وضع توزیع درآمد در شهر تهران
دنیای اقتصاد - تازه‌ترین اطلاعات پردازش‌شده از داده‌های آماری کشور که در نشریه رسمی وزارت اقتصاد به چاپ رسیده حاکی از آن است که حدود نیمی از تهرانی‌ها به دهک‌های ثروتمند کشور (هشتم تا دهم) تعلق دارند و نیم دیگر خانوارها در دهک‌های پایین‌تر پخش شده‌اند. عمده خانوارهای در دهک‌های ثروتمند در مناطق شمالی و مرکزی تهران سکونت دارند، به طوری که این گروه در منطقه یک ۶۵ درصد ساکنان و در منطقه ۱۵ و ۱۶ حدود ۲۰ درصد خانوارها را در برمی‌گیرد. وضعیت اقتصادی - اجتماعی پایتخت‌نشینان در آستانه هدفمندسازی یارانه‌ها
نیمی از تهرانی‌ها در دهک‌های پایین
۵۲ درصد از خانوارهای تهرانی در دهک هشتم تا دهم قرار دارند
دنیای اقتصاد - زهرا واعظ: بررسی اطلاعات آماری به دست آمده از ویژگی‌های اقتصادی - اجتماعی خانوارهای مناطق بیست‌ودوگانه شهر تهران در سال ۸۷ نشان می‌دهد ۵۲ درصد از خانوارهای تهرانی در دهک هشتم تا دهم یا همان خوشه سومی‌قراردارند.
در آستانه اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها که قرار است از ابتدای نیمه دوم سال‌جاری به اجرا درآید، سیدحسین پیمان، مشاور وزیر امور اقتصاد و دارایی در یک مقاله تحلیلی که در هفته‌نامه خبری - تحلیلی «اخبار اقتصاد و دارایی» ارگان مطبوعاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی به چاپ رسیده است اطلاعات آماری را برای تصمیم‌سازی و اطلاعات اقتصادی خانوارها را برای تصمیم‌گیری در مورد چند و چون یارانه‌های مستقیم به‌عنوان یکی از ضرورت‌های اجرای موفق این طرح دانسته و با بررسی ویژگی‌های اقتصادی - اجتماعی خانوارهای مناطق بیست‌ودوگانه شهر تهران در سال ۸۷، برخی مقایسه‌ها در اجزای ویژگی‌های اقتصادی - اجتماعی را در مقابل اهل فن قرار داده است. وی همچنین در مقاله تحقیقی دیگری که در شماره بعدی این هفته‌نامه به چاپ رسیده است، به توصیفی از ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی خانوارهای شهری کشور در سه گروه درآمدی با تاکید بر ویژگی‌های مسکن براساس محاسبه ارقام خام طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای شهری براساس اطلاعات سال ۱۳۸۵ پرداخته و معتقد است این آمار هنوز قابلیت مقایسه بین گروههای درآمدی کشور را دارا است.
خانوارهای منطقه ۱ بیشترین و منطقه ۱۶ کمترین هزینه کل
بررسی ویژگی‌های اقتصادی - اجتماعی خانوارهای مناطق ۲۲ گانه شهر تهران در سال ۸۷ که از نتیجه محاسبات نویسنده از آمار خام طرح آماری هزینه و درآمد خانوار ۱۳۸۷ مرکز آمار ایران به دست آمده است، نشان می‌دهد، در سطح خانوارهای نمونه گیری شده و بنابر اظهار خانوارهای مناطق شهری تهران در سال ۱۳۸۷ خانوارهای منطقه یک و سه شهر تهران دو برابر و خانوارهای منطقه شانزده، نصف متوسط خانوارهای شهر تهران، برای هر عضو خود در سال ۱۳۸۷ هزینه کرده‌اند. همچنین خانوارهای منطقه یک شهر تهران، بیشترین و منطقه شانزده، کمترین هزینه کل را برای هر عضو خود در سال ۱۳۸۷ داشته‌اند. در خانوارهای نمونه‌گیری شده، خانوارهای منطقه ۱۷ شهر تهران کمترین هزینه غیرخوراک (دو میلیون تومان در سال) را برای هر عضو خود در سال۱۳۸۷ پرداخت کرده است و بیشترین هزینه غیرخوراک پرداخت شده برای هر عضو خانوار در سال ۱۳۸۷ متعلق به خانوارهای منطقه یک شهر تهران با هشت میلیون و ششصد و پنجاه هزار تومان بوده است. بیشترین هزینه خوراک پرداخت شده خانوارهای مناطق شهر تهران برای هر عضو خانوار، رقم هشتصد و بیست و شش هزار تومان متعلق به خانوارهای منطقه سه و کمترین هزینه خوراک پرداخت شده برای هر عضو خانوار، حدود سیصد و هشتاد هزار تومان متعلق به خانوارهای منطقه شانزده بوده است. خانوارهای منطقه شش به طورمتوسط دارای کمترین عضو (بعد خانوار) و منطقه بیست و دو، بیشترین عضو، در سال ۱۳۸۷ بودهاند.
تامین درآمد ۹۰ درصد خانوارهای منطقه ۱۱ از بخش غیردولتی
۳۴ درصد خانوارهای منطقه ۱۶، درآمد خود را از بخش دولتی تامین کرده‌اند و در مقابل، خانوارهای منطقه ۲۱، درآمدی از بخش دولتی در سال ۱۳۸۷برای خود تامین نکرده‌اند که به ترتیب بیشترین و کمترین خانوارهای تامین کننده درآمد از بخش دولتی در سال ۱۳۸۷ بین خانوارهای مناطق شهری تهران هستند.
در این میان بیش از ۹۰ درصد از خانوارهای منطقه ۱۱ تهران و ۸۸ درصد خانوارهای منطقه ۱۷ درآمدهای خود را از بخش‌های غیردولتی تامین کرده‌اند که پس از آن مناطق ۱۹، ۲ و ۶ در رده‌های بعدی قرار دارند.
۵۲ درصد خانوارهای شهر تهران در سه دهک بالاترین گروههای درآمدی
همچنین بررسی آمارها در سطح خانوارهای نمونه‌گیری شده از مناطق شهر تهران در سال ۱۳۸۷ نشان می‌دهد ۵۲ درصد خانوارهای شهر تهران در سه دهک بالاترین گروههای درآمدی (هشتم تا دهم) کل کشور قرار دارند، البته این به این معنی که خانوارهای تهرانی لزوما از خانوارهای دیگر در کشور مرفه‌تر هستند، نیست. (البته به دلیل‌اینکه هدف‌این مقاله ارائه نماگرهایی از وضع موجود است، تحلیل‌این مساله را در مقالات و گزارش‌های دیگری باید بیان کرد.) در سال ۸۴،۱۳۸۷ درصد خانوارهای منطقه یک و ۲۰ درصد مناطق پانزده و شانزده تهران در بالاترین گروههای درآمدی کشور (دهک‌های هشتم تا دهم) قرار داشته‌اند (به ترتیب بیشترین و کمترین میزان). ۶۵ درصد خانوارهای منطقه یک و ۳ درصد خانوارهای منطقه بیست تهران در بالاترین گروه درآمدی کشور؛ یعنی دهک دهم، قرار داشته‌اند که به ترتیب بیشترین و کمترین درصد قرارگرفته در بالاترین گروه درآمدی کشور، محسوب می‌شوند. در سال ۱۳۸۷، سه درصد خانوارهای منطقه پانزده و شانزده در بالاترین گروههای درآمدی (دهک‌های هشتم تا دهم) استان تهران قرار داشته‌اند که این میزان کمترین درصد، میان خانوارهای مناطق دیگر شهر تهران بوده است.
۷۳ درصد خانوارهای منطقه ۷ تهران دارای مسکن ملکی
از سوی دیگر بررسی ویژگی‌های تسهیلات و امکانات در سطح خانوارهای نمونه‌گیری شده شهر تهران در سال ۱۳۸۷ نشان می‌دهد ۷۳ درصد خانوارهای منطقه ۷ تهران از مسکن ملکی برخوردار بودهاند که بیشترین خانوارهای منطقه چهارده با ۴۳ درصد برخورداری از مسکن ملکی، کمترین میزان را در خانوارهای مناطق شهر تهران داشته‌اند. در این میان ۷۱ درصد خانوارهای منطقه ۲۲، ۶۳ درصد خانوارهای منطقه ۸ و ۶۶ درصد خانوارهای منطقه ۴ نیز از مسکن ملکی برخوردارند.
خانوارهای منطقه ۵ بیشترین خانوارهای اجاره نشین
از سوی دیگر، بررسی‌های آماری بیانگر آن است که خانوارهای منطقه ۵ با ۴۱ درصد خانوار اجاره نشین، بیشترین و منطقه هفت با ۱۰درصد، کمترین خانوارهای اجاره نشین را در سال ۱۳۸۷، داشته‌اند. هر عضو خانوار منطقه شش شهر تهران در سال ۱۳۸۷، حدودا از سطح زیربنای محل سکونت ۵۳ متر مربعی و هر عضو خانوار منطقه ۹ تهران از ۱۷ متر مربعی برخوردار بوده است. ۶۵ درصد خانوارهای منطقه یک و ۲۴ درصد خانوارهای منطقه ۱۵ شهر تهران از خودرو برخوردار بودهاند که به ترتیب بیشترین و کمترین خانوارهای برخوردار از خودرو مناطق شهری تهران را در سال ۱۳۸۷ تشکیل داده‌اند. ۶۴ درصد خانوارهای منطقه سه و ۲۳ درصد خانوارهای منطقه پانزده به ترتیب بیشترین و کمترین خانوارهای برخوردار از رایانه در سال ۱۳۸۷ بودهاند. ۳۰ درصد خانوارهای منطقه یک از ماشین ظرفشویی برخوردار بودهاند و در ده منطقه شهر تهران هیچ خانواری از‌این امکان در سال ۱۳۸۷ برخوردار نبوده است.
۱۹ درصد خانوارهای مناطق ۱۱،۶ و ۸ دارای سرپرست زن
همچنین محاسبه ویژگی های سرپرست خانوار در سطح خانوارهای نمونه گیری شده سال ۱۳۸۷ مناطق شهر تهران نشان می‌دهد حدود ۱۹ درصد خانوارهای مناطق یازده، شش و هشت شهر تهران دارای سرپرست زن در سال ۱۳۸۷ بودهاند. سرپرستان خانوارهای منطقه دو با ۵۵سال، بیشترین و منطقه ۹ با ۴۴سال، کمترین متوسط سن را میان سرپرستان خانوارهای مناطق شهر تهران در سال ۱۳۸۷ داشته‌اند.
سواد سرپرستان خانواده‌ها
در سال ۱۳۸۷، ۲۹ درصد سرپرستان خانوارهای منطقه ۱۸ از نعمت سواد محروم بودهاند و در منطقه یک شهر تهران هیچ سرپرست خانوار بیسوادی وجود نداشته است. ۷۱ درصد سرپرستان خانوارهای منطقه ۱۹ و ۲۱ درصد سرپرستان خانوارهای منطقه یک دارای مدرک تحصیلی کمتر از متوسطه در سال ۱۳۸۷ بودهاند که بیشترین و کمترین درصد سرپرستان خانوارهای مناطق شهر تهران دارای چنین مدرکی محسوب می‌شوند. همچنین ۴۹ درصد سرپرستان خانوارهای منطقه یک دارای مدرک تحصیلی بالاتر از متوسطه در سال ۱۳۸۷ بودهاند، در حالی که سرپرست خانواری با مدرک بالاتر از متوسطه در منطقه ۱۷ وجود نداشته است.
نوع تصرف محل مسکونی گروههای درآمدی
همچنین گزارش دیگر هفته نامه «اخبار و اقتصادو دارایی» در بررسی ویژگی‌ها، شرایط و خدمات مسکن شهری سه گروه درآمدی پایین، متوسط و بالا نشان می‌دهد از نظر نوع تصرف محل مسکونی، بین گروههای درآمدی تفاوت چندانی وجود نداشته است. ۶۴ درصد نوع تصرف محل مسکونی خانوارهای پایین درآمدی، ملکی و ۲۵ درصد آن اجاره‌ای و این موضوع برای درآمدهای بالا به ترتیب ۷۰ و ۲۲ درصد بوده است. اختلاف قابل بررسی می‌تواند در کیفیت واحدهای مسکونی گروههای درآمدی باشد، همچنین سطح زیر بنا برای هر عضو خانوار گروه بالای درآمدی (سرانه) دو برابر سطح زیربنایى است که هر عضو گروه پایین درآمدی استفاده کرده است. برای هر عضو از گروه بالای درآمدی ۳۷/۱ اتاق (بیش از یک اتاق) و برای گروه پایین درآمدی ۸/۰ اتاق (کمتر از یک اتاق) وجود داشته است. خانوارهای گروه پایین درآمدی نسبت به خانوارهای بالای درآمدی، دارای اعضای بیشتری هستند. ۹۲ درصد از خانوارهای پایین درآمدی دارای واحد مسکونی از نوع غیر فلزی و بتن آرمه بودهاند، اما ۶۱ درصد از واحدهای مسکونی خانوارهای گروه بالای درآمدی غیر فلزی و بتن آرمه (سایر) است.
در صورتی که ۴ درصد واحدهای مسکونی خانوارهای بالای درآمدی از آجر و چوب یا سنگ و چوب تشکیل شده، ۱۳ درصد واحدهای مسکونی خانوارهای پایین درآمدی از این مصالح احداث شده است. در هر سه‌گروه درآمدی، سرانه سطح زیربنای واحدهای مسکونی غیرفلزی و بتن آرمه بیشتر است. در هر سه گروه درآمدی، متوسط تعداد اتاق خانوار، در واحدهای مسکونی غیر فلزی و بتن آرمه کمتر است.
همچنین در تسهیلاتی که ارائه دهنده آن بخش عمومی‌بوده است (مانند: آب لوله‌کشی و برق) تمایز کمتری بین گروههای درآمدی وجود دارد. (به عنوان مثال خانوارهایی که از آب لوله‌کشی استفاده می‌کنند، ۳۳ درصد آن در گروه درآمدی پایین، ۳۳ درصد در گروه درآمدی متوسط، ۳۳ درصد در گروه درآمدی بالا قرار دارند و شرایط تا حدودی برابر را در برخورداری از تسهیلات نشان می‌دهد) اما هرچه این تسهیلات غیربخش عمومی‌می‌شود نابرابری آن در بین گروههای درآمدی افزایش می‌یابد (مانند آشپزخانه، حمام و اینترنت). حدود ۲۰ درصد خانوارها با گروه درآمدی بالا از‌اینترنت استفاده می‌کردند، در صورتی که ۲ درصد خانوارهای پایین درآمدی از‌این امکان بهره می‌برند. به عبارت دیگر ۶۸ درصد از خانوارهای استفاده کننده از اینترنت در گروههای بالای درآمدی و فقط ۷ درصد آنها در گروه پایین درآمدی قرار دارند.
ویژگی‌هایی از سرپرستان خانوارها
با وجود آنکه سرپرستان خانوارهای گروههای درآمدی از نظر وضع فعالیت چندان تفاوت ندارند و تعداد سرپرستان شاغل در گروههای درآمدی مذکور تقریبا برابر است، اما از تفاوت‌های مهمی که آنها را در گروههای درآمدی متفاوت قرار می‌دهد، می‌تواند گروه شغلی و درآمد متناسب با آن ذکر شود. در گروههای پایین درآمدی، اکثر سرپرستان با عنوان مشاغل کارگران ساده قرار دارند که عامل سواد و سطح تحصیلی، از متغیرهای مهم چنین مشاغلى، برای دستمزد و درآمد پایین محسوب می‌شود. این موضوع به ماهیت فقر خانوارهای پایین درآمدی جنبه ساختاری داده و سیاست‌های کوتاه مدت در مورد فقر و توزیع درآمد (با برطرف نکردن بیسوادی سرپرستان و سطوح تحصیلی و کسب مهارت‌های مناسب شغلی) از کارآیی بالایی برخوردار نخواهد بود. نبود توانمندی‌های
اجتماعی - اقتصادی در سرپرستان خانوارهای پایین درآمدی، امکان دارد فقر نسلی را در چنین خانوارهایی ظاهر کند، به طوری که فرزندان آنها نیز زیستی همراه با فقر را تجربه کنند. ایجاد زمینه‌های بهره‌مندی از مسکن مناسب برای چنین خانوارهایی شاید یکی از عوامل برون رفت از فقر نسلی و فراهم شدن شرایط مساعد برای بهره برداری از امکانات بهتر آموزشی، مهارتی و... باشد.
همچنین ۳۲ درصد سرپرستان خانوارهای پایین درآمدی را افراد بیسواد تشکیل می‌دهند، ۶۸ درصد سرپرستان گروه پایین درآمدی یا دارای مدرک ابتدایی، یا بیسواد بودند، ۸۵ درصد آنها سطح تحصیلی کمتر از راهنمایی داشته‌اند. در صورتی که ۳۹ درصد سرپرستان بالای درآمدی سطح تحصیلی بالاتر از دیپلم دارند، این سطح تحصیلی برای سرپرستان پایین درآمدی ۳ درصد بوده است. سرپرستان گروههای بالا و پایین درآمدی از نظر سن و جنس چندان تفاوتی نداشته، و درصد خانوارهای دارای سرپرستان زن در گروههای درآمدی، تقریبا برابر است.
امکانات و تسهیلات خانوارها
بررسی‌های آماری بیانگر آن است که تعداد زنان و محصلان در خانوارهای پایین درآمدی بیش از گروه بالای درآمدی است. ۴۷ درصد خانوارهای پایین درآمدی دارای بیش از سه عضو زن و محصل هستند و در خانوارهای بالای درآمدی ۲۰ درصد بیش از سه عضو زن و ۲۱ درصد بیش از سه عضو محصل داشته‌اند.
همچنین در خانوارهای با درآمد پایین درآمدی به طور متوسط ۳/۱ محصل و در خانوارهای بالای درآمدی ۹/۰ محصل وجود داشته است. در برخورداری از لوازم و امکانات ضروری زندگی بین گروههای درآمدی فاصله کمتری وجود دارد (تلویزیون، یخچال، اجاق گاز) و هرچه کالا از ماهیت ضروری فاصله می‌گیرد، فاصله برخورداری نیز بین گروههای درآمدی بالا و پایین بیشتر می‌شود. (ماشین لباسشویی، جاروبرقی، فریزر، رایانه، تلفن همراه و اتومبیل).
۵۱ درصد از خانوارهای بالای درآمدی دارای اتومبیل هستند
۹ درصد از خانوارهای پایین درآمدی و ۵۱ درصد از خانوارهای بالای درآمدی دارای اتومبیل هستند. به عبارت دیگر ۱۰ درصد از خانوارهایی که دارای اتومبیل هستند در گروه پایین درآمدی و ۶۱ درصد آنها در خانوارهای بالای درآمدی قرار دارند، این موضوع برای رایانه و تلفن همراه به ترتیب، ۱۰ و ۶۰ درصد، ۱۳ و ۵۵ درصد است. ۶۸ درصد از کل هزینه‌های سرانه مصرفی خانوارهای پایین درآمدی به هزینه‌های خوراک و مسکن اختصاص یافته است، در صورتی که این هزینه‌ها برای گروههای بالای درآمدی ۴۳ درصد بوده است.
این تفاوت معنی‌دار امکان برخورداری از فرصت‌های اجتماعی - اقتصادی بیشتری را برای اعضای خانوارهای بالای درآمدی فراهم می‌کند، به طوری که خانوارهای بالای درآمدی را قادر می‌سازد تا حدود ۸ برابر درآمد خانوارهای پایین درآمدی برای آموزش، حدود ۷ برابر برای بهداشت و تفریحات و ۱۶ برابر برای حمل‌ونقل هزینه کنند. خانوارهای بالاى درآمدی ۱۸ و پایین درآمدی ۳۳ درصد از کل هزینه برای هر عضو خود را در سال ۱۳۸۵، به خوراک اختصاص داده‌اند. به طور متوسط خانوارهای پایین درآمدی ۳۲ و خانوارهای بالای درآمدی ۱۳ درصد از کل هزینه برای هر عضو خود را در سال ۱۳۸۵ به هزینه اجاره مسکن، اختصاص داده‌اند. خانوارهای آمارگیری شده استان‌های تهران، مازندران، قزوین، هرمزگان و گیلان بیشترین خانوارها را در گروههای درآمد بالا داشته‌اند و استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خراسان شمالی، همدان، کردستان، کرمانشاه، خوزستان و گلستان بیشترین خانوارها را در گروههای پایین درآمدی دارا بودهاند.
در سال ۱۳۸۷ خانوارهای منطقه یک و سه شهر تهران دو برابر و خانوارهای منطقه شانزده، نصف متوسط خانوارهای شهر تهران، برای هر عضو خود در سال ۱۳۸۷ هزینه کرده‌اند
در سال ۱۳۸۷ بیش از ۹۰ درصد از خانوارهای منطقه ۱۱ تهران و ۸۸ درصد خانوارهای منطقه ۱۷ درآمدهای خود را از بخش‌های غیردولتی تامین کرده‌اند پس از آن مناطق ۱۹، ۲ و ۶ در رده های بعدی قرار دارند
۷۳ درصد خانوارهای منطقه ۷ تهران از مسکن ملکی برخوردار بودهاند که بیشترین و خانوارهای منطقه چهارده با ۴۳ درصد برخورداری از مسکن ملکی، کمترین میزان را در خانوارهای مناطق شهر تهران داشته‌اند
سطح زیربنای مورد استفاده هر عضو خانوار بالای درآمدی در سال ۱۳۸۵ دو برابر عضو خانوار پایین درآمدی بوده است
۶۳ درصد از خانوارهای شهری آمارگیری شده سیستانی و بلوچستانی در گروه پایین درآمدی و ۵۴ درصد از خانوارهای تهرانی در گروه بالای درآمدی در سال ۱۳۸۵ قرار داشته‌اند
در سال ۱۳۸۵، ۶۱ درصد از خانوارهای شهری برخوردار از اتومبیل، در گروههای بالای درآمدی و ۱۰ درصد از این خانوارها در گروه پایین درآمدی قرار دارند
ارسال نظر