سیاست‌های فدرال رزرو عامل اصلی ایجاد حباب‌ها
نویسنده: فرانک شوستاک
مترجمان: پریسا آقاکثیری، فیاض خاک
منبع: سایت موسسه میزس
ویلیام دادلی رییس فدرال رزرو نیویورک در سخنرانی که در کنفرانس بازل در سوئیس ارائه داد، بر این نکته تاکید کرد که حباب دارایی تهدیدی جدی برای فعالیت‌های اقتصاد حقیقی است و بانک مرکزی ایالات‌متحده باید با استفاده از ابزارهای موثری که در اختیار دارد، این تهدید را خنثی کند. دادلی در همین سخنرانی ادعا کرد که با توجه به اوضاع فعلی، سیاست پولی متکی بر نرخ‌های بهره کوتاه‌مدت برای جلوگیری از تشکیل حباب مناسب نیست.

دادلی معتقد است که جلوگیری از رشد حباب‌ها باید به عنوان یکی از وظایف فدرال رزرو تعریف شود. به بیان وی «بیایید حباب مسکن را به عنوان یک مثال در نظر بگیریم. قیمت مسکن در سال‌های اخیر با سرعتی بسیار بیشتر از رشد درآمد افزایش یافت. به علاوه، در همین مدت وام‌دهی با شرایط سهل گیرانه تری صورت می‌گرفت. این در حالی است که اگر قانون‌گذاران، موسسات ارائه‌کننده وام رهنی را مجبور می‌کردند که استانداردهای وام‌دهی سخت‌گیرانه‌ای را اجرا کنند، یا اگر بانک‌ها و موسسات منتشر‌کننده اوراق بهادار را وادار می‌کردند که مقامات رده بالایشان سهامدار همان بانک یا موسسه نیز باشند، حباب بازار مسکن از آنچه که تحقق یافت بسیار کوچک‌تر می‌بود. من فکر می‌کنم که این بحران یک نکته را برای ما روشن کرد و آن این است که هزینه رفع اثرات منفی ترکیدن حباب می‌تواند کمر شکن باشد و تنها نتیجه‌ای که می‌توان از این نکته گرفت این است که باید قبل از ترکیدن حباب واکنش نشان داد و از رشد آن ممانعت کرد».
تعریف حباب
دادلی در طول سخنرانی‌اش هرگز تعریفی از حباب ارائه نداد. من فکر می‌کنم که وی افزایش شدید در ارزش دارایی را حباب می‌نامد؛ افزایشی که بسیار بالاتر از متوسط تاریخی باشد. اگر ما نیز همین تعریف را در نظر بگیریم، به راحتی می‌توان نشان داد که فدرال رزرو هم‌اکنون نیز وظیفه دارد که با این تهدید (که می‌تواند اقتصاد را به نابودی بکشاند) مقابله کند.
اما دادلی معتقد است که بحران اقتصادی فعلی به خاطر ترکیدن یک حباب بسیار بزرگ در بازار مسکن اتفاق افتاد و اگر عملکرد هوشمندانه
بن برنانکه رییس فدرال رزرو نبود، نتیجه این رکود برای اقتصاد آمریکا بسیار فاجعه بار بود.
من می‌خواهم در این مقاله به بررسی این ادعای دادلی بپردازم. ما می‌دانیم که (همان‌طور که افکار عمومی هم با این تعریف موافق است)، به یک افزایش بسیار زیاد در قیمت دارایی حباب گفته می‌شود. قیمت نیز مقدار دلارهایی است که برای چیزی پرداخته می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که حباب یک افزایش بزرگ در دلارهای پرداخت شده برای دارایی‌های مختلف است.
بنابراین برای اینکه حباب تشکیل شود، باید حجم دلار یا به عبارت دیگر حجم پول افزایش یابد. بنابراین، اگر در تعریفی که از حباب ارائه شد توافق کنیم می‌توان به جرات ادعا کرد که بدون رشد حجم پول، حبابی نمی‌تواند تشکیل شود. اگر حجم پول افزایش نیابد، مردم-فارغ از روحیاتشان- توان این را نخواهند داشت تا در بازارهای مختلف حباب ایجاد کنند.
با این حال، زمانی که حجم پول افزایش می‌یابد، بسیاری از کسانی که به پول تازه منتشر شده دست پیدا می‌کنند می‌توانند دارایی‌های مختلف را با بالا بردن قیمت پیشنهادیشان خریداری کنند. از سوی دیگر زمانی که عرضه‌کنندگان کالاها می‌بینند که قیمت کالاهایشان در حال افزایش است، تولید این کالاها را افزایش می‌دهند. شایان ذکر است که افزایش در تولید این کالاها با گرفتن وام‌های بانکی میسر می‌شود؛ وام‌هایی که با توجه به وام‌دهی مبتنی‌بر بانکداری ذخیره درصدی (fractional reserve lending) از هیچ خلق می‌شوند.
به یاد آورید که «خلق اعتبار از هیچ» به وام گیرندگان کمک می‌کند تا از طریق بالا بردن قیمت پیشنهادیشان به منابع موردنظرشان دست یابند. این امر باعث می‌شود که دارایی کمتری در دسترس تولید‌کنندگان واقعی ثروت قرار گیرد.
بنابر آنچه که تا اینجا گفته شد، منبع اصلی تزریق پول فدرال رزرو و وام‌دهی بر اساس سیستم بانکداری ذخیره درصدی است. اما بین این دو منبع، نقش فدرال رزرو بسیار پررنگ تر است. اگر بانک مرکزی پول جدید منتشر نکند، بانک‌ها نمی‌توانند از هیچ اعتبار خلق کنند.
به یاد داشته باشید که شتاب گرفتن رشد قیمت دارایی‌ها به خاطر شتاب گرفتن رشد عرضه پول اتفاق می‌افتد. حال اگر به هر دلیلی، بانک مرکزی عرضه پول را کُند کند، شتاب رشد قیمت دارایی‌ها نیز کاهش می‌یابد و متعاقبا بسیاری از فعالان بازار سعی می‌کنند که با فروش دارایی‌هایشان به سود دست یابند. زمانی که تعداد بیشتری از فعالان بازار تلاش کنند که از سودهای خود محافظت کنند، عملکردشان به سرعت به ترکیدن حباب دارایی منجر می‌شود. به عبارت دیگر کاهش شتاب رشد عرضه پول به ترکیدن حباب منجر می‌شود. این کاهش در شتاب رشد عرضه پول نیز نتیجه کاهش در پولی است که فدرال رزور منتشر می‌کند.
با این تفاصیل بانک مرکزی چه طور می‌تواند از ایجاد حباب‌ها جلوگیری کند؟ پاسخ این است که بانک مرکزی باید سیاست «خلق پول از هیچ» را متوقف کند.
بررسی شواهد
آیا این ادعای آقای دادلی که فدرال رزرو در زمان بن برنانکه در جلوگیری از وقوع رکودهای اقتصادی بسیاری موفق بوده، درست است؟ و اگر اینطور است فدرال رزرو چگونه به این موفقیت دست یافته است؟
بانک مرکزی آمریکا تحت سکانداری بن برنانکه، نرخ وجوه فدرال را از 25/5درصد در سپتامبر 2007 به صفر درصد کاهش داده است. به علاوه از سپتامبر سال گذشته، فدرال رزرو از طریق توسعه روزافزون ترازنامه‌هایش پول بیشتری را به اقتصاد تزریق می‌کند (فدرال رزرو این دارایی‌ها را با پولی خریده که خودش از هیچ خلق کرده است). در نتیجه این سیاست‌ها، نرخ سالانه رشد ترازنامه فدرال رزرو از 9/3درصد در آگوست 2008 به 8/152درصد در دسامبر همان سال افزایش یافته است. اندازه ترازنامه فدرال رزرو از 9/0تریلیون در آگوست 2008 به 1/2تریلیون در آوریل 2009 رسیده است.
در نتیجه شتاب گرفتن تزریق پول به اقتصاد، نرخ شتاب گرفتن رشد عرضه پول در ایالات‌متحده به شدت افزایش یافته است. همان‌طور که در نمودار یک ملاحظه می‌کنید نرخ سالانه رشد از ۸/۱درصد در آگوست ۲۰۰۸ به ۳/۱۴درصد در ژوئن سال جاری افزایش یافته است. (نمودار یک)
حال چه طور می‌توان با تزریق پول و کاهش شدید نرخ‌های بهره از یک فاجعه اقتصادی جلوگیری کرد؟ با یک تحلیل دقیق روشن می‌شود که چنین اقداماتی تنها می‌تواند پس‌انداز حقیقی- بهتر بگویم ثروت حقیقی- که برای فعالیت‌های اقتصادی حیاتی است را باز توزیع کند.
بنابراین می‌توان به جرات ادعا کرد که این سیاست‌های فدرال رزرو تنها توانسته‌اند فرآیند تشکیل ثروت حقیقی را کند کنند. این امر نیز به نوبه خود توان اقتصاد برای رشد یافتن را تحلیل برده است. تنها دلیل سرپا ماندن اقتصاد آمریکا در بحران فعلی این است که هنوز پس‌اندازهای واقعی به اندازه کافی وجود دارد.
نتیجه‌گیری
ویلیام دادلی ادعا کرده که بانک مرکزی آمریکا باید توجه بیشتری به حباب‌های مالی نشان بدهد. وی معتقد است که این حباب‌ها برای رشد اقتصادی یک تهدید جدی به شمار می‌روند و بانک مرکزی با استفاده از ابزارهای سیاستی خود می‌تواند حباب‌ها را در مراحل اولیه تشکیل‌شان سرکوب کرده، از این طریق از وقوع رکودهای غیرضروری و عمیق جلوگیری کند.
اما آقای دادلی در هیچ قسمتی از سخنرانی خود به این مورد اشاره نکرد که از نظر بسیاری از اقتصاددانان منبع اصلی حباب‌های دارایی خود بانک مرکزی آمریکا است. به نظر این اقتصاددانان، که من نیز یکی از آنان هستم. بهترین راه برای جلوگیری از وقوع حباب دارایی این است که فدرال رزرو تزریق مبالغ عظیم پول به اقتصاد را هرچه زودتر متوقف کند.
* فرانک شوستاک یکی از کارشناسان موسسه میزس و یکی از نویسندگان اصلی سایت این موسسه است. وی اقتصاددان ارشد شرکت M.F. Global نیز هست.