نفت به کجا می‌رود؟

کارولا هویوس

مترجم: دومان بهرامی راد

رکود اقتصاد جهانی، دنیا را از یک بحران قریب‌الوقوع در عرضه نفت نجات داده است، در همین راستا آژانس حامی کشورهای مصرف‌کننده بیان کرد که پیش‌بینی‌های میان مدتش درباره تقاضا، قیمت را به شدت کاهش داده است.

از سوی دیگر، اکنون آژانس بین‌المللی انرژی(IEA) انتظار دارد که تقاضای جهانی نفت در طول دوره ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴، با هل دادن مصرف از تولید ۸/۸۵میلیون بشکه به ۸۹میلیون بشکه در روز(b/d)، به میزان ناچیز ۶/۰درصد یا ۵۴۰۰۰۰ بشکه در روز، رشد داشته باشد. این مقدار به طرز قابل‌توجهی کمتر از متوسط سالانه یک میلیون بشکه در روز افزایشی است که آژانس بین‌المللی انرژی در سال گذشته انتظار داشته است. اگر پیش‌بینی بدبینانه تولید ناخالص داخلی(GDP) دنیا در سال جاری درست از آب درآید، تقاضای نفت می‌تواند در طول دوره، واقعا به ۹/۸۴میلیون بشکه در روز کاهش یابد.

این به آن معنا است که انتظار می‌رود ذخایر ضروری اضافی (ذخایر ضربه گیر) که اوپک نگهداری می‌کند، سال آینده در مقایسه با سال جاری، به رقم قابل قبول ۶۷/۷میلیون بشکه در روز - یا ۸درصد از میزان کل تقاضا- برسد که پیش‌بینی شده بود کاهش شدید تقاضا، این ذخایر را به ۶۷/۱ میلیون بشکه در روز برساند.

این موضوع مهمی است، چرا که گنجایش کم ذخایر ضربه‌گیر اوپک، منجر به افزایش قیمت نفت می‌شود و می‌تواند در هنگام وقفه در عرضه، سبب یک سکون عظیم شود، چنانکه در حمله‌های مکرر به تاسیسات نفتی عراق و نیجریه نیز به این خاطر که اوپک ذخایر بسیار کمی برای عرضه اضافی و آوردن به بازار دارد، نمی‌تواند پوشش داده شود.

گزارش میان مدت بازار نفت آژانس بین‌المللی انرژی که اخیرا منتشر گردید، نشان می‌دهد که بنا به انتظارات، پس از سال ۲۰۱۰ و هنگامی که فعالیت اقتصادی رونق گیرد، ظرفیت اضافی اوپک بایستی مجددا شروع به کاهش کند. اما قرار است که بالاتر از آنچه که سال گذشته پیش‌بینی گردید، باقی بماند. به عنوان مثال، انتظار می‌رود که ظرفیت اضافی اوپک در سال ۲۰۱۳، در مقایسه با پیش‌بینی ۵۴/۰میلیون بشکه در روز سال پیش از آن، به ۰۸/۵میلیون بشکه در روز برسد.

در این گزارش، سازمان بین‌المللی انرژی نسبت به خوش‌بینی مهار شده درباره دیدگاه‌های اخیر راجع به فعالیت‌های اقتصادی ناشی از شروع رشد اقتصادی پس از پایان رکود- که کمک کرده‌اند قیمت نفت در ماه فوریه به حدود بشکه‌ای ۷۰‌دلار (از حدود ۳۵‌دلار) بهبود یابد- هشدار داد. آژانس بین‌المللی انرژی اظهار داشت: «تجدید حیات فعالیت اقتصادی همچنین می‌تواند به سادگی منتج به بازسازی موجودی انبارهای به اتمام رسیده در چندین صنعت شود، اما احتمالا پیش‌بینی بازگشت قریب‌الوقوع اقتصادی پرقدرت، کمی زودهنگام است، چرا که به طور برجسته، حذف ظرفیت اضافی، اهرم‌زدایی بخش خصوصی در چند کشور شدیدا مقروض و متعادل‌سازی مجدد تقاضای جهانی هنوز در مراحل اولیه به سر می‌برند.»

باید بدانیم که رکود جهانی تنها به تقاضا لطمه وارد نساخته، بلکه عرضه را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است.

آژانس بین‌المللی انرژی با ذکر دلایل فسخ یا تعویق سرمایه‌گذاری‌ها در میدان های نفتی که در هنگام پایین بودن قیمت‌های نفتی، با وجود هزینه‌های بالای تجهیزات و نیروی کار، منافع اندکی دارند، بیان داشت: «قابل‌توجه است که در مقایسه با رشد میان مدت ۵/۱میلیون بشکه در روز در سال گذشته، اکنون قرار است که عرضه کل کشورهای غیرعضو اوپک با کاهش ۴/۰میلیون بشکه در روز از سال ۲۰۰۸ تا سال ۲۰۱۴ به ۲/۵۰میلیون بشکه در روز برسد.»

اگر تولید ناخالص جهانی در جامه عمل بخشیدن به انتظارات ناموفق باشد، با وجود پیش‌بینی سال گذشته که برای عرضه کشورهای غیرعضو اوپک، یک افزایش ۵/۱میلیون بشکه‌ای در روز پیش‌بینی گردید، این رقم حتی می‌تواند با شدت ۹/۰میلیون بشکه در روز کاهش یابد. همچنین بیشترین میزان کاهش از سمت کاهش تولیدات در میدان‌های نفتی قدیمی‌تر به ویژه در مکزیک، روسیه، انگلستان و نروژ ناشی می‌شود.

در روسیه انتظار می‌رود که به دلایل مختلف و خصوصا ترک مناطق نفتی توسط سرمایه‌گذاران، تولید در مقایسه با پیش‌بینی قبلی یعنی ۵۰۰۰۰ بشکه کاهش در روز، ۵۵۰۰۰۰ بشکه در روز افت کند.

ضمنا جدیدترین سواحل نفتی کانادا نیز برای تولید در حال حاضر نفع چندانی ندارند، چرا که تولید آنها بسیار هزینه‌بر است. از آنجا که آژانس بین‌المللی انرژی میزان رشدش را تخفیف داده، پیش‌بینی می‌شود که تا ۷۰‌درصد از پروژه‌هایی که دیگر از نظر اقتصادی به صرفه نیستند، ملغی شده یا به تعویق بیفتند.

اوپک هم تاثیر رکود را درک می‌کند. اکنون انتظار می‌رود که در طی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴، ظرفیت اوپک از ۷/۱ به ۸/۳۵میلیون بشکه در روز برسد. در حالی که عربستان سعودی و امارات‌متحده عربی پروژه‌های گسترش ظرفیت بزرگی را مدیریت می‌کنند، آژانس بین‌المللی انرژی نسبت به عراق کمتر خوش‌بین است، چرا که هدف افزایش ظرفیت تولیدش به ۶‌میلیون بشکه در روز، بیش از حد خوش‌بینانه بود.