محمد عاملی- سومین قطعنامه تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران با ۱۴ رای موافق به تصویب رسید. اندونزی به قطعنامه ۱۸۰۳ شورای امنیت علیه ایران رای ممتنع داد. این در حالی است که با آغاز به کار نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، محمد البرادعی گزارش خود را رسما منتشر کرد. این گزارش درباره برنامه هسته‌ای ایران و همکاری تهران با آژانس برای شفاف شدن پیشینه فعالیت‌های هسته‌ای ایران بود. محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری ایران، این گزارش را یک موفقیت بزرگ برای ایران توصیف کرد. این گزارش پیشتر در اختیار اعضای شورای حکام قرار گرفته بود، اما انتشار رسمی آن همزمان با برگزاری نشست شورای یاد شده صورت می‌گیرد.

نمایندگان ۱۵ دولت عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد دوشنبه در نیویورک درباره قطعنامه پیشنهادی فرانسه و بریتانیا علیه ایران رای‌گیری کردند. سه عضو غیردائم شورای امنیت یعنی لیبی، ویتنام، آفریقای جنوبی هرچند پیشتر نگرانی‌هایی درباره پیش‌نویس قطعنامه ابراز کرده بودند، از قطعنامه جدید تحریم‌ها علیه ایران حمایت کردند. نمایندگان لیبی و آفریقای جنوبی پیشتر اعلام کرده بودند که به این قطعنامه رای منفی می‌دهند، اما به نظر می‌رسد نظر آنان تحت تاثیر لابی فرانسه و آمریکا در نهایت تغییر کرد. نیکلا سارکوزی، رییس‌جمهوری فرانسه تغییر نظر لیبی را بر عهده گرفت و کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه ایالات متحده به تابو‌امبکی، رییس‌جمهوری آفریقای جنوبی تلفن کرد.

لیبی و آفریقای جنوبی در گذشته برنامه‌های هسته‌ای سری داشته اند که آن را کنار گذاشتند. اما اندونزی، پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان در جهان، به قطعنامه جدید علیه ایران که قطعنامه ۱۸۰۳ نام دارد، رای ممتنع داد. نماینده اندونزی یکی از دلایل این تصمیم را عدم توجه شورای امنیت به همکاری‌های اخیر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد، با این وجود وی از اعلام رای منفی به قطعنامه اجتناب کرد و تنها به اعلام نظر ممتنع خود اکتفا کرد. با این وجود این اتفاق یعنی تصویب قطعنامه با رای ۱۴ عضو شورای امنیت از میان ۵ عضو دائم و ۱۰ عضو غیردائم، مغایر با راهبرد واشنگتن بوده است. پس از آنکه قطر به اولین قطعنامه شورای امنیت (قطعنامه ۱۶۹۶) درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران رای نداد، آمریکا تمام تلاش خود را معطوف این امر کرد که قطعنامه‌های بعدی به اتفاق آرا به تصویب برسد تا به زعم خود پیام قوی تری برای ایران در برداشته باشد. بدین ترتیب دو قطعنامه ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ مورد موافقت همه اعضای شورای امنیت قرار گرفت و حتی قطر که در زمان تصویب قطعنامه ۱۷۳۷ هنوز عضو شورای امنیت بود، به رغم آنکه پیش از رای‌گیری مخالفت خود را اعلام کرده بود، به این قطعنامه رای مثبت داد.

اکنون پس از دوبار تصویب قطعنامه به پشتوانه آرای تمام اعضای شورای امنیت سازمان ملل، برای بار دوم، اختلاف نظر اعضای این شورا درباره نحوه برخورد با برنامه هسته‌ای ایران، در مرحله رای‌گیری نیز آشکار شد. البته این امر پس از آنکه ایران همکاری‌های گسترده‌ای را در پیش گرفت، پیش‌بینی می‌شد، اما انتظار می‌رفت آرای غیرموافق بیش از یکی باشد.

ایالات متحده قصد داشت اگر نتواند نظر اعضای غیردائم شورای امنیت را نسبت به تشدید تحریم‌ها علیه ایران جلب کند، رای‌گیری را به پس از تغییر اعضای غیردائم شورای امنیت موکول کند، اما به نظر می‌رسد نگرانی از نتایج نشست شورای حکام، موجب شد تا واشنگتن به رای اکثریت قاطع اکتفا کند و بر تصویب به اتفاق آرا اصرار نورزد. البته کشورهای غربی به موازات تلاش‌های خود برای جلب نظر اعضای شورای امنیت، تحرکاتی را هم در حاشیه نشست فصلی شورای حکام آغاز کرده‌اند. گفته می‌شود آنان امید دارند پس از دو سال، این شورا نیز قطعنامه‌ای علیه ایران صادر کند. نمایندگان کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان پیش‌نویس قطعنامه‌ای را آماده کرده‌اند که احتمال می‌رود تا روز جمعه با حمایت کشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا و ژاپن بتواند تعدادی رای در شورای حکام را به خود اختصاص داده و ازطریق آژانس بار دیگر به اقدامات غیرقانونی خود علیه ایران ادامه دهند. به نظر می‌رسد با توجه به اجرایی نبودن قطعنامه شورای حکام، هدف اصلی از صدور احتمالی آن برداشت تبلیغاتی برای خنثی کردن بخش‌های مثبت گزارش اخیر البرادعی است.

گزاش البرادعی حاوی نکات مثبتی به نفع ایران بود. از جمله آنکه بر عدم انحراف مواد اعلام شده از سوی ایران تاکید می‌کرد و نیز تلویحا در آن اعلام شد که موضوع مسائل باقی مانده خاتمه یافته است. این گزارش که در ایران با استقبال دولت مواجه شد، مانعی تازه بر راه ایجاد اجماع در شورای امنیت برای تصویب قطعنامه علیه تهران قرار داد. بنا بود رای‌گیری درباره قطعنامه ایران روز شنبه انجام شود؛ اما بریتانیا و فرانسه تصمیم گرفتند این رای‌گیری را به دوشنبه موکول کنند تا بتوانند با اعمال تغییراتی در مفاد قطعنامه، حمایت تعداد بیشتری از اعضای غیردائم شورای امنیت را جلب کنند.

به‌دنبال تصویب قطعنامه، شش کشور اصلی درگیر در قضیه ایران، از خاویر سولانا، مسوول سیاست‌گذاری خارجی اتحادیه اروپایی، خواستند تا مذاکرات با ایران را از سر گیرد. به گفته سفیر بریتانیا در سازمان ملل متحد، از سولانا خواسته شده است تا با سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مذاکره‌کننده اصلی در پرونده اصلی این کشور، دیدار کند.

مفاد قطعنامه

قطعنامه ۱۸۰۳ در چارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد است و در نتیجه لازم‌الاجرا به حساب می‌آید. در این سند، از رفع ابهام‌های اخیر درباره بخش‌هایی از فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران استقبال شده است. در قطعنامه شورا آمده است که گروه ۱+۵ آماده است تا در راستای حل مناقشه هسته‌ای ایران از راه دیپلماتیک تدابیر ملموس بیشتری را اتخاذ کند.

سومین قطعنامه تحریم‌ها علیه ایران شامل سه ضمیمه است که در آن نام ۱۳ شرکت و ۱۳ مدیر ارشد تاسیسات هسته‌ای ایران به فهرست تحریم‌ها اضافه شده است. این سند از دولت‌ها می‌خواهد که دارایی‌های خارج از کشور این شرکت‌ها و مقام‌ها را مسدود کنند. شورای امنیت همچنین از تمام دولت‌ها می‌خواهد که اگر آن ۱۳ مقام ایرانی وارد قلمروشان شدند، مراقب آنها باشند.

یکی از این افراد سردار پاسدار محمد رضا نقدی است. به گفته شورای امنیت او برای شکستن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران تلاش می‌کند.

از سوی دیگر، شورا در یکی از ضمیمه‌ها از دولت‌ها خواسته که به ۵ مقام ارشد اتمی از جمله بهنام عسگرپور، سید جبار صفدری و امیر رحیمی ویزا اعطا نکنند.در زمینه تحریم‌های تجاری، قطعنامه ۱۸۰۳ شورای امنیت از دولت‌ها می‌خواهد که در اعطای اعتبارها و تسهیلات تجاری به بخش خصوصی برای مبادلات بازرگانی با ایران مراقبت بیشتری به خرج بدهند.شورا همچنین از دولت‌ها می‌خواهد که در مورد همکاری موسسات مالی در کشورشان با بانک‌های ایرانی به خصوص بانک صادرات و ملی ایران و شعب خارجی آنها هوشیار باشند.

این نهاد برای نخستین بار به دولت‌ها اجازه داده که در بنادر و فرودگاه‌های خود به بازرسی کشتی‌ها و هواپیماهای ایرانی به گفته شورای امنیت مشکوک به حمل مواد و تجهیزات ممنوعه، بپردازند.شورای امنیت همچنین از کشورها خواسته که مواد، کالاها، تجهیزات و تکنولوژی با قابلیت استفاده دوگانه را که در برنامه‌های هسته‌ای و موشکی کاربرد دارند، در اختیار ایران قرار ندهند.

شورای امنیت سازمان ملل متحد تا به‌حال دو قطعنامه علیه ایران صادر کرده و در هر دو قطعنامه از ایران خواسته غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند.

در پیش‌نویس قطعنامه سوم نیز این درخواست تکرار شده و با توجه به عدم تمکین ایران به این‌درخواست، تنبیه‌های جدیدی برای ایران در نظر گرفته شده است.