تلخ و شیرین خرید در بازارچه‌های شهرداری
مریم خباز
اگر اهل چهار گوشه تهران باشید به احتمال زیاد یکی از مشتری‌های دائمی بازارچه‌های میوه و تره‌بار شهرداری هستید که با سازوبرگ ساده‌شان این روزها استقبال‌کنندگان زیادی پیدا کرده‌اند.

عکس: دنیای اقتصاد، حمید جانی‌پور
البته این بازارچه‌ها در روزهای اول آغاز به کارشان نه به صورت بازارچه‌های سازمان‌یافته که به صورت کانکس‌های کوچکی بودند که اجناس محدودی عرضه می‌کردند؛ هرچند که هنوز نیز بقایای این کانکس‌ها در گوشه و کنار شهر دیده می‌شود.
اما با استقبال شهروندان و بالا رفتن فروش این مکان‌های عرضه میوه و تره‌بار، مسوولان سازمان میادین شهرداری به فکر ساماندهی آنها افتادند به طوری که اواسط آذرماه مدیرعامل سازمان میادین اعلام کرد که آن دسته از کانکس‌هایی که از لحاظ مکان‌یابی دارای مشکل بودند تعطیل و مابقی نیز در قالب بازارچه‌های میوه‌ و تره‌بار به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
در واقع این تصمیم مسوولان بیشتر ناشی از این موضوع بود که این کانکس‌ها در سطح شهر تهران از ابتدا براساس یک برنامه کارشناسی مستقر نشده‌اند به طوری که در برخی موارد مشکلات متعددی به دلیل مکان‌یابی نادرست این کانکس‌ها به وجود آمده است.
به طور مثال مستقر شدن برخی از کانکس‌ها در مجاورت معابر اصلی موجب بروز مشکلات ترافیکی در ترددها شده که این امر نارضایتی شهروندان و ساکنان محل را نیز در پی داشته است.
این در حالی است که برخی از کانکس‌ها در مکان مناسبی مستقر شده‌اند اما غرفه‌داران افراد باصلاحیتی نبوده و یا کیفیت را در عرضه محصولات رعایت نمی‌کردند که تمام این عوامل موجب شد تا در وضعیت کانکس‌های میوه و تره‌بار بازنگری اساسی صورت گیرد.
البته مدیرعامل سازمان میادین تهران در حالی از اصلاح ساختار کانکس‌های شهرداری سخن به میان آورده که این مراکز به واقع از برخی نقایص رنج می‌برند.
مکان‌یابی نادرست و فقدان کارشناسی در استقرار آنها یعنی همان مولفه‌هایی که شهردار تهران نیز به آن اشاره دارد سبب شده تا مراکز عرضه میوه و تره‌بار چه در قالب کانکس و چه در قالب بازارچه مشکلاتی را به ویژه برای اهل محل به وجود بیاورند.
عمده این مراکز جایی در زمینی مخروبه بدون کوچک‌ترین امکان برای پارک خودرو، سرویس بهداشتی، دستگاه‌های خودپرداز و... به فعالیتشان ادامه می‌دهند.
این در شرایطی است که متراژ زمین‌های تحت کاربری نیز اغلب آنقدر محدود است که در ساعات شلوغ، افراد با سختی از غرفه‌ها بازدید و جنس موردنظرشان را انتخاب می‌کنند.
در این میان صف طولانی صندوق را هم باید به وقت‌های تلف شده اضافه کرد چرا که با فرض خرید میانگین سه قلم کالا توسط هر خریدار و ضرب آن در تعداد نفرات زمان نسبتا زیادی از دست می‌رود. البته هنگام خرید از بازارچه‌های شهرداری اتفاقات دیگری هم رخ می‌دهد. بعضا دیده شده افرادی از سنین مختلف پس از انتخاب و دریافت اجناس مورد نیازشان بدون اینکه به پرداخت وجوه آن اقدام کنند از بازار خارج می‌شوند.
البته این افراد پس از گماردن اشخاص ویژه نظارت بر نحوه خرید مراجعان به سرعت شناسایی می‌شوند اما عملکرد آنها سبب شده تا ناظران همه را به یک چشم دیده و با برخوردی بسیار نامناسب راجع‌به‌همه خریداران به یک نحوقضاوت کنند به طوری که اغلب درگیری‌های لفظی میان آنها و مردم رخ می‌دهد. حال علاوه بر این برخوردها باید نحوه واکنش فروشندگان غرفه‌ها مقابل خریداران به ویژه آنها که قصد دارند میوه یا سبزی نامرغوب را از کیسه خرید خود بیرون بیاندازند هم قابل توجه است. بیشتر فروشندگان غرفه‌ها که تابع نگاه «بالا به پایین» هستند اگر در مورد کیفیت کالاهایشان از سوی خریداران مورد اعتراض قرار بگیرند با برخوردهایی بعضا ناشایست کیسه خرید افراد را خالی کرده و اگر هم دست به این اقدام نزنند حتما حاضرجوابی کرده و به شکلی ناپسند با مشتری برخورد می‌کنند. در این شرایط اگر خریدار آدم خودداری باشد غائله زود تمام می‌شود اما اگر او نیز اهل جر و بحث باشد حتما کار به توهین لفظی یا درگیری فیزیکی می‌کشد. در این میان خریداران بازارچه‌های شهرداری با یک مشکل دیگر نیز مواجه‌اند به طوری که افراد پس از انتخاب کالای مورد نظر (به ویژه میوه و تره‌بار) و اعلام میزان مورد نیاز به غرفه‌داران با اجناسی بیش از حد نیاز مواجه می‌شوند که اغلب پس از اعتراض به این مساله نیز با برخورد سرد غرفه‌داران رو‌به‌رو خواهند شد. البته همان ناظرانی که نحوه خرید مردم را زیر نظر دارند مراجع خوبی برای شکایت هستند. به طوری که خریداران معترض پس از مراجعه به این افراد کالای مورد نظر را با وزن دلخواه‌شان دریافت می‌کنند و اضافه آن را پس می‌دهند. تقریبا تمامی خریداران بازارچه‌های شهرداری به قیمت مناسب کالاهای عرضه‌شده اذعان دارند اما در عین حال گلایه‌ای دیگر نیز دارند. مثلا سیب زرد درجه‌یک از چهارم دی‌ماه در این بازارچه‌ها با قیمت ۴۵۰تومان عرضه می‌شود ولی در عمل این نوع میوه یک‌دست نیست و از درشت‌ترین تا ریزترین سیب در آن یافت می‌شود، این در شرایطی است که میوه‌های خراب و لک‌دار هم حتما در کیسه خرید افراد جای می‌گیرد. به این ترتیب اگرچه قیمت میوه و تره‌بار در بازارچه‌های شهرداری عملا نصف قیمت مغازه‌ها است ولی با حسابی سرانگشتی و با احتساب مخلوط و درهم بودن اجناس در این بازارچه‌ها و اینکه حق جدا کردن نیز مانند مغازه‌ها به مشتری داده نشده، می‌توان ادعا کرد که قیمت اجناس در بازار میوه و تره‌بار فرق زیادی با مغازه‌های شخصی ندارد. اگر به خرید و مصرف میوه‌های نوبرانه و کمیاب در فصول سال نیز مقید هستید، در بازارچه‌های شهرداری دنبال آن نگردید. این یک واقعیت است که در این محل‌ها تنها میوه‌های در دسترس عرضه می‌شود به طوری که اگر مثلا در فصل زمستان خواهان خرید گوجه‌فرنگی هستید، اصلا بازار شهرداری محل خوبی برای آن نیست. در واقع غرفه‌داران این بازارچه‌ها میوه و سبزیجات گران‌قیمت و کمیاب را تنها آن زمان برای عرضه می‌آورند که آنقدر فراوان شده‌اند که قیمت‌شان کاهش یافته است.
وضعیت عرضه تخم مرغ و شیر
تخم‌مرغ و شیر یارانه‌ای هم اوضاع مناسبی در این بازارچه‌ها ندارند. به ویژه در سرمای این روزهای تهران که تخم‌مرغ قیمت سرسام‌آوری پیدا کرده است. در فصل تابستان به علت عرضه زیاد و متعادل بودن تقاضا، بازارچه‌های شهرداری در حجم بسیار زیاد به عرضه تخم‌مرغ آن هم با قیمتی بسیار کمتر از بازار آزاد مبادرت می‌کردند اما با سرد شدن هوا پیدا کردن تخم‌مرغ در این مکان‌ها کاری بسیار دشوار است. وضعیت شیر یارانه‌ای و فوق‌العاده در این بازارچه‌ها نیز شرایط مشابهی دارد به طوری که به اذعان اغلب خریداران، پیدا کردن شیر فوق‌العاده، غیرممکن و خرید شیرهای یارانه نیز به خاطر عرضه محدود در طول هفته و ازدیاد جمعیت آنقدر دشوار است که می‌توان به راحتی از آن صرف‌نظر کرد. در این میان اگر از عوامل موثر بر کمبود عرضه شیر در کل کشور صرف‌نظر کنیم، یکی از مسائلی که به عرضه این محصول در بازارچه‌های شهرداری مربوط می‌شود ازدیاد جمعیت و صفوف عریض و طویلی است که بعضا درگیری‌هایی را نیز بین افراد به وجود آورده به طوری که سر و صدا و همهمه ناشی از درگیری‌ها، اعتراض اهل محل و در نتیجه محدود شدن عرضه شیر در این مرکز را سبب شده است.
اما با وجود بیان تمامی این مشکلات نمی‌توان این واقعیت را پوشیده کرد که بازارهای شهرداری دغدغه خرید ارزاق خانواده را در تمامی مناطق شهر کاهش داده و کالاهایی با قیمت مناسب‌تر هرچند که کیفیتی درجه یک ندارند را در سبد خرید اکثر خانواده‌ها قرار داده‌اند.
البته اگر وعده‌های مسوولان برای بهبود روزافزون وضعیت این بازارچه‌ها عملی شود و امکاناتی چون دستگاه‌های خودپرداز نیز به آنها وارد شوند، بخشی دیگر از مشکلات شهروندان حل خواهد شد.