بازنوازی آلبوم «اکسیژن» پس از ۳۲ سال
ادای دین به موسیقی آنالوگ
نگاه سوم- کمتر کسی است که ژان میشل ژار را نشناسد. این آهنگساز سرشناس فرانسوی که به دلیل اثر شاهکارش آلبوم اکسیژن در میان بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی ایرانی محبوب است، اخیرا در لندن این آلبوم را بازنوازی کرده است.
زمانی که ژان میشل ژار آلبوم اکسیژن را با استفاده از ادوات الکترونیکی ارائه کرد در واقع انقلابی در عرصه موسیقی به شمار می‌رفت. حالا اما امکانات فنی آن انقلاب موسیقیایی جزو کهنه‌ترین ادوات موسیقی امروز به حساب می‌آیند. ژان میشل ژار اما برای بازنوازی این آلبوم از همان امکانات فنی بهره گرفت که ۳۲ سال قبل جزو مدرن‌ترین ادوات موسیقی به حساب می‌آمد. این ادوات برای اولین بار در ضبط آلبوم «اکسیژن» مورد استفاده قرار گرفته بود.
آلبوم اکسیژن در سال ۱۹۷۶ انتشار یافت و آهنگساز ۲۷ ساله آن را به شهرتی جهانی رساند. بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی در ایران به یاد دارند که در سال‌های نخست پس از انقلاب به دلیل محدودیت‌هایی که در عرصه موسیقی وجود داشت، قطعات این آلبوم که تفاوت‌های عمده‌ای با موسیقی‌های پاپ آن روز داشت، در بسیاری از برنامه‌های علمی و سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
ژان میشل ژار اما تصمیم گرفت این آلبوم خاطره انگیز را در بخشی از تور جهانی خود که مشتمل بر ۲۶ کنسرت است در شهر لندن به اجرا درآورد. مجموعه کنسرت این هنرمند که از پانزده روز قبل در شهر گلاسکو آغاز شده است، تا یک ماه دیگر در شهر زوریخ سوییس خاتمه می‌یابد.
ژان میشل ژار زمانی که در مقابل تماشاگران قرار گرفت جلوی صحنه ایستاد و گفت: سلام لندن. او سپس از حوادث مختلفی که در دهه هفتاد میلادی منجر به ساخت این آلبوم شد، سخن گفت. به گفته این آهنگساز ۵۹ ساله «نگاه آینده گرا» در بسیاری از آثار هنری از جمله «اودیسه فضایی ۲۰۰۱» فیلم مشهور استنلی کوبریک که در سال ۱۹۶۸ به نمایش درآمد، در الهام بخشیدن به او برای نواختن این آلبوم موثر بوده‌اند.
ژار سپس به سازهایی که روی صحنه قرار داده بود، اشاره کرد و آنها را بخشی از اسطوره موسیقی الکترونیک خواند و از طراحان دیوانه‌ای که سیتی سایزرهای آنالوگ را طراحی کردند تمجید کرد؛ چرا که به گفته او این سازها به اندازه سازهای موسیقی کلاسیک در روند تحول موسیقی تاثیر‌گذار بوده‌اند.
ژار حتی نسخه‌ای از ساز روسی‌ترمین را به نمایش گذاشت که طراحی آن به دهه ۲۰ میلادی قرن گذشته باز می‌گردد.
موسیقی آرام و موسیقیدان پرتحرک
ژان میشل ژار آنقدر روی صحنه دستگاه‌های موسیقی آنالوگ و سیم مستقر کرده بود که از روی حجم آنها نیز می‌شد سن آنان را تخمین زد. طراحی بسیاری از این ادوات به دهه ۷۰ میلادی بازمی‌گشت و گفته می‌شود که بسیاری از آنها آنقدر به تغییرات دمایی حساس هستند که کوچک‌ترین تغییری می‌تواند فرکانس اصوات آنان را تغییر دهد. خود موسیقیدان نیز با اشاره به سازهای خود به شوخی گفت: «این بانوان کهنسال به تنظیم و نگهداری نیاز دارند».
با این حال به نظر می‌رسید ژان میشل ژار در حالی که می‌توانست به سادگی از دستگاه‌های دیجیتال امروزه همان اصوات را حتی با کیفیتی بهتر ارائه کند قصد داشت به نوعی به گذشته ادای دین کند. حتی خود او نیز این کنسرت را «تکرار تاریخ» نامید. جایی که فقدان کامپیوتر در عرصه موسیقی الکترونیک باعث شده بود اجراهای زنده با فعالیت فیزیکی همراه باشند.
در حالی که موسیقیدانان الکترونیکی امروز نیاز چندانی به تغییر مکان خود ندارند. حرکات سریع ژار نشان داد که چگونه تغییرات تونالیته صدا که امروزه به راحتی توسط سیتی سایزرهای نرم‌افزاری شبیه سازی می‌شوند با پیچاندن دگمه‌های دستگاه‌های آنالوگ و به صورت دستی انجام می‌شد.
ژان میشل ژار در این کنسرت نیز به جنبه‌های بصری توجه ویژه‌ای داشت و قرار دادن آیینه‌ای بزرگ بالای سر نوازندگان در حین کنسرت برای تماشای فعالیت‌های نوازندگان از آن جمله بود. در هنگام کنسرت نیز پرده‌ای پشت صحنه آویزان بود که تصاویری سیاه و سفید از حیات وحش به نمایش می‌گذاشت.
به رغم این همه دقت نظر در استفاده از فضا و ادوات قدیمی، موسیقیدان فرانسوی نسخه دقیقی از آلبوم اکسیژه را اجرا نکرد و در واقعی از ا جرا به بداهه‌پردازی نیز روی آورد. خارج شدن او از محدوده گام‌های اصلی از طرف طرفداران مسن موسیقی او گناهی نابخشوده به شمار می‌رفت و آنان پس از اجرای کنسرت از این کار انتقاد کردند.به رغم این در سالن هشت‌هزار نفری آلبرت‌هال به نظر می‌رسید که بخش عمده تماشاگران از این کنسرت راضی بوده‌اند. نوستالژی آثاری چون اکسیژن آنقدر زیاد هست که بتواند همه را شیفته خود کند.
ارسال نظر