با سوء استفاده گران روستایی که قبلا وجود داشتند، ندارند.

او می‌گوید: «آن موقع پرداخت‌کننده وام هم حداقل در همان جماعت زندگی می‌کرد. می‌توانستید به سراغش بروید، اما با این شرکت‌ها، دیگر از این خبرها نیست.»

در واقع بخشی از خشم عمومی به نظر به سبب عرضه اولیه سهام شرکت SKS بوجود آمده است، این شرکت از بزرگ‌ترین وام‌دهندگان خرد هند است که سرمایه‌گذارانی چون جورج سوروس و وینود خسلا در آن حضور دارند.

SKS و سهامدارانش در ماه آگوست بیش از ۳۵۰ میلیون دلار پول در بازار سهام به‌دست آوردند. در سال‌های اخیر درآمد این شرکت با نرخی حدود ۱۰۰ درصد در سال رشد کرده است. ویکرام آکولا، رییس این شرکت، امسال بیش از ۱۳ میلیون دلار از سهامش را فروخت.