معرفی چندگونه اقتصادی برای درختکاری
بعد از کاشت نهال‌ها را فراموش نکنیم
هفته منابع طبیعی و روز درختکاری بهانه خوبی است تا به مشکلات زیست‌محیطی عرصههای شهری و برون‌شهری بیشتر فکر کنیم؛ محیط‌زیستی که در حال تخریب و نابودی است و زیر چرخ‌های توسعه از بین می‌رود.
آناهیتا درودیان
هفته منابع طبیعی و روز درختکاری بهانه خوبی است تا به مشکلات زیست‌محیطی عرصههای شهری و برون‌شهری بیشتر فکر کنیم؛ محیط‌زیستی که در حال تخریب و نابودی است و زیر چرخ‌های توسعه از بین می‌رود.
با اندیشیدن به این رویدادهای غم‌انگیز که برخی از آنها جلوی چشمان ما اتفاق می‌افتد، شاید دلمان به حال طبیعت بسوزد و تصمیم بگیریم که در روز درختکاری همراه با گروه‌های دوستدار محیط‌زیست و تشکل‌های مردمی عازم زمین‌های طبیعی اطراف شهرها شویم تا ما هم در سرسبز شدن هرچه بیشتر بخشی از مملکت آبا و اجدادی و سرزمین ارزشمندمان نقش داشته باشیم. فکر خوبی است. دست به کار شویم!
انتقادی به روز درختکاری
عملکرد سازمان‌های مردم نهاد و سایر گروه‌های داوطلب در روز درختکاری نشان می‌دهد که خوشبختانه ما ایرانیان برای کاشت درخت اشتیاق خوبی داریم و هر سال در این روز، خیل عظیم دسته‌ها و گروه‌های طرفدار محیط‌زیست، مشتاقانه برای نهال‌کاری بسیج می‌شوند. اما به هر حال نسبت به موضوع درختکاری انتقادات کوچکی هم وارد است. دکتر علی جوزی، استاد دانشگاه و متخصص شناخت درختان و درختچه‌های ایران در این باره می‌گوید: «تجربیات نشان می‌دهد که ایرانیان در روز درختکاری فعالانه مشارکت دارند اما متاسفانه بزرگترین مشکل این است که مرحله داشت و تیمار ما ضعیف است.»
به عبارت دیگر گاهی این درختان بعد از کاشت به حال خود رها و پس از روز درختکاری به فراموشی سپرده می‌شوند. در این صورت روز درختکاری بیشتر جنبه نمادین پیدا می‌کند در صورتی که نباید این گونه باشد.»
به گفته جوزی، برای کاشت نهال در عرصههای طبیعی اطراف تهران بیشتر از سرو نقره‌ای و کاج تهران استفاده می‌شود. او دلیل این کار را این طور توضیح می‌دهد: «سوزنی برگان به آب کمی نیاز دارند و به طور کلی نیازهای اکولوژیکی آنها تقریبا در همه اقلیم‌ها تامین می‌شود. این گونه‌ها سریع رشد می‌کنند و در خاک‌های مختلف و حتی در زمین‌های سنگریزه‌ای هم دوام می‌آورند. ضمن اینکه نسبت به تغییر PH محیط هم حساسیت ندارند.»
معرفی چندگونه با ارزش اقتصادی
در بحث جنگل‌کاری و نهال‌کاری زمین‌های اطراف شهر موضوعی که در کنار نوع گونه اهمیت دارد، ارزش‌های اقتصادی گیاهان است و اینکه ضمن ارزان بودن، کاشت آنها از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد. این استاد دانشگاه در این باره می‌گوید: «در طرح‌های جنگل‌کاری مساله زیبایی درخت چندان مطرح نیست، بلکه ارزش‌های اقتصادی، مقاومت در برابر شرایط نامساعد محیطی، نیازهای آبی و وضعیت نگهداری آنها هم مهم تلقی می‌شود؛ در صورتی که ما در هنگام کاشت درخت و باغچه‌های منازل بیشتر زیبایی گونه‌ها را در نظر می‌گیریم و در آنجا اولویت با کاشت گونه‌هایی است که ظاهر جذاب‌تری دارند.»
او چند نمونه از گونه‌های اقتصادی برای درختکاری را این طور معرفی می‌کند: «از جمله درختان مناسب برای کاشت در عرصههای اطراف تهران افرای برگ چناری است. این گیاه ظاهری شبیه چنار دارد اما سریع رشد کرده و محوطه‌ها را به سرعت پر می‌کند. در برابر آلودگی صوتی هم گونه مناسبی به شمار می‌رود.»
گونه پیشنهادی دیگر این متخصص درختان و درختچه‌های ایران، تا (داغداغان) است که این گیاه هم در مقابل خشکی، کم‌آبی و آلاینده‌های گازی شکل مقاومت خوبی دارد. البته سرعت رشد آن کمتر است. علاوه بر اینها سنجد هم گونه مقاوم و خوبی محسوب می‌شود. در جاهایی هم که محدودیت آبی وجود نداشته باشد می‌توان از انواع سپیدار، تبریزی و گونه‌هایی از این قبیل استفاده کرد. در ارتفاعات بالاتر از دو هزار متر هم کاشت سرو کوهی توصیه می‌شود چون گونه ارزان و خوبی است و گاهی برای بهسازی و احیای اکوسیستم‌های تخریب شده هم به کار می‌رود.
جوزی درباره چنار که گونه غالب شهر تهران است حرف‌هایی دارد: «چنار گونه‌ای است که نیاز آبی فراوان و طول عمر زیادی دارد اما قیمت آن بالا است. بنابراین کاشت این گیاه به تعداد زیاد از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست. علاوه بر این، چنار بسیار آلرژی‌زا است و باعث بروز حساسیت می‌شود.
او به انواع بیدها هم اشاره دارد که کاشت آنها در اطراف مسیل‌ها مناسب است چون از تغییر مسیر آب و طغیان جلوگیری می‌کند و نیاز آبی بالای آن هم تامین می‌شود.
برنامه‌های هدفمند نیاز داریم
گذشته از این موارد باید بدانیم که روز درختکاری تنها به اسفندماه محدود نمی‌شود؛ بلکه برای کاشت درختان، مطالعات هدفمند و برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت لازم است تا از انجام کارهای نمادین جلوگیری شود. این استاد دانشگاه با تاکید به این موضوع می‌گوید: «برخلاف تصور اغلب سازمان مناسب برای کاشت همه درختان اسفندماه نیست. به طور مثال زیتون گونه باارزشی است که به آب و هوای مدیترانه‌ای تعلق دارد و فصل مناسب برای کاشت آن شهریور و مهرماه است. بنابراین در برنامه‌ریزی برای توزیع نهال‌های مناسب در روز درختکاری این موضوع باید مدنظر قرار گیرد. بررسی ویژگی‌های اقلیمی، شرایط آب، خاک و ... هم به موفقیت‌آمیز بودن هر چه بیشتر برنامه‌ها کمک می‌کند. ضمن اینکه بهتر است از کاشت تک گونه و نیز گیاهان غیربومی پرهیز شود.»
با همه این حرف‌ها درختان ارزش‌های فراوانی دارند که با استفاده از برنامه‌ریزی و مطالعات دقیق‌تر می‌توان از حداکثر بهره‌وری آنها استفاده کرد تا بدین ترتیب به حفظ هر چه بیشتر محیط‌زیست و اکوسیستم‌ها کمک کنیم.
ارسال نظر