دنیای اقتصاد - در حالی که صحبت‌های اخیر وزیر خزانه‌داری آمریکا مبنی بر تغییر رویکرد آمریکا در حوزه اقتصاد، فعالان اقتصاد جهانی را دچار تردید دوگانه در خصوص آینده دلار کرده بود، اظهارات رییس فدرال رزرو (بانک مرکزی آمریکا) ابهامات بازار را برطرف کرد.وزیر خزانه‌داری آمریکا چندی پیش استراتژی جدید آمریکا‌یی‌ها را حرکت به سمت یک اقتصاد صادرات- محور اعلام کرد که در محافل اقتصادی به کاهش ارزش دلار در کوتاه مدت تعبیر شد که در سوی دیگر این معادله التهاب در بازار طلا را نیز به دنبال داشت؛ چرا که هم اکنون این بازار به نوعی یک جایگزین برای اوراق قرضه آمریکا محسوب می‌شود.اما پس از این اتفاقات،‌ بن برنانکه رییس بانک مرکزی آمریکا در جدیدترین گزارش خود در خصوص اوضاع اقتصاد جهانی، سیاست ارزی این کشور را نیز تشریح و رسما اعلام کرد که فدرال رزرو مترصد جلوگیری از افت ارزش دلار است. به نظر می‌رسد که این اظهارات، تاثیرات خاص خود را در بازار جهانی مبادلات ارزی و طلا خواهد داشت. نوسانات فراگیرترین واحد پول جهانی رییس فدرال رزرو را هم به واکنش وا داشت

برنامه آمریکا برای آینده دلار

این نگرانی وجود دارد که نرخ ثابت یوآن چین در برابر دلار، روند بهبود اقتصاد آمریکا به تعادل را دچار اخلال کند

دنیای اقتصاد- نگار حبیبی: برنانکه، رییس فدرال رزرو دوشنبه گذشته، در جدیدترین سخنرانی خود در مورد وضعیت اقتصاد جهانی، بهبود آتی را کند و پرچالش توصیف کرد.

در میان اظهارنظرهای برنانکه شاید این گفته وی که فدرال رزرو مترصد جلوگیری از افت ارزش دلار است، برای کارگزاران اقتصادی بیش از هر چیز اهمیت داشت. برنانکه اظهار داشت: «ما توجه زیادی به عواقب نوسانات ارزش دلار داریم و به برنامه‌ریزی و ارائه سیاست‌ها در راستای مقابله با خطرات تهدید‌کننده هدف دوسویه خود برای دستیابی همزمان به حداکثر اشتغال و ثبات در قیمت‌ها ادامه خواهیم داد. پیش از او نیز گیتنر وزیر خزانه‌داری آمریکا از اراده آمریکا برای جلوگیری از افت بی‌رویه ارزش دلار خبر داده بود، اما اظهارنظر رییس فدرال رزرو در زمینه ارزش دلار اتفاقی غیر‌معمول است که می‌تواند نشانه‌ای از جهت‌گیری سیاست پولی آمریکا در آینده نزدیک باشد.

در حالی که کاهش مداوم ارزش دلار نفوذ سیاسی این ارز و اهمیت آن در ذخایر ارزی کشورها را تهدید می‌کند، این اظهارنظر برنانکه به عنوان سیگنالی مثبت در مورد ارزش دلار می‌تواند بر تصمیمات سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران تاثیرگذار باشد. در پی اظهارنظر برنانکه ارزش دلار موقتا جهش کرد. هرچند سپس مقداری از این افزایش ارزش خنثی شد. شاید سرمایه‌گذاران برای اقبال بیشتر به سمت دلار منتظر اقدامی عملی از سوی فدرال رزرو در حمایت از دلار هستند.

از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر عملکرد آمریکا در زمینه سیاست پولی، عملکرد دولت چین است. چین همواره ارزش یوآن در برابر دلار را کنترل کرده است و از سال گذشته و در واکنش به بحران اقتصادی نرخ برابری یوآن در برابر دلار کاملا تثبیت شده است. این اقدام چین باعث شده که با وجود افت ارزش دلار، قدرت رقابتی کالاهای صادراتی چین در مقابل کالاهای آمریکایی بدون تغییر باقی بماند.

با توجه به حجم بالای صادرات چین به ایالات‌متحده این اقدام، منافع محتمل ناشی از کاهش ارزش دلار برای اقتصاد آمریکا را به شدت محدود کرده است. این نگرانی وجود دارد که نرخ ثابت یوآن در برابر دلار، روند بهبود اقتصاد آمریکا (که تاثیر عمیقی بر اقتصاد سایر کشورهای جهان نیز دارد) به تعادل را دچار اخلال کند.

در مقابل، چینی‌ها نیز آمریکا را به علت پایین نگه‌داشتن نرخ بهره مورد انتقاد قرار می‌دهند. لیو مینگ کنگ ناظر بانکی چین یکشنبه گذشته گفت، پایین نگه داشته شدن نرخ بهره توسط فدرال رزرو باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران به استقراض دلار کم بهره پرداخته و در دارایی‌هایی که بازدهی بالاتر دارند سرمایه‌گذاری کنند. چنین روندی می‌تواند به ایجاد مجدد حباب‌های قیمتی در بازار بینجامد. آنچه باعث نگرانی چین از کاهش ارزش دلار و کسری بودجه بسیار بالای ایالات‌متحده می‌شود، سهم بالای دلار در ذخایر ارزی این کشور است. اوراق قرضه آمریکایی تحت‌تملک چین بیش از هر کشور دیگری است. چین در حدود ۷۰‌درصد از ذخیره ارزی دو تریلیون دلاری خود را به اوراق قرضه دولتی آمریکایی و دلار آمریکا اختصاص داده است. ون جیا بائو، نخست‌وزیر چین ضمن اظهار نگرانی از کسری بودجه بالای آمریکا گفت که این کشور میزان دارایی‌های آمریکایی خود را با دقت تحت‌نظر دارد؛ چراکه این دارایی‌ها بخش مهمی از ثروت ملی چین را تشکیل می‌دهند. نخست‌وزیر چین گفت که در زمینه ذخایر ارزی اولویت ما با امنیت، قابلیت نقد شوندگی و حفظ ارزش مناسب ذخایر است.

اما با وجود فشارهای بین‌المللی و با وجود منافع مستقیم ناشی از انعطاف‌پذیری بیشتر یوآن، (که به اصلاح ارزش دلار نیز خواهد انجامید) چین همچنان اقدام در این زمینه را به تعویق انداخته است. علت این تاخیر بیش از هر چیز نقش پررنگ صادرات در اقتصاد چین است. با توجه به تاثیر‌گذاری عمیق بحران بر سطح تقاضای کشورهای غربی برای کالاهای چینی و در نتیجه کاهش شدید درآمدهای صادراتی چین، انتظار می‌رود این کشور اصلاح ارزش یوآن را تا مرتفع شدن چالش‌های پیش روی صادرات به تعویق بیندازد.

آنچه مسلم است افت ارزش دلار نه منافع آمریکا را تامین می‌کند و نه منافع چین را. همان‌طور که در نشست‌های متعدد پس از بحران مطرح شد همکاری کشورها برای برون‌رفت از بحران امری ضروری است. چین اخیرا برای افزایش ارزش یوآن در برابر دلار و دیگر ارزهای عمده اعلام آمادگی کرده است. بانک مرکزی جمهوری خلق چین در گزارش سه ماهه سوم خود در زمینه سیاست پولی اعلام کرد: «ما با توجه به حرکت‌های جهانی سرمایه و تغییرات ایجاد شده در ارزش ارزهای عمده دنیا به ارتقای مکانیزم ارزش‌گذاری یوآن خواهیم پرداخت.» گیتنر وزیر خزانه‌داری آمریکا با ارزشمند توصیف کردن اقدامات چین در راستای کمک به اقتصاد جهانی برای برون‌رفت از بحران، انعطاف‌پذیری بیشتر ارز را تنها بخشی از سیاست‌های پیچیده لازم برای عبور از بحران دانست.

اما موضع‌گیری همه آمریکاییان در برابر چین به این نرمی نیست. کاهش قدرت رقابتی کالاهای تولیدی برخی ایالات در برابر کالاهای چینی، ساکنان این مناطق را در معرض خطر بیکاری قرار داده است. نمایندگان این ایالات در کنگره خواستار اعمال فشارهای بیشتر به چین برای اصلاح ارزش یوآن هستند.

گیتنر دیروز گفت، گمان نمی‌کند تا اصلاح ارزش یوآن از سوی چین زمان زیادی باقی مانده باشد. البته وی زمان مشخصی را برای این اقدام تعیین نکرد. بر اساس یک نظر‌سنجی از تعدادی از اقتصاددانان که توسط رویترز صورت گرفته، ارزشگذاری فعلی یوآن ۲۰‌درصد پایین تر از ارزش واقعی آن است. مطرح شدن امکان استفاده یوآن به عنوان یک ارز معتبر در ذخایر ارزی، توسط چین باعث شده برخی تحلیل‌گران شناوری نرخ یوآن را تا ۳ سال آینده امکان‌پذیر بدانند. به‌علاوه با توجه به تقویت تدریجی تقاضای داخلی چین و کاهش وابستگی این کشور به صادرات برخی از این اقتصاددانان اعتقاد دارند امکان انعطاف‌پذیری یوآن را بین ۵ تا ۱۰ سال آینده فراهم خواهد کرد. برخی نیز با توجه به ریشه دار بودن کنترل بازارهای سرمایه در نظام سیاسی اقتصادی چین بر این اعتقاد هستند که شناوری کامل یوآن تا پیش از سال ۲۰۲۰ اتفاق نخواهد افتاد.

آنچه مسلم است اینکه هرگونه تغییر ناگهانی در ارزش یوآن به زیان اقتصاد چین بوده و در حال حاضر اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین فدرال رزرو مجبور خواهد بود برای جلوگیری از افت ارزش دلار علاوه‌بر اعمال فشار به چین، دست به اعمال سیاست‌های مستقل و محدود کردن عرضه دلار (که طی ماه‌های پس از بحران با افزایش شدید و بی‌سابقه رو‌به‌رو شد) بزند. هرچند برخی اقتصاددانان بر این اعتقادند که اقتصاد آمریکا هنوز در وضعیتی قرار دارد که دستیابی به رشد به هر بهایی در اولویت قرار دارد. حتی اگر این بها افت ارزش دلار باشد.