تکرار، تکرار، ‌تکرار

غزال صادقی

موزه هنرهای معاصر این روزها میزبان نمایشگاه عکس «چشم درون» است، نمایشگاهی که متشکل از چندین بخش غیرمرتبط و انبوهی از عکس‌هایی است که کنار گذاشتن آنها با هیچ منطقی سنخیت نمی‌یابد. عکس‌هایی از گنجینه دائمی موزه، هنرهای معاصر، عکس‌هایی از ریکاردو زیبولی، شهر بم و گنجینه عکس‌های قدیمی از دیگر بخش‌های این نمایشگاه است که فضای ناهماهنگ و نامربوطی به این نمایشگاه می‌دهد. به رغم آنکه بسیاری اعتقاد دارند برگزاری نمایشگاه‌های عکس می‌تواند در رشد این هنر بسیار موثر باشد اما به نظر می‌رسد افزایش تعداد نمایشگاه‌هایی که به صورت انبوه و بدون ایده‌هایی خاص صرفا به ارائه تعدادی اثر عکاسی می‌پردازند به جای رشد به ساده‌انگاری و کاهش کیفیت نمایشگاه‌های عکاسی می‌انجامد.

کامران عدل: همیشه دقیقه ۹۰

کامران عدل به عنوان یکی از عکاسانی است که در این نمایشگاه قطعه عکس خود را به نمایش گذاشته است. در ارتباط با حضورش در این نمایشگاه توضیح داد: عادت تمام کارهای ما ایرانیان کار در دقیقه ۹۰ است زیرا یک بار چند وقت قبل از شروع نمایشگاه با من تماس گرفتند و عکس خواستند من گفتم شرکت نمی‌کنم دکتر صادقی هم به من گفت: «مگر دست توست که شرکت نکنی» خوب بعد از این مکالمه برای بار دوم سه روز قبل از شروع نمایشگاه با من تماس گرفتند و از من کار خواستند که ارائه کار در این فرصت کوتاه خیلی بد بود، بعد هم وقتی وارد نمایشگاه شدم با شش موضوع مختلف رو‌به‌رو بودم که هیچ ارتباطی به هم نداشتند. در هر حال من تصمیم گرفتم دیگر در چنین شرایطی شرکت نکنم و حتی به آنها عکس هم ندهم. وی در ارتباط با بخش‌های مختلف نمایشگاه گفت: «من نمی‌دانم چگونه می‌شود این همه موضوع را در یک جا جمع کرد به عنوان مثال در بخش تاریخی و نشان دادن دوره قاجار چگونه می‌شود تنها با نشان دادن تعداد محدودی عکس‌ از آن دوران تاریخچه صدساله این دوران را نشان داد و یا اگر بزرگداشت «نیکول فریدنی» است چرا نباید تمام آثار او را در یک جا جمع کنیم که درمیان کارهای دیگر محو شود.» عدل درباره بعضی از عکس‌هایی که در این نمایشگاه ارائه شده بود، گفت: «اما بعضی از کارها از برخی عکاسان در این میان خوب بودند مانند «کوروش ادیم» که عکس‌های خوبی داشت یا عکس‌هایی از «کار زفیروز» دیدم که خیلی دوست داشتم.» این عکاس در ارتباط با سه عکسی که در این نمایشگاه ارائه کرده بود توضیح داد: «این عکس‌ها یک مجموعه از عکس‌های راه‌پله‌ها است و متعلق به مجموعه‌ای است که بیش از ۷۰ قطعه را دربر می‌گیرد. تمام این عکس‌ها در خارج از کشور گرفته شده و متعلق به دهه ۴۰ تا ۹۲۰ است.»

بازی با نور

عکس‌های کامران عدل با بیشتر عکس‌ها که موضوعیت خبری داشت متفاوت بود. نور و بازی با آن دستمایه اصلی آثار او بود. در این سه عکس از یک راه‌پله می‌توان ترکیب مناسبی از کنتراست نور را دید. این سه عکس که از راه‌پله‌های قدیمی گرفته‌ شده‌اند به نوعی بازگوکننده حرکت و ارتباطی هستند. عکس‌هایی که دو طبقه را به هم متصل می‌کند و طبقه و راه‌پله‌‌هایی بسیار نرم و شاعرانه این ارتباط را ایجاد می‌کنند.

ساتیار امامی: سوژه‌ها تکراری بود

ساتیار امامی به عنوان کسی که فقط یک عکس خود را در این نمایشگاه شرکت داده در بررسی سطح کیفی کارهای ارائه شده در نمایشگاه گفت:‌ «متاسفانه با اینکه برای اولین‌بار بود که موضوع نمایشگاه برگزار می‌شد اما من به عنوان عکاس بسیاری از کارها را قبلا دیده بودم، کارها مشابه یکدیگر بودند و سوژه‌های آنها تقریبا تکراری بود، اما در مجموع اتفاق خوبی بود، زیرا ما کمتر شاهد این اتفاقات در این حوزه هستیم و چون این نمایشگاه تخصصی نیست و فقط برای عموم مردم است، برای آنها زیبایی‌ها و جذابیت‌های خاص خود را دارد.»

این عکاس در ارتباط با اینکه کدام‌یک از بخش‌ها از تکرار کمتری برخوردار بود و در آن عکس‌ها با سوژه‌های تازه‌تری ارائه شده بود گفت: «در بخش‌های تاریخی عکس‌های خوبی ارائه شده بود که بیشتر آنها جدید بودند، ارائه مجموعه کارهای تاریخی در کنار عکس‌های معاصر برای اولین‌بار بود که انجام می‌شد.» امامی درباره کارهای دیگری که در این نمایشگاه ارائه شده بود، توضیح داد: «به کارها خیلی با دقت نگاه نکردم اما در مجموع کارها مجموعه‌‌ای از سلایق و نگاه‌های فضاهای ایرانی و شرقی بود که خیلی دوستشان داشتم».

وی در پاسخ به این سوال که کدام‌یک از کارها در این مجموعه توجه شما را به خود جلب کرده گفت: «غیر از عکس خودم هیچ‌کدام.»

نگاه مذهبی

در عکس ساتیار امامی شاخصه‌های اصلی با توجه به عناصر موجود گویای مذهب و تفکرات دینی است. در تصویر دو مناره دیده می‌شود که نگاه انسان درون تصویر رو به آنهاست، در نهایت این فرد روی خطی قرار گرفته که به سمت این منارها ختم می‌شوند این نگاه از معنویت حاکم در تصویر بیشتر به هدایت به سمت مذهب حکایت می‌کند.

سر بخشیان:بهتر بود زیبولی نصف کارهایش را ارائه می‌کرد

حسین سربخشیان عکاس مطبوعات و خبرگزاری آسوشیتد پرس که با دو عکس خود در این نمایشگاه شرکت کرده در پاسخ به دنیای اقتصاد و در ارتباط با تکراری‌بودن کارها گفت: شاید بتوان گفت شکل همیشگی دقیقه ۹۰ گریبان همه را گرفت، شاید وجود این سرعت باعث وجود سوژه‌های تکراری در بخش عکس‌های معاصر بود، چون فرصت کمتر از یک ماه برای ارائه کارها وجود داشت، اما با این حال وجود گنجینه عکس‌های حوزه معاصر و عکس‌های تاریخی از دوران قاجار از جالب‌ترین بخش‌های نمایشگاه بود زیرا در بخش عکس‌های متعلق به دوران قاجار چند عکس ناب و دیدنی وجود داشت.»

وی در ارتباط با اینکه در کدام بخش بیشتر تکرار وجود داشت، توضیح داد: «به نظر من در بخش عکس‌های زیبولی تکرار زیاد بود، شاید به خاطر تلفیقی که عکس‌های وی با شعر دارند و فضای شاعرگونه‌ای را دنبال می‌کند مورد پسند بعضی باشند، اما من فکر می‌کنم اگر شخص دیگر مانند این کارها را ارائه داده بود قبول نمی‌شد و چون این کارها متعلق به وی هستند، همگی وارد نمایشگاه شده‌اند و من فکر می‌کنم اگر در نهایت نصف کارهای خود را ارائه می‌کرد خیلی بهتر می‌توانست از این ریتم تکراری بودن کارهایش که از جذابیت آن می‌کاست جلوگیری کند. او با این کار حتی از جذابیت بصری نمایشگاه نیز کم کرده است.»

سربخشیان در ارتباط با کارهای ارائه‌شده در بخش عکاسان معاصر توضیح داد: «این خیلی خوب است که چنین حرکت‌هایی در جهت ارائه کارهایی از عکاسان معاصر صورت گرفته و برپایی نمایشگاهی از این دست جالب است اما نقطه ضعف این کار در اینجا است که کارهایی ارائه می‌شوند که فاقد خلاقیت و تفکر هستند و این باعث می‌شود عکس‌هایی که در حال حاضر از عکاسان معاصر ایران باشد را دوست نداشته باشم.

اما در این میان اگر بخواهیم از یک عکاس معاصر و کارهای او نام ببریم، آثار «کوهرنگ بهشتی» خوب هستند، زیرا در نهایت تفکر خاصی را دنبال می‌کنند. توهم و ترسی را که در تنهایی عکاس وجود دارد را می‌توانیم در فرم‌های بسیار ساده و با چاپ هر فرمتی بسیار زیبا ببینیم.»

نظم و احترام

در عکس حسین سربخشیان دو سرباز گارد در حال احترام و رژه بر سر قبر یک سرباز گمنام هستند.

این عکس از دیوار شورای شهر آتن گرفته شده و بازگوکننده نهایت احترامی است که یک ملت و قوم یک کشور به کشته‌شدگان سرزمینشان می‌گذارند.

دیدن پوشش خاص سربازها و آن احترام در تصویر قابل‌اعتنا و زیباست از طرف دیگر وجود نظم و ترتیب عوامل گرافیکی در تصویر به زیباتر دیده شدن آن کمک می‌کند.