روز اول
سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی *
حضور آقای دکتر حدادعادل در جلسه اول کمیسیون تلفیق نشانگر شروع مرحله مهم بررسی بودجه سال ۸۷ بود. رییس مجلس شورای اسلامی در این جلسه بر نکات مهم و اساسی تاکید کردند.

در کمیسیون تلفیق چه می‌گذرد؟
یادداشت گزارش‌گونه از تلفیق
روز اول
روز یکشنبه ۷/۱۱/۸۶ اولین روز شروع به کار رسمی کمیسیون تلفیق بود که بعد از صحن علنی مجلس و در دو شیفت بعد از ظهر و شب تشکیل شد. در هفته پیش در یک جلسه غیرکاری فقط هیات‌رییسه کمیسیون تلفیق مرکب از رییس و دو نایب‌رییس و دو منشی و یک مخبر انتخاب شده بود. آقای عبداللهی، رییس کمیسیون بودجه و نماینده ماهنشان مثل دو سال گذشته به ریاست کمیسیون تلفیق انتخاب شده است. در سال اول آقای دکتر سبحانی نماینده سمنان به این سمت و همین طور ریاست کمیسیون بودجه گزیده شده بود که هر دو از نمایندگان با تجربه صاحب‌نظر و پرتلاش و فعال مجلس هستند؛ هرچند اختلاف‌نظرهایی در مسائل مختلف و عمدتا در مسائل اقتصادی دارند.
در جلسه اول اینجانب به علت همزمانی کمیسیون تلفیق با ادامه بررسی پیشنهادها در کمیسیون فرهنگی در بخشی از جلسه شیفت دوم نتوانستم شرکت کنم، در بخش دیگر آقای هدایتخواه نماینده دیگر کمیسیون فرهنگی در کمیسیون تلفیق شرکت کردند تا هم به این وسیله در جریان تلفیق باشیم و هم در جریان مصوبات کمیسیون فرهنگی تا به موقع بتوانیم از پیشنهادهای کمیسیون فرهنگی دفاع کنیم.
حضور رییس مجلس در کمیسیون تلفیق
حضور آقای دکتر حدادعادل در جلسه اول کمیسیون تلفیق نشانگر شروع مرحله مهم بررسی بودجه سال 87 بود.
رییس مجلس شورای اسلامی در این جلسه بر نکات مهم و اساسی تاکید کردند. از جمله اینکه در مجلس هیچ تغییری در بودجه داده نشود، انتظار قابل قبولی نیست. ایشان بر اهمیت قانون خدمات کشوری که از طرح‌های مهم مجلس هفتم بود و مردم منتظر اجرای آن هستند، تاکید کردند و از کمیسیون تلفیق خواستند که اعتبار لازم برای آن بگذارند.‌ اهتمام به سیاست‌های جدید اصل ۴۴ یکی دیگر از موضوعات مورد بحث آقای دکتر حدادعادل بود.
در این جلسه نماینده دولت درباره کلیات بودجه و رویکرد بودجه 87 نکاتی را مطرح کردند و نمایندگان هم در خصوص کلیات بودجه و تغییرات آن سخنانی مطرح کردند. تامین اعتبار قانون ایثارگران که در لایحه بودجه نیامده است، از نکاتی بود که از سوی نمایندگان تاکید شد.
لایحه بودجه همه ساله پس از بررسی ابتدایی از استان‌ها و دستگاه‌های اجرایی آغاز و سپس در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق (معاونت راهبردی و برنامه‌ریزی فعلی) بررسی کارشناسانه و آماده‌سازی انجام گرفته و سپس با تصویب نهایی در هیات دولت، به عنوان لایحه بودجه راهی مجلس می‌شود. نقش رییس‌جمهور در تدوین بودجه و تعیین رویکردها و انجام تغییر بسیار اساسی و کلیدی است و سپس معاونت راهبردی و برنامه‌ریزی و کارشناسان آن و هر کدام از وزرا هم می‌تواند در بودجه حوزه مسوولیت خود تاثیرگذار باشند.
پس از حضور رییس‌جمهور در مجلس و تحویل رسمی لایحه بودجه در صحن علنی مجلس به ریاست‌مجلس و توضیحات لازم، کار بودجه از دست دولت خارج می‌شود و در دست مجلسیان قرار می‌گیرد و در مجلس چهار مرحله قانونی بررسی و به تصویب نهایی می‌رسد. مرحله اول وقت پیشنهاد نمایندگان است که ده روز طول می‌کشد که بودجه را مطالعه و پیشنهادهای خود را به کمیسیون‌های تخصصی بدهند. البته برای پیشنهاد قیوداتی تعیین شده است، هر پیشنهاد که بار مالی داشته باشد، باید محل تامین آن هم مشخص شود، از صندوق ذخیره ارزی نمی‌توانند پیشنهاد کنند، پیشنهادها نباید مخالف قانون اساسی و قانون برنامه و سیاست‌های اصل 44 باشد و دلایل توجیهی آن را هم باید ارائه بکنند؛ البته این بار محدودیت‌های دیگری هم هیات‌رییسه قائل شده بود، از جمله این که هر پیشنهاد به یک کمیسیون تخصصی باید تحویل می‌شد و این موضوع در کاهش حجم پیشنهاد‌ها موثر بود؛ چون در سال‌های گذشته گاهی یک پیشنهاد به چند کمیسیون تخصصی ارائه می‌گردید که هم موجب تراکم کار می‌شد و هم سرگردانی و تحیر خود نمایندگان را در پیگیری آنها در پی داشت.
بد نیست این نکته را هم خوانندگان بدانند که تا نماینده‌ای در کمیسیون تخصصی به وقت بررسی پیشنهادها حاضر نشود، امکان طرح آن پیشنهاد و حتی بعضا امکان چاپ آن جهت طرح در صحن مجلس میسر نمی‌گردد. در این شرایط کار نمایندگانی که پیشنهادهای متعدد مربوط به کمیسیون‌های مختلف دارند، بسیار مشکل است؛ مخصوصا اگر خودش هم در کمیسیون تخصصی مسوولیتی داشته باشد یا بخواهد در پیشنهادهای کمیسیونش فعالانه برخورد کند. بر این اساس معمولا هر پیشنهادی را تعدادی از نمایندگان امضا می‌کنند تا هر کدام رسیدند آن را مطرح کنند. به خصوص اگر عضو کمیسیون مربوطه باشند.
به هر صورت مرحله اول، آشنایی اجمالی با وضعیت بودجه است. مرحله دوم که آن هم یک هفته تا ده روز طول می‌کشد، بررسی در کمیسیون‌های تخصصی است. در این مرحله هر کمیسیون نسبت به وضعیت بودجه حوزه خود و دستگاه‌های ذی‌ربط بیشتر آشنا می‌شود و تغییرات پیش آمده و مقایسه تطبیقی اعتبار سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف صورت می‌گیرد.
مرحله سوم که اساسی‌ترین و مهم‌ترین مرحله بررسی بودجه است، شامل بررسی آن در کمیسیون تلفیق است. معمولا بیش از ۹۰درصد مصوبات کمیسیون تلفیق در صحن علنی به تصویب می‌رسد؛ هرچند گاهی صحن علنی مجلس برخلاف نظر کمیسیون تلفیق تصمیم می‌گیرد. این مرحله دو هفته طول می‌کشد و شاکله اصلی بودجه بسته می‌شود.
مرحله چهارم و مرحله نهایی بررسی و تصویب در صحن علنی مجلس است که پس از نظر شورای نگهبان نهایی و به دولت ابلاغ می‌شود. همه‌ساله بودجه در روزهای پایانی سال نهایی و به دولت ابلاغ می‌شد، گاهی تا شب عید طول می‌کشید و همه تلاش‌ها این بود که دولت سال جدید را با بودجه جدید آغاز کند؛ ولی امسال به‌ خاطر انتخابات مجلس هشتم که در 24اسفند خواهد بود، همه تلاش‌ها این است که تا آغاز اسفند بودجه نهایی شود. بنابراین تا روز 22 بهمن کمیسیون تلفیق آن را بررسی می‌کند و به تصویب خواهد رساند و از 23 بهمن‌ تا اول اسفند در صحن علنی مجلس نهایی خواهد شد.
تصویب آیین‌نامه داخلی
برای ایجاد نظم در کمیسیون تلفیق و رعایت چارچوب مشخص برای بررسی بودجه در جلسه دوم، آیین‌نامه کمیسیون تلفیق با اظهار نظر اعضا در مورد پیش‌نویس آن که همان آیین‌نامه بودجه 86 است با تغییراتی در 11ماده به تصویب رسید. زمان تشکیل و میزان مجاز مرخصی از مسائل اولیه این آیین‌نامه بود. با توجه به اینکه برای تلفیق حدود 36 تا 40جلسه پیش‌بینی می‌شود، هر عضو تلفیق حداکثر مجاز به استفاده از 6جلسه مرخصی است؛ البته منشی و مسوول مرخصی و حضور و غیاب، عدد لازم برای حفظ نصاب جلسه را رعایت خواهد کرد. بعضی از نمایندگان از جمله آقای کامران پیشنهاد کاهش جلسات مرخصی را دادند که رای نیاورد. در ماده 4 که مصوبات کمیسیون تلفیق قطعی و غیرقابل برگشت تعریف‌شده است، مگر به درخواست کتبی یک‌چهارم مجموع اعضا و تصویب دو سوم اعضا حاضر. در این ماده آقایان کوهکن و فولادگر پیشنهادی نزدیک به هم نسبت به عدد فوق داشتند که تصویب نشد. پیشنهاد آقای عبدالهی در مورد امکان برگشت رای‌گیری مجدد در مسائل مهم پر از بحث مخالف و موافق به تصویب رسید، ایشان در توجیه پیشنهادشان گفتند: در سال گذشته هم در مسائل مهمی چون بنزین گاهی سه‌مرتبه رای‌گیری شده و باید راه برگشت کلا مسدود نباشد. مخالفان می‌گفتند این مساله موجب تزلزل در تصمیم‌گیری کمیسیون خواهد شد.
اینجانب نیز در موافقت اشاره کردم که اولا این مساله در طول بررسی بودجه بسیار نادر اتفاق می‌افتد، آن هم در مسائل مهم و پس از دریافت باز‌خورد آن در جامعه و کارشناسان خارج از مجلس. بنابراین راه کمیسیون باز باشد بهتر است، با رای‌گیری این پیشنهاد تصویب شد، آقای میرمحمدی برای استحکام بیشتر مصوبات پیشنهاد کرد در مرحله دوم برگشت، رای سه‌چهارم اعضای حاضر ملاک تصویب باشد که این پیشنهاد به تصویب رسید.
از ساعت 30/6 صبح تا 10 شب
با توجه به محدودیت وقت از یک طرف و اینکه عده‌ای تعطیلی روز پنج‌شنبه را دارند، مقرر شد جلسات کمیسیون تلفیق از ۳۰/۶ صبح تا ۱۰ شب باشد. بر این اساس نمایندگانی که راهشان دور است، علی‌القاعده نماز شبشان را در راه مجلس باید بخوانند (البته استبعاد نداشته باشید، نماز صبح را در حال حرکت هم می‌توان خواند) و نماز صبح را در مجلس خوانده و به صبحانه و اول جلسه برسند. البته باید ببینیم تا تعریف کنیم!
روز اول کمیسیون که عده‌ای از نمایندگان در کمیسیون‌های تخصصی هم درگیر بودند، عدد عمدتا حول 25 تا 30نفر دور می‌زد، تعداد 47نفر اعضای کمیسیون تلفیق هستند که 23نفر آنها اعضای کمیسیون بودجه و بقیه از هر کمیسیون تخصصی 2نفر برای شرکت‌ در تلفیق انتخاب می‌شوند. معمولا در انتخاب اعضا برای تلفیق رقابت در داخل کمیسیون‌ها وجود دارد، امسال هم با اینکه در آستانه انتخابات مجلس قرار داریم و دهه مبارکه فجر هم فرصتی برای حضور در مجامع عمومی در حوزه انتخابی است، نمایندگان منتخب برای تلفیق با هر انگیزه‌ای هم باشد، نوعی حضور فعال در قانونگذاری را بر حضور در حوزه انتخابیه ترجیح داده‌اند؛ هر چند همچنان‌که اشاره شد بسیاری از نمایندگان دیگر نیز علاقه‌مند به حضور در کمیسیون تلفیق بودند.
چگونگی بررسی لایحه و پیشنهادها
در آیین‌نامه مقرر شد ابتدا موضوع درآمدها بررسی شود و پس از نهایی شدن سقف آن پیشنهاد مربوط به هزینه‌ها بررسی می‌شود و نسبت به بررسی پیشنهادها هر چند بعضی را این نظر بود که به ترتیب کمیسیون‌های تخصصی پیشنهادها را مطرح کنند، ولی نظر غالب همان حفظ شیوه گذشته بود که در رابطه با هر بخش و فصل و دستگاه‌ها ابتدا پیشنهادهای کمیسیون‌ها و سپس اعضای تلفیق مطرح خواهد شد و بررسی پیشنهادهای هر یک از کمیسیون‌های تخصصی و اعضای آنها نافی حق طرح پیشنهادات به کمیسیون‌ها و اعضای کمیسیون نخواهد بود. در مورد پیشنهادها در صورت وجود مخالف، یک مخالف و یک موافق و همچنین نمایندگان دیوان محاسبات و مرکز پژوهش‌ها و یکی از نمایندگان کمیسیون تخصصی ذی‌ربط و پس از‌ آن نماینده دولت هر کدام حداکثر به مدت سه دقیقه صحبت می‌کنند و در موارد مهم به تشخیص رییس جلسه، دو مخالف و دو موافق صحبت می‌کنند و وقت دستگاه‌های مذکور دو برابر می‌شود.
جالب است ماده پایانی آیین‌نامه را هم به اطلاع خوانندگان برسانیم. استفاده از تلفن همراه حین تشکیل جلسه تلفیق ممنوع است؛ بنابراین موکلان محترم اعضای تلفیق اگر در این دو هفته نتوانستند پاسخ تلفن‌ها را بدهند، دلگیر نشوند. ضمنا حقیر در کنار حضور و انجام وظایف در کمیسیون بر این شدم که گزارشی متفاوت و غیررسمی و حکایت گونه از هر روز تلفیق داشته باشم و امیدوارم با نظر خوانندگان محترم هم این گزارش کامل‌تر و مفیدتر شود و هم از دیدگاه کارشناسان در مسائل مختلف بهره بجوییم.
* عضو کمیسیون تلفیق، نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو