دایره‌المعارف اقتصاد
اوپک
مترجمان: محمدصادق الحسینی، محسن رنجبر
بخش دوم و پایانی
مترجمان: محمدصادق الحسینی، محسن رنجبر
بخش دوم و پایانی
جدول 1 داده‌های قیمتی را نشان می‌دهد و جدول 2 حاوی برآورد ذخایر کنونی، ظرفیت رسمی تولید، سطوح تولید گزارش شده و سهمیه‌های تولید اوپک است.
این روند نزولی بلندمدت در قیمت‌ها به افزایش تنش میان دو گروه رقیب در داخل اوپک انجامیده است. «بازها»ی قیمتی(price hawks) (اکثرا کشورهایی که نسبت ذخایر به جمعیت آنها کمتر است) بر کاهش تولید و افزایش قیمت تاکید کرده‌اند. بازهای اصلی داخل اوپک، ایران و عراق پیش از سقوط رژیم بعثی صدام حسین بوده‌اند. «کبوترها»ی قیمتی (price doves) (اکثرا کشورهایی که نسبت ذخایر آنها به جمعیتشان بزرگ‌تر است) به دفاع از تولید بیشتر و قیمت پایین‌تر پرداخته‌اند تا از این طریق بازارهای نفت و ارزش اقتصادی منابع نفتی خود را در دوره‌های زمانی طولانی‌تر حفظ کنند. کبوترهای اصلی درون اوپک عربستان صعودی، کویت و امارات متحده عربی هستند.
۱ - بر حسب میلیارد بشکه نفت در اول ژانویه ۲۰۰۵
2 - حداکثر مقدار پایدار بر حسب‌هزار بشکه در روز در مارس 2005
۳ -هزار بشکه در روز در مارس ۲۰۰۵
4 - هزار بشکه در روز در 16 مارس 2005
۵ - شامل نیمی از منطقه بی‌طرف است.
توجه: مقادیر کل به خاطر گرد شدن اعداد کاملا درست نیستند. در مورد ارقام مربوط به ظرفیت تولید اختلاف نظر وجود دارد.
قیمت‌های نسبتا پایین‌تر به نفع کبوترهای اوپک خواهد بود؛ زیرا مصرف‌کننده‌های نفت در واکنش به موارد پیشین افزایش قیمت به روش‌های گوناگون مصرف خود را کاهش داده‌اند. مثلا در ایالات متحده سال ۱۹۷۰ به ازای هر دلار از تولید ناخالص داخلی این کشور (بر حسب ارزش دلار در سال ۲۰۰۴) تقریبا Btu ۱۷۰۰۰ انرژی مصرف می‌شد. این مقدار در سال ۱۹۸۸ و پس از افزایش قیمت در سال‌های ۱۹۷۳ و ۱۹۷۹ به رقمی در حدود Btu ۱۱۶۰۰ و در سال ۲۰۰۳ تقریبا به Btu ۸۹۰۰رسید. لذا کبوترهای قیمتی تحت رهبری عربستان صعودی عموما با فشارهای مربوط به افزایش نسبی قیمت‌ها مقابله کرده‌اند.
قیمت‌های واقعی منابع طبیعی و مواد اولیه معمولا در بلندمدت به خاطر پیشرفت‌های تکنولوژیک کاهش می‌یابند. نفت خام نیز از این قاعده مستثنی نیست. قمیت این محصول از حدود 47 دلار به ازای هر بشکه (بر حسب ارزش دلار در سال 2004) در سال‌های آخر دهه 1860 به حدود 28 دلار در 1920، نزدیک به 13 دلار در 1950، حدود 12 دلار در 1960 و نزدیک به 7 دلار در 1970 کاهش یافت. افزایش قیمت‌ها در دهه 1970 و نیمه نخست دهه 2000 پدیده‌هایی نسبتا جدی هستند و الگوهای تاریخی حاکی از آنند که این موارد افزایش قیمت چندان به طول نخواهند انجامید. پیشرفت‌های تکنولوژیکی در اکتشافات لرزه‌ای (seismic exploration)هزینه یافتن ذخایر جدید را به نحو چشمگیری کاهش داده و لذا ذخایر نفت را به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش داده است. شایان ذکر است ذخایر اثبات شده نفت خام دنیا از سال 1980 تا به حال دو برابر شده است. حفاری افقی و دیگر تکنیک‌های جدید نیز هزینه‌های تولید در ذخایر کشف شده را کاهش داده‌اند؛ در حالی که سایر پیشرفت‌های تکنولوژیکی هم جایگزین‌هایی را برای نفت به وجود آورده و هم روش‌هایی را برای استفاده کمتر از نفت پدید می‌آورند.
علاوه بر اینها پیشرفت‌های صورت گرفته در تکنولوژی نیز در طول زمان قیمت سوخت‌های جایگزینی مثل گاز طبیعی را کاهش داده و از این طریق دائما فشاری نزولی را بر قیمت‌های نفت خام وارد می‌آورند. همچنین میل روز افزون به اختصاص منابع با در نظر گرفتن بهبود زیست‌محیطی حاکی از آن است که بازار نفت خام در مقایسه با بازار منابع «پاک‌تر» انرژی مثل گاز و برق طبیعی تضعیف خواهد شد مگر آنکه سایر پیشرفت‌های تکنولوژیکی به بهبود قابل توجه توانایی در استفاده پاک از نفت منجر شوند. بر همین اساس در بلندمدت، تقاضا برای نفت خام در مقایسه با تقاضا برای سوخت‌های رقیب کاهش پیدا می‌کند (به همان نحو که چوب به تدریج جای خود را به زغال‌سنگ و آن نیز به نوبه خود جایش را به نفت داد). این نیروهای بلندمدت بازار بیان‌کننده آن هستند که قدرت اقتصادی اوپک به طور اجتناب‌ناپذیری تضعیف خواهد شد.
درباره نویسنده :بنجامین زایکر (Benjamin Zycher) رییس انجمن اقتصادی بنجامین زایکر و عضو ارشد موسسه تحقیقات سیاستی منهتن Manhattan Institute for Policy Research)است. او از سال 1981 تا 1983 اقتصاددان ارشد حوزه انرژی در شورای مشاوران اقتصادی رونالد ریگان بود.
منابعی برای مطالعه بیشتر
Adams, Neal. Terrorism and Oil. Tulsa, Okla.: PennWell, ۲۰۰۳.
Adelman, Morris A. The Economics of Petroleum Supply. Cambridge: MIT Press, 1993.
Adelman, Morris A. Genie out of the Bottle: World Oil Since ۱۹۷۰. Cambridge: MIT Press, ۱۹۹۵.
Bradley, Robert L. Jr. The Mirage of Oil Protection. Lanham, Md.: University Press of America, 1988.
Bradley, Robert L. Jr. Oil, Gas, and Government: The U.S. Experience. Lanham, Md.: Rowman and Littlefield, ۱۹۹۶.
Yergin, Daniel. The Prize. New York: Free Press, 1992.
Zycher, Benjamin. "A Counterintuitive Perspective on Energy Policy." United Nations Economic Commission for Europe, Briefing, November ۲۰۰۲.
Zycher, Benjamin. "Emergency Management." In S. Fred Singer, ed., Free Market Energy. New York: Universe Books, 1984.
ارسال نظر