ناشران از روند صدور مجوزنشر کتاب می‌گویند
رضایت یک موضوع نسبی است!
نگاه سوم- بحث بررسی و ممیزی کتاب و صدور مجوز نشر همواره در دوره‌های مختلف از بحث‌های پرحاشیه و پردامنه در حوزه نشر کتاب در ایران بوده است. این موضوع و مشخصا بحث طولانی شدن زمان بررسی کتابها و سلیقه‌ای بودن ممیزی، از مسائلی بوده که اهل قلم و نشر کتاب معمولا به آن انتقاد داشته‌اند.
اما چندی پیش، محسن پرویز که از سال ۸۴ (در دوره وزارت محمدحسین صفار هرندی و در حال حاضر نیز در دوره وزارت سیدمحمد حسینی) به عنوان معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می‌کند، با بیان این‌که ساختار اداره کتاب از نقاط ضعف بوده است، بحث «ساماندهی نظارت بر نشر کتاب» را مطرح کرد.
او در سخنانی به این موضوع پرداخت که یکی از مسائلی که به حوزه کتاب لطمه زده و گاهی موجب اعتراض و نارضایتی شده است، بحث نحوه بررسی و اعطای مجوز به کتابها و انطباق ضوابط با مصداق است؛ زیرا همواره بحث نظارت پیش از چاپ که به دولت نهم نیز اختصاص ندارد، مطرح بوده است که در این راستا موضوع سازماندهی مناسبی که پاسخگویی از سوی نهادهای اجرایی را به شکل منظم‌تری فراهم کند، در دستور کار آنها قرار دارد و در صورت موافقت وزیر، اصلاحاتی در این زمینه رخ می‌دهد. پس از آن، سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم با اشاره به این‌که عمده گله نویسندگان و مولفان، کندی کار در وزارتخانه است، گفت: تلاش‌شان بر این است که با ایجاد تغییراتی، روند بررسی و اعطای مجوز به کتاب را کوتاه‌تر کنند.
از سوی دیگر، محمد اللهیاری، سرپرست اداره کتاب و کتاب‌خوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره روند فعلی صدور مجوز کتاب به ایسنا گفت: ما به همان منوال سابق، کارها را در این اداره انجام می‌دهیم؛ ولی تا جایی‌که ممکن است، در بخش‌های اداری، کاهش زمان داریم.
اللهیاری که پس از رفتن محمدعلی رمضانی فرانی از مدیریت ۱۰ماهه اداره کتاب، مدتی است به عنوان سرپرست این اداره فعالیت می‌کند، درباره مدت زمان صدور مجوز نشر در این روزها و تغییرات در این زمینه نسبت به قبل، افزود: با کمک و همکاری همکاران‌مان، تلاش می‌کنیم روش اداری را بهبود ببخشیم. بخشی از کتابها علمی و آموزشی هستند و طبیعی است که مجوز برای آنها زودتر صادر شود. از همکاران‌مان هم خواهش کرده‌ایم، ضمن رعایت اصول و ضوابط صدور مجوز نشر، تا جایی‌که ممکن است، زمان‌های اداری را که کتابها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی می‌کنند، کاهش دهند.
سرپرست اداره کتاب در عین حال عنوان کرد که این موضوع نسبی است؛ ممکن است یک ناشر از این روند راضی باشد و ناشری دیگر که دیرتر مجوز برای کتابش صادر می‌شود، ابراز نارضایتی کند.
اللهیاری همچنین تاکید کرد که در حال حاضر، کارهایی در اداره کتاب شده است که ترجیح می‌دهند تغییرات پیش‌آمده را خود ناشران و نویسندگان احساس کنند؛ نه این‌که آنها بیایند درباره‌اش توضیح دهند.
در پی این اظهارات و جویا شدن نظر خود ناشران در این زمینه، خبرگزاری ایسنا با تعدادی از آنها گفت‌وگو کرده و البته گفتنی است که تعدادی از ناشران نیز حاضر نشدند در این‌باره حرف بزنند.
*منوچهر حسن‌زاده، مدیر انتشارات مروارید در این‌باره می‌گوید: در این روزها، روند طولانی کسب مجوز خیلی کم شده است. کتاب‌هایی داشتیم که در طول چند سال گذشته از دریافت مجوز بازمانده بودند و در ماه‌های اخیر، مجوز نشر گرفتند، البته امیدواریم این روند مقطعی نباشد و تداوم یابد. هر چند که در نهایت، خود ارشاد هم تصمیم‌گیرنده نهایی نیست!
*اعظم کیان‌افراز، مدیر نشر افراز نیز در سخنانی یادآور می‌شود: فکر می‌کنم در مجموع، وضعیت از قبل بهتر شده است و مجوزها را بهتر می‌دهند. کتاب‌هایی که در این مقطع (ماه‌های اخیر) مخصوصا در حوزه ادبیات داستانی ایرانی، ادبیات جهان، نمایش‌نامه و داستان کوتاه مجوز گرفته‌اند، در نگاهی کلی، وضعیت دریافت مجوزشان به نظر بهتر می‌آید. هر چند که باید زمان بگذارد تا ببینیم این روند ماندنی است یا نه، البته که بهتر است این روند باشد و کتابها منتشر شوند.
او در ادامه می‌گوید: با این‌که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تغییر کرد، اتفاق چندانی نیفتاد؛ چون در هر دوره که تغییرات مدیریتی رخ می‌داد، چند ماه طول می‌کشید تا همه چیز به روال عادی برگردد و گاهی خیلی وقت‌ها با این تغییرات، قانون‌ها هم عوض می‌شد.
این ناشر معتقد است: اگر این روند تغییر کند، خیلی از ناشران دوباره به گرفتاری و مشکل برمی‌خورند. این دفعه چون سیاست‌های کلی عوض نشده، کمی بهتر است. انگار همان سیاست‌های قبلی ملایم‌تر و نرم‌تر شده است. به نظر می‌رسد اولین‌بار است که در این حوزه مدیریت عوض شده و روش قبلی مانده و با لطافت بیشتری همراه شده است.
او همچنین به گرفتن مجوز نشر یک مجموعه داستان که از اسفند سال ۸۶ در وزارت ارشاد مانده بود، اشاره می‌کند و می‌گوید، البته پیگیر مساله بوده‌اند.
*پونه ندایی، مدیر نشر امرود هم در این‌باره اظهار می‌کند: روند اعطای مجوزها خوب و خیلی بهتر شده است. در حال حاضر، سرعت بررسی آثار بالا رفته است. مجوز بیشتری هم برای کارهایی که اخیرا ارسال شده‌اند، صادر شده است، البته ما در انتشارات خودمان از سال‌های قبل، کارهایی هم داریم که هنوز مجوز نگرفته‌اند و دلیلش را هم نمی‌دانم.
او متذکر می‌شود: این روند خوب است؛ چون چرخه تولید کتاب راه می‌افتد و ناشران کتاب‌های بیشتری تولید می‌کنند و این نتیجه نگاه مثبتی است که اخیرا در وزارت ارشاد شکل گرفته است. همیشه نباید به گذشته‌ها و نکات منفی فکر کرد. از هر زمانی، اداره کتاب تصمیم بگیرد با ناشران بهتر برخورد کند و کارها سرعت بگیرد، ما به عنوان ناشر خوشحالیم و سپاسگزار.
این ناشر همچنین می‌گوید: با توجه به این‌که در شش‌ماه دوم سال به تولید کتاب خیلی بیشتر نیاز هست، چون مدارس و دانشگاه‌ها باز هستند، خیلی مهم است که چنین اتفاقی در معاونت فرهنگی و اداره کتاب افتاده است و مسوولان مربوطه نسبت به تسریع در بررسی کتابها نگاه تازه‌ای پیدا کرده‌اند. کارها و نگاه‌های مثبت را باید تشویق کرد. نباید به گونه‌ای باشد که برای این سرعت گرفتن صدور مجوزها سکوت کنیم و فقط ایرادهای گذشته را بزرگ کنیم. این نتیجه خوبی ندارد.
ندایی اضافه می‌کند: با وجود این‌که در گذشته، ناشران ناملایماتی را در ارتباط با تاخیر و دیرکرد در پاسخگویی به مجوز کتاب‌های‌شان و غیرمجازشدن آثارشان متحمل شده‌اند؛ ولی اگر در حال حاضر، معاونت فرهنگی در اداره کتاب تصمیم گرفته که قدم مثبت‌تری نسبت به گذشته بردارد و در بررسی و پاسخگویی به کتابها سرعت عمل بیشتری به خرج دهد، جای قدردانی دارد و بدون توجه به هرگونه گرایش فکری و سیاسی که بر هر دولتی - چه دولت وقت و یا دولت‌ها دیگر - حاکم است، اگر کاری برای بهبود وضعیت نشر انجام می‌شود، باید نکته‌های مثبت را یادآوری کرد.
*اما از سوی دیگر، مسوول ارسال کتاب برای دریافت مجوز در نشر روزبهان می‌گوید: وضع صدور مجوز فوق‌العاده بد است. هیچ تغییری با دورانی که وزیر قبلی بود، نداشته است. روی کلمه‌هایی که اصلا نه بار منفی دارند و نه سیاسی، گیر می‌دهند و زمان اعطای مجوز همچنان طولانی است. کتاب‌هایی را هم که مجوز می‌دهند، اکثرا با حذفیات و اصلاحاتی همراه می‌شوند؛ به طوری‌که کتاب دیگر اصالت خودش را از دست می‌دهد. به هر حال، من که چهار روز در هفته برای پیگیری مجوز کتاب‌های‌مان به ارشاد می‌روم، با سرعت کار مواجه نشده‌ام. همواره می‌گویند در بررسی است و معلوم نیست این بررسی کی تمام می‌شود؟! یا می‌گویند حذف؛ حذف یا اصلاح شود.
*علیرضا رییس‌دانا، مدیر انتشارات نگاه نیز در این‌باره عنوان می‌کند: در حال حاضر، زودتر جواب و خبر می‌دهند؛ یا می‌گویند بله مجوز می‌دهیم یا می‌گویند نه. ظرف ۴۵ روز یا یک ماه مجوز می‌دهند، اما اخیرا در برخی موارد دوباره سختگیری شده است؛ مثلا درباره روابط بین آدم‌ها در مکان‌های خاص. در عین حال، مجوز کتاب غلامحسین ساعدی را به راحتی دادند.
*علی باقری، مدیر نشر نگیما هم این‌گونه نظر خود را اعلام می‌کند: در دوره قبل، ۱۰ کتاب‌مان غیرمجاز شناخته شد. بعد دو بار نامه اعتراض و بررسی مجدد دادیم که باز هم همه را غیرمجاز اعلام کردند، ولی از زمان فعالیت وزیر جدید جالب است که مجوز قطعی تعدادی از آنها یا مشروط‌شان را داده‌اند و سرعت کارشان هم نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است. حتی کتاب‌هایی بود که خیلی سریع‌تر از آن‌چه فکر می‌کردیم، مجوزشان را دادند. ولی هنوز همان موارد خاص ممیزی وجود دارد. طبیعتا ناشر و مولف با این موضوع کنار نمی‌آیند. به هر حال، امیدواریم این روند فعلی مقطعی نباشد و ادامه داشته باشد.
*سیدعباس رضوان‌جو، مدیر نشر چنار همدان نیز در این‌باره توضیح می‌دهد: ما ناشران شهرستان مشکلات‌مان دوچندان است؛ چون علاوه بر بحث طولانی بودن زمان صدور مجوز، دور بودن از مرکز و بحث مسافت هم باعث کندتر شدن روند انتشار کتاب‌های‌مان می‌شود. اغلب ادارات ارشاد شهرستان‌ها باید کتاب‌های‌شان را برای مجوز به ارشاد تهران ارسال کنند.
او می‌افزاید: در همدان یا سایر شهرها که مشکل مسافت دارند، می‌توانند دستورالعملی به ادارات ارشاد همان شهرها بدهند که کتاب‌های‌شان در همان شهر بررسی شود و تا تهران نیاید که بعضا روند صدور مجوزشان ماه‌ها طول بکشد. از طرفی ده تا پانزده روز نامه‌نگاری‌ها و ارائه درخواست‌ها به ارشاد تهران طول می‌کشد و گاهی هم نامه نمی‌رسد.
این ناشر می‌گوید: این بوروکراسی و این روند برای کتاب‌های عمومی مثل رمان و مجموعه شعر کم‌تر از سه ماه نیست. کتاب‌هایی هستند که دو سال است برای دریافت مجوز نشر مانده‌اند. جوابی هم نمی‌دهند. می‌گویند تحت بررسی است. مگر بررسی کتاب ۱۲۰صفحه‌ای چقدر طول می‌کشد؟ گاهی ایرادهایی گرفته می‌شود؛ به طوری‌که مولف از خیر انتشار کتابش می‌گذرد. برای نمونه درخواست دادیم مجوز کتابی در حوزه روان‌شناسی را که مولفش به لحاظ جسمی بیمار است و وضعیت خوبی ندارد، زودتر بدهند؛ اما وقعی نگذاشتند. ما رضایتی نداریم. نمی‌دانیم؛ در تهران حتما برخی‌ها پشتیبانی می‌شوند.
*اما کاظم شاملو، مدیر نشر شاملو در مشهد می‌گوید: ما در بخش ممیزی مشکلی نداریم. با توجه به این‌که نزدیک به دو سال است که اعطای مجوز کتابها به اداره ارشاد خراسان واگذار شده است، کتابها در همه زمینه‌ها در کم‌تر از دو هفته مجوز می‌گیرند. البته تا قبل از این روند، ما هم مثل خیلی از شهرها زمان‌مان از دست می‌رفت.
البته به جز صحبت‌های اخیر مسوولان درباره ضرورت بهبود وضعیت روند بررسی کتابها و صدور مجوز نشر، پیش‌تر نیز محمدعلی رمضانی فرانی تیرماه امسال در دوران مسوولیتش در اداره کتاب و کتاب‌خوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابراز امیدواری کرده بود، در آینده‌ای نزدیک، بازنگری‌هایی در روند بررسی کتابها صورت گیرد.
ارسال نظر