لیلا لطفی

با گذشت دو سال و نیم از فعالیت دولت نهم، اهداف خودکفایی دولت در حوزه کشاورزی محقق نشده و در مقابل واردات محصولات استراتژیک افزایش یافته است. به طوری که تراز بازرگانی این بخش به منفی ۷/۱میلیارد دلار رسیده است. البته محمدرضا اسکندری وزیر جهاد کشاورزی نامناسب بودن وضعیت کشاورزی را قبول ندارد. او حتی نگاهش را در مورد خودکفایی تغییر داده است. اسکندری در دوره‌ای که مجری طرح گندم بود و همچنین پس از وزارتش معتقد بود خودکفایی به معنای تامین نیاز محصولات از داخل است، اما در آخرین اظهاراتش خودکفایی را تامین نیاز کشور از داخل و واردات خواند. او احتمالا می‌خواهد با این تغییر رویکرد واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی را توجیه کند. اسکندری سال گذشته پس از انکار تحقق نیافتن اهداف خودکفایی و گرانی محصولات استیضاح شد، استیضاحی که اگر با فشار نمایندگان مدافع دولت همراه نبود، او را از کرسی وزارت پایین می‌کشید؛ برخی نمایندگان بر این باورند که در صورتی که او امسال استیضاح می‌شد، احتمال برکناریش با توجه به اظهاراتش درخصوص «پس گرفتن وعده‌های خودکفایی» و «دفاع از واردات» بیشتر بود. در حال حاضر نیز به نظر می‌رسد که احتمال برکناری او در این مجلس به حداقل ممکن رسیده است. در یک ماه گذشته نمایندگان مجلس درگیر حوزه‌های انتخاباتی و از سویی در حال بررسی بودجه بودند. البته بررسی بودجه به سرعت انجام شد، تا نمایندگان بتوانند به حوزه‌های انتخاباتی بروند و برای انتخابات دور جدید، آماده شوند. با این حال به نظر می‌رسد که روند عملکرد او نشان می‌دهد سال آینده به نیمی از اهداف پیش‌بینی شده دست نمی‌یابد. اگرچه او به تازگی مدعی شده برنامه چهارم ساختگی است و خودکفا نشدن کشور ناشی از آمار برنامه است. ادعایی که فقط با نگاهی به سخنرانی‌ها پیشین او می‌توان آنها را رد کرد.

اسکندری در روزهای پایانی مرداد ۸۴ اعلام کرده بود: «یکساله در تولید جو، دوساله در تولید ذرت، سه‌ساله در تولید برنج و شکر و پنج ساله در تولید دانه‌های روغنی - ۷۵درصد خودکفایی - کشور خودکفا می‌شود.» همین وعده‌ها باعث شد با ۲۱۴رای موافق بر کرسی وزارت جهاد کشاورزی

تکیه دهد. او در سال ۸۵ در مقابل انتقادهایی که به عملکردش شد، گفت: «اگرچه ما برنامه داریم، ولی ملاک اصلی سنجش برنامه چهارم است.» برنامه‌ای که محققان و سیاستگذاران آن خودکفایی صددرصدی محصولات را در آن پیش‌بینی نکرده بودند. طبق برنامه‌ریزی کارشناسی دولت محمد خاتمی قرار بود در مدت ۱۰سال کشور در محصولات استراتژیک خودکفا شود، ولی اسکندری برای کسب رای اعتمادش مدعی شد دوره‌های ۱۰ ساله را به ۵سال می‌رساند. اکنون هم که نتوانسته است در این مدت کشور را خودکفا کند، با دلایلی همچون ساختگی بودن برنامه چهارم خواهان توجیه عملکرد خود است. عملکرد اسکندری باعث شده کشور در تولید محصولات استراتژیک پیشرفت قابل‌توجهی نکند و واردات این محصولات هم افزایش یابد، به گونه‌ای که تراز بازرگانی بخش کشاورزی که بعد از سال‌ها در سال ۸۳ مثبت شده بود، مجددا منفی شود. رشدی که روند صعودی دارد؛ تراز بازرگانی از منفی ۲۰‌میلیون در سال ۸۴ به منفی یک میلیارد و ۶۳۶میلیون دلار در سال ۸۵ رسیده و این تراز در ۹ماه سال ۸۶ به بیش از ۷/۱میلیارد دلار رسیده است.

البته اسکندری این اظهارات را رد می‌کند و در توجیه منفی شدن واردات می‌گوید: «در واردات سال‌جاری کود وسم جزء ‌اقلام کشاورزی محسوب شده ولی سال‌های قبل این‌گونه نبود.» به‌رغم گفته‌های اسکندری، آمار گمرک چیز دیگری را نشان می‌دهد. همان‌طور که رشد واردات در محصولات کشاورزی را نشان می‌دهد. در سال ۸۵ با آمار گمرک واردات محصولات کشاورزی صددرصد افزایش یافت. این رقم در سال ۸۵، ۱۰میلیون و ۸۲۶هزار و ۶۷۶تن محصول به ارزش سه میلیارد و ۱۶۶میلیون و ۵۲۳هزار دلار است.