امگا۳؛ معجزه قرن
امروزه در سراسر جهان اسیدهای چربEPA وDHA از خانواده امگا۳، به عنوان معجزه قرن جدید در دنیای تغذیه مدرن، جایگاه بسیار مهمی را برای خود باز کرده‌اند و نقش عمده‌ای در پیشگیری از بیماری‌ها، به ویژه بیماری‌های قلبی و عروقی دارند.
مژگان نعیمی
امروزه در سراسر جهان اسیدهای چربEPA وDHA از خانواده امگا۳، به عنوان معجزه قرن جدید در دنیای تغذیه مدرن، جایگاه بسیار مهمی را برای خود باز کرده‌اند و نقش عمده‌ای در پیشگیری از بیماری‌ها، به ویژه بیماری‌های قلبی و عروقی دارند.
امگا۳ به شما کمک می‌کند تا گامی در جهت سلامتی خود و خانواده‌تان بردارید و عمری طولانی و بدون بیماری را سپری کنید. شما می‌توانید با مصرف طولانی مدت امگا۳، از مصرف داروهای مختلف کاسته و با این روش بر کاهش عوارض ناشی از داروها در بدن بکاهید.
بدن انسان برای برطرف کردن نیازهای خود به مواد تغذیه‌ای از جمله اسیدهای چرب ، پروتئین‌ها و غیره نیاز دارد. اسیدهای چرب خود به دو گروه اشباع شده و غیر اشباع تقسیم می‌شوند. امگا۳ نام گروهی از اسیدهای چرب غیر اشباع ضروری است که شامل دو اسید چرب EPA و DHA است. این اسیدهای چرب را به این دلیل ضروری نامیده‌اند که اولا برای ادامه حیات بدن کاملا ضروری هستند و ثانیا چون توسط خود بدن انسان قابل تولید نیستند، حتما باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها تامین شوند.
اسیدهای چرب امگا۳ در ساختار غشاء سلول‌های بدن به خصوص سلول‌های عصبی وجود دارند. این اسیدها در فرآیند رشد و تکامل بافت‌های مختلف به ویژه رشد مغز و شبکیه چشم، تنظیم پاسخ‌های ایمنی بدن به عفونت‌ها و بیماری‌های التهابی، تبادل مواد بین سلول‌ها مانند کمک به جذب کلسیم و بسیاری از فرآیندهای مهم و حیاتی بدن نقش دارند.
تاریخچه پیدایش امگا۳
امگا۳ نوعی اسید چرب غیر اشباع است که در زنجیره اتصالی کربن آن یک گروه کربوکسیل (COOH) و چندین پیوند دوگانه وجود دارد. علت نام‌گذاری آن، قرار گرفتن اولین باند دوگانه در بین اتم کربن‌های ۳ و ۴ در ساختمان شیمیایی مولکول آن است و همین محل قرارگیری باند دوگانه باعث پیداشدن خواص بیوشیمیایی خاص امگا۳ می‌شود.
اولین بار دو دانشمند به نام‌های دکتر بنگ و دکتر دایربرگپس از تحقیقات علمی بر روی چربی‌های ماهی، نام امگا۳ را بر آن نهادند و آن را اولین بار در هنگام بررسی روش تغذیه اسکیموها در سال ۱۹۷۹ میلادی کشف کردند. آنها با مطالعه بر روی خون اسکیموها مشاهده کردند، با وجود اینکه اسکیموها همراه غذای اصلی خود ماهی از گوشت حیوانات پرچرب شکاری نیز استفاده می‌کنند، اسیدهای چرب موجود در خون آنها مانع از تجمع پلاکت و در نتیجه مانع از رسوبات و گرفتگی رگ‌ها می‌شود.
سه اسید چرب معروف از خانواده امگا۳ که بر روی آنها تحقیقات و مطالعات بیشتری انجام شده است عبارت‌اند از: آلفالینولئیک اسید با نام اختصاریALA.
ایکوزا پنتانوئیک اسید با نام اختصاریEPA. دوکوزا هگزانوئیک اسید با نام اختصاریDHA.
مهم‌ترین مخزن آلفالینولئیک اسید (ALA) روغن بذرکتان است که حاوی مقدار قابل توجهی از اسیدچربALA است. پس از آن روغن گردو، جوانه گندم و سویا حاوی این اسید چرب هستند. سایر موادغذایی فاقد این اسید چرب هستند یا مقداری بسیار جزئی از اسید چربALA را دارند. مخزن دو اسید چرب دیگر از خانواده امگا۳ یعنی ایکوزا پنتانوئیک اسید (EPA) و دوکوزا هگزانوئیک اسید (DHA) فقط در ماهی است و در هیچ ماده غذایی دیگری تا به حال یافت نشده است. این دو اسید چرب نقش مهمی را در تغذیه دارند.
خواص معجزه آسای این دو اسید چرب (DHAوEPA) در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها شناخته شده است. با توجه به این که این دو اسید چرب فقط در ماهی و روغن ماهی یافت می‌شود، سعی کنید ذائقه خود و خانواده خود را به این سرمایه پربهای الهی یعنی ماهی عادت داده و آن را جزو برنامه غذایی خود قرار دهید.
متاسفانه در کشور ما به ماهی و فرآورده‌های دریایی کمتر اهمیت داده می‌شود و آن را از غذاهای تشریفاتی و یا محدود به ایام خاص مانند شب عید می‌دانند و تنها نقاط خاصی از کشور ما (مناطق شمالی و جنوب کشور) آن را در برنامه غذایی خود قرار می‌دهند.
امگا۳ و پیشگیری از بیماری‌ها
بر اساس مطالعات فراوان ثابت شده که هر چه مصرف ماهی بیشتر باشد، اثرات مفید آن در جهت جلوگیری از امراض زیادتر خواهد بود. در ایران مصرف سرانه ماهی حدود ۵کیلوگرم است که تفاوت فاحشی با کشور ژاپن دارد. این در حالی است که عمر متوسط در ایران حدود ۶۷ سال است که با عمر متوسط ژاپنی‌ها یعنی ۸۸ سال فاصله زیادی دارد.
همچنین بررسی آزمایشگاهی انجام شده نشان می‌دهد که این افراد علاوه بر سطح بالای امگا۳، دارای مقدار HDL (کلسترول خوب) بالاتر وldl (کلسترول بد) کمتری از سایر افراد بوده‌اند. گروهی که در سایر نقاط کشور زندگی می‌کردند مصرف گوشت آنها بالاتر از ماهی بوده و در این گروه سکته قلبی نسبت به گروه ساکن کنار دریا چهار برابر بیشتر بود.
همان طور که می‌دانید فشار خون بالا یکی از علل مهم بیماری‌های قلبی- عروقی و آتروسکلروز، سکته‌های قلبی و مغزی است. اگر فشار خون فردی به مدت طولانی بالای عدد ۱۶۰-۱۴۰ میلیمتر جیوه بر روی ۹۵-۸۵ میلیمتر جیوه باشد (البته این اعداد به سن هم بستگی دارد) خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی- عروقی افزایش می‌یابد.
امروزه ثابت شده که انجام ورزش‌های سبک به همراه مصرف اسید چرب امگا۳ به صورت یک برنامه دائمی و منظم می‌تواند در کاهش فشار خون بالا و تنظیم آن بسیار مفید باشد و این کار برای هر گروه سنی قابل اجراست.
در تحقیقات علمی فراوان که بر روی تنگی نفس بزرگسالان انجام گرفته، نتایج مثبتی از تاثیرات آن مشاهده شده است. بررسی بافت جدار ریه و مجاری تنفسی در بیماران مبتلا به آسم نشان داده که این افراد دارای عوامل التهاب از در جدار ریه و مجاری تنفسی خود هستند که همگی به علت افزایش اسید چرب آراشیدونیک مربوط به خانواده اسید چرب امگا ۶ بوده است.
در نتایج آزمایش‌هایی که بر روی ۸۹۶۰ مردی که قبلا سیگار می‌کشیدند ولی در حال حاضر آن را ترک کرده بودند، دیده شد که پس از ترک سیگار تعداد ۶۶۷ نفر آنها مبتلا به برونشیت مزمن شده‌اند. همچنین ۱۸۵ نفر آنها دچار آمفیزم ریوی و ۱۹۷ نفر دچار صدمات مزمن و تنگی ریه‌ها شده بودند. متخصصان ریه در اروپا، در پی تحقیقات انجام شده پی بردند که با اضافه کردن اسید چرب امگا۳ در تغذیه بیماران می‌توان تعداد امراض، راه‌های هوایی و تنفسی، شدت امراض، تعداد دفعات عود آن یا تعداد مرگ و میر حاصل از آن را کاهش داد. تغذیه سرشار از امگا۳ کمک فراوانی به بهبود مشکلات تنفسی بیماران می‌کند و از طرف دیگر باعث کاهش داروهای مصرفی می‌شود. محققان علم تغذیه به اثبات رسانده‌اند که مصرف اسید چرب به فرم ترانس باعث افزایش مشکلات تنفسی مثل آسم می‌شود. به عبارت دیگر تغذیه نادرست و افزایش مصرف اسیدهای چرب به فرم ترانس به همراه آلودگی هوا، عاملی مهم در جهت افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی است.
همچنین محققان نشان داده‌اند که مصرف
اسید چرب امگا۳ نه تنها بیماری‌های مزمن تنفسی را بهبود می‌بخشد، بلکه در بیماران با تنگی نفس حاد و شدید که در بخش‌های مراقبت ویژه (ICU) بستری هستند نیز تاثیر داشته است.
طبق آمار جهانی، یک چهارم زنان بالای پنجاه سال مبتلا به پوکی استخوان هستند. این آمار در کشور ما بسیار بالاتر است و متاسفانه خانم‌های ایرانی از سن پایین‌تری مبتلا به پوکی استخوان می‌شوند. پوکی استخوان نوعی اختلال حاصل از کاهش بافت استخوانی محسوب می‌شود. اگر تعادل بین ساخت و تجزیه بافت استخوانی به هم بخورد، به مرور از تراکم بافت استخوانی کاسته می‌شود و اگر روند کمبود مزمن کلسیم و ویتامینD (به ویژه مصرف لبنیات) ادامه داشته باشد، باید از موادی مثل داروی کورتن، سیگار پرهیز کرد و به طور مرتب فعالیت ورزشی مناسب داشت. محققان پی برده‌اند که اسید چرب امگا۳ در پیشگیری از پوکی استخوان نقش بسیار مهمی به عهده دارد. اگر مصرف دائمی و منظم اسید چرب امگا۳ ادامه یابد، جذب کلسیم از روده‌ها بیشتر می‌شود.
با مصرف ماهی علاوه بر افزایش جذب کلسیم، سلول‌های استخوانی تحریک شده کلسیم را بهتر در خودشان رسوب می‌دهند.
این اسید چرب علاوه بر پیشگیری، به عنوان درمان کمکی در کنار درمان با داروهای شیمیایی در مبتلایان به پوکی استخوان، بسیار موثر است.
طی بررسی انجام شده در شهر لندن نیز، محققان دریافتند که نسبت اسیدهای چرب در غشاهای سلول در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی۱ (نوعی اختلال روانی) غیر طبیعی است که در اثر دریافت اسیدهای چرب امگا۳ این حالت بهبود بخشید. مطالعات دیگر حاکی از آن است که افسردگی ممکن است در اثر کمبود اسیدهای چرب امگا۳ به وجود آید.
بسیاری از روان پزشکان برای درمان افسردگی از داروهایی استفاده می‌کنند که سطح سروتونین۲ مغز را افزایش می‌دهند. در حال حاضر مشخص شده که کمبود اسید چرب امگا۳ در رژیم غذایی ممکن است میزان سروتونین مغز را کاهش دهد که می‌تواند منجر به افسردگی شود.
مطالعات نشان می‌دهد که بروز افسردگی با سطح پایین اسیدهای چرب امگا۳ موجود در غشای گلبول‌های قرمز خون و دریافت کم اسیدهای چرب امگا۳ ارتباط دارد، زیرا در اثر کاهش سطح اسیدهای چرب امگا۳، نسبت اسیدهای چرب امگا ۶ به اسیدهای چرب امگا۳ بالا می‌رود که این خود منجر به افسردگی شدید می‌شود.
ارسال نظر