زیر تیغ سنت و فرهنگ

جواد نکویی

با پیشرفت علم پزشکی در ایران تقریبا تمام نوزادان پسر به محض تولد ختنه می‌شوند؛ اما در گذشته‌های دورتر که علم پزشکی به شکل امروزی در جامعه ایرانی رشد نکرده بود، برای ختنه کردن کودکان پسر باید تا سنی که این اطفال تحمل درد را داشته باشند، دست نگه‌داشته می‌شد. ختنه در بسیاری از آیین‌ها جزو شعائر مذهبی به شمار می‌رود. از آن جمله می‌توان به پیروان اسلام و آیین یهودیت اشاره کرد. همچنین در کتاب عهد عتیق نیز به لزوم ختنه کردن پسران اشاره شده است.

در بین یهودیان ایران به این عمل «میلاکنون» گفته می‌شود. در قسمتی از کتاب عهد عتیق نیز لزوم اجرای این سنت شرح داده شده است.

بدین ترتیب که خداوند وعده ازدیاد نسل را به یکی از پیامبران بنی اسرائیل داد که مدتی بعد توسط اسحاق عملی شد. خداوند همچنین نشانه‌ای برای این عهد و پیمان مقرر کرد که آن بریدن قسمتی از پوست اضافی مردانه (ختنه) است.

این عمل در اقوام و جوامع مختلف با برگزاری آیین‌های خاصی همراه است و براساس گویش افراد آن جامعه و آداب و سنن آن منطقه نوع و نحوه برگزاری آن متفاوت است.

سنت ختنه از تاریخ ثبت‌شده بشری قدیمی‌تر است و نگاره‌هایی از آن در غارهای دوران نوسنگی و آرامگاه‌های مصری یافت شده‌است.

آمار ختنه پسران در کشورهای مسلمان بالا و در کشورهای اروپایی پایین است. موضوع لزوم ختنه امروزه در جوامع غربی مورد بحث است و برخی مطالعات بیانگر فوایدی نظیر کاهش عفونت‌های ادراری دوره نوزادی و کاهش شانس ابتلاء به ایدز است (که البته این مورد هنوز اثبات نشده است)؛ در حالی که برخی محققان بر عوارضی مانند آثار سوء روانشناختی آن تاکید دارند.

ریشه کلمه ختنه در انگلیسی (circumcision) به معنای بریدن دایره‌ای است که در آن پوست ختنه گاه به همراه لگام بریده می‌شود. ختنه بهتر است حداکثر زیر دو سال انجام شود. بهترین زمان هفته اول و مخصوصا روز هفتم است.

ختنه بین ۵/۳ تا ۵ سالگی آثار روانی بدی روی کودک دارد و بهتر است تا سن ۷ سالگی به تعویق افتد و با زبان کودکانه برایش توضیح داد که برای بهداشت و سلامتش لازم است. تعویق این عمل تا سن ۷ و ۹ و ۱۴ باعث می‌شود فرد در اضطرابی دائمی‌ که به حریم خصوصی وارد نشوند و ترس و خجالت از اینکه با دیگران تفاوت دارد به سر برد و هم اینکه از فواید این عمل مانند عدم ابتلا به سرطان و فیموسیس و بالانیتیس بهره نبرد.

چه بسا تعویق آن علاوه بر صدمات جسمی‌ و بهره نبردن از فواید آن (چون ۷۵‌درصد نوزادان زیر ۳ ماه مبتلا به عفونت ادراری، پسر و ۹۵‌درصد آنها ختنه نشده اند). صدمات روحی جبران‌ناپذیر روانی مخصوصا در سن نوجوانی وارد کند.

ختنه معمولا با بی‌حسی موضعی و به ندرت بی هوشی انجام می‌شود .ختنه به روش سنتی، با حلقه (مختص نوزادان پسر. در پسران نوجوان به دلیل نعوظ ممکن است دچار خون ریزی شود)و با پلاستی بل انجام می‌شود.

ختنه در آیین اسلام بعد از بلوغ پسران واجب است و در دین یهود در روز هشتم ولادت انجام می‌شود. امروزه ختنه در بسیاری از کشورهای غیر اسلامی ‌غربی انجام می‌شود، به طوری که ۹۸‌درصد پسران در کشور آمریکا در روز دوم ولادت ختنه می‌شوند .همچنین آمار ختنه در استرالیا هم قابل توجه است.

ختنه دختران

ختنه زنان (ختان المراه) عملی است که سابقا در میان اعراب بسیار متداول بوده است، اما امروزه نیز توسط گروه‌هایی از اعراب، به‌خصوص در شمال آفریقا مرسوم است.

این عمل موافقان و مخالفان خود را دارد. جوامع غربی صریحا موضع خود را در این باره اعلام کرده‌اند و این عمل را غیرانسانی و قرون وسطایی می‌دانند.

در کشور مصر با وجود اینکه دولت ختنه زنان را از سال ۱۹۹۷ غیرقانونی اعلام کرده است، همچنان در نقاط مختلف این کار انجام می‌شود و قربانیانی نیز بر جای می‌گذارد. طبق گزارش یونیسف در سال ۲۰۰۳، این عمل بر روی ۹۷‌درصد زنان متأهل مصری انجام شده است.

در ایران نیز دختران یکی از شهرهای استان هرمزگان براساس یک سنت بعد از۴۰ روزگی ختنه می‌شوند که این کار به خاطر ویژگی‌های‌های فرهنگی و سنتی این شهر کاملاً موجه و منطقی جلوه داده می‌شود و زنانی که از این کار انتقاد کنند،

سنت شکن و سرکش خوانده می‌شوند.

عمل ختنه در این شهر «تیغ سنت و فرهنگ» خوانده می‌شود و با روش‌های کاملا غیر بهداشتی و غیر علمی‌و توسط قابله‌های محلی انجام می‌شود.

این شهر که یکی از شهر‌های کوچک استان هرمزگان است در ۵ کیلومتری بندر لنگه واقع شده است. بیش از ۷۰درصد دختران این شهر ختنه می‌شوند. با اینکه باید این عمل تا پیش از ۴۰ روزگی انجام شود، اما بعضی از دختران این شهر در سنین ۴یا ۵ سالگی ختنه می‌شوند.

این عمل بدون رعایت حداقل نکات بهداشتی به وسیله «تیغ ریش تراشی» انجام می‌شود.

براساس آخرین آمار عمل ختنه روی ۱۳۰میلیون زن و دختر در جهان انجام شده است و دست کم هر ساله ۲میلیون دختر در معرض خطر قربانی شدن قرار دارند؛ یعنی روزی ۶هزار دختر.

در قسمت‌هایی از آفریقای شمالی به ویژه در مصر هنوز هم ختنه دختران مرسوم است.

عکس تزئینی است