شفادهندگان کهن

محمود علی‌زاده

«داروی درمان چاقی صددرصد تضمینی»، «داروهای نشاط‌آور و ضدافسردگی صددرصد طبیعی»، «درمان اختلالات فیزیکی»، «داروی ریزش مو»، «داروی ترک اعتیاد صددرصد تضمینی» و «داروی ضد....، داروی ترک.....، داروی افزایش....، عصاره....» اینها تراکت‌‌هایی هستند که روی شیشه عطاری‌های امروزی هنگامی که روبه‌روی آنها می‌ایستیم، یا به آنها نگاه می‌کنیم، دیده می‌شوند. داخل که می‌شویم یک دنیا بو‌های مختلف به مشام می‌رسد؛ ولی معمولا آنچه احساس می‌شود، بوی خوب اسفند و کندر یا عودهای خوشبو است.

معمولا قفسه‌های آن‌ها پر است از بسته‌ها و شیشه‌های حاوی گیاهان خشک‌شده.

روی دیوار عطاری‌ها همچنین می‌توان تابلوها یا کاغذهایی را دید که علاوه بر معرفی داروهای گیاهی به ذکر چند خاصیت از خواص زیاد آنان پرداخته است. البته اطلاعات بیشتر در این زمینه را هم خود فروشنده یا به قول قدیمی‌ها عطار ارائه می‌دهد.

کافی است که حالت خود را بیان کنید. (سردیت شده، عرق فلان را بعد از غذا بخور یا این ریشه فلان گیاه است به اندازه دو استکان آب تو قوری بریز، سه چهار پر از این، دو تا قل که خورد وایسا سرد بشه، بعد با نبات بخور) طی یکی دو سال گذشته استقبال و گرایش بسیاری از مردم و همچنین افزایش آگاهی آنان و رویگردانی از داروهای شیمیایی باعث شده است که در هر محله‌ای یا میدان کوچکی یکی دو دهنه عطاری باز شود.

گودرزی، یکی از قدیمی‌‌‌ترین عطارهای تهران است که حول و حوش بازار مغازه دارد. او این شغل را مثل اطلاعات از خواص گیاهان، زمان و مکان رویش آنها مقدار مصرف، شناختن انواع یک گیاه و تشخیص نوع مرغوب آن را همراه با مغازه و هزاران فوت و فن را از پدر مرحومش به ارث برده است.

او می‌گوید که این شغل، شغل سنتی خانواده ما است تا هفت هشت نسل قبل را می‌توانم نام ببرم که چه در تهران و چه در ولایت خودمان بروجرد، عطار و حکیم بوده‌اند. او عاشق عطاری است. گیاهان را مثل کودکان، پاک و پرانرژی و دلیل زندگی می‌داند. به گیاهان عشق می‌ورزد. او حتی کلکسیونی از برگ‌های مختلف دارد. برای افزایش اطلاعات و شناختن گیاهان بیشتر به بسیاری از کشورها سفر کرده است.

او می‌گوید که در دهه پنجاه که جوانی بیست و سه، چهارساله بوده همراه با یکی از دوستانش به مکزیک رفته است، اما حوصله‌ای برای تعریف خاطرات خود از سفری را که تقریبا ۳۵سال پیش رفته است، ندارد.

او همچنین به هند، چین، تایلند، برمه و چند کشور دیگر آسیایی رفته است و در هر سفر برای خود کوله‌باری سبز از تجربه آورده است.

گودرزی خوشحال است که نسبت به حداقل ده سال قبل، گرایش و استقبال مردم از گیاهان دارویی بیشتر شده است. او علت این امر را افزایش آگاهی و همچنین دسترسی آسان‌تر مردم به گیاهان دارویی می‌داند.

سعید، یکی از فروشندگان گیاهان دارویی است. او علاوه بر مطالعاتی که دارد چند سالی را هم‌شاگردی کرده است و در‌حال‌حاضر از وضع کار خود راضی است.

وی درخصوص قیمت و تفاوت نرخ این داروها می‌گوید: بعضی از گیاهان کمیاب هستند یا برخی دیگر در جاهای به‌خصوصی رشد می‌کنند. بعضی از آنها (البته بسیار کم) وارداتی است و برخی دیگر هم به دلیل تقاضای زیاد قیمتشان فرق می‌کند.

حاج‌رضا هم یکی دیگر از عطارهای تهران است. او می‌گوید که برخی از داروها که هم به صورت گیاهی و هم به صورت عرق عرضه می‌شوند، به نوعی قیمتشان با برخی دیگر از داروها فرق می‌کند. حاج رضا به اعتراف اکثر همکارانش مهارت خاصی در ترکیب داروها دارد؛ به طوری که می‌تواند با خواندن جواب آزمایش بیمار داروی مناسب آن بیماری را تهیه و ترکیب کند. وی تمام این کارآیی‌ها را از لطف خدا و آموزش صحیح می‌داند.

وی در خصوص چگونگی تهیه داروها می‌گوید: بسیاری از اینها از شهرستان‌های مختلف می‌آید، طی سال‌های اخیر برخی از مزارع نیز زیر نظر دولت به این امر پرداخته‌اند. بعضی از کارخانه‌ها هم هستند که این داروها را به صورت عرق تهیه می‌کنند.

وی می‌گوید که بیشترین محصولات عرقی از کاشان و آذربایجان به سایر نقاط کشور ارسال می‌شود.

محمدی هم یکی از عطارهای ری است. او اعتقاد عجیبی به این نکته دارد که اگر مردم از خاصیت گیاهان و میوه‌ها و سایر رستنی‌هایی که قابل خوردن هستند، آگاهی داشتند حاضر نمی‌شدند حتی یک آسپرین بخورند.

وی می‌افزاید: اگر اصول تغذیه درست باشد و پیش از بیمار شدن اقدام شود، هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.

محمدی درخصوص تبلیغ‌های درمان با ذکر صددرصد می‌گوید: اول اینکه شفا دست خداست. دوم اینکه بیمار هم خودش باید رعایت کند و کلا اینکه هیچ چیز در این دنیا صددرصد نیست. در این کار هم نیاز به تبلیغ و معرفی محصول هست؛ اما خب مثل بسیاری از مشاغل دیگر خوب و بد با هم هستند و نمی‌توان به صورت قاطع گفت که با مصرف این داروی گیاهی فلان مشکل شما حل می‌شود. شما حتما دیده‌اید که بعضی‌ها حتی زیر نظر پزشک و با قرص و آمپول‌هایی که آنها تجویز می‌کنند هم خوب نمی‌شوند؛ ولی در کل مصرف و استفاده از عرقیات و داروهای گیاهی ضرری ندارد.

سرودنشین یکی از مشتری‌‌های محمدی است و می‌گوید که اطمینان خاصی به شفابخشی گیاهان دارویی دارد.

وی می‌گوید: شاید با صد یا دویست تومان بتوان قرصی مثلا برای سردرد تهیه کرد؛ اما ترجیح می‌دهد هزار تومان بدهد و دارویی گیاهی بگیرد. البته وقتی وارد عطاری می‌شوید، با اسامی گوناگون و بعضا عجیبی روبه‌رو شوید. مثلا هندوانه ابوجهل یکی از آنها است که می‌گویند برای درمان بیماری قند مفید است.

گیاهان نظیر سنبل‌الطیب، گل گاوزبان، شیر خشت، مورد سبز و سفید، چهار تخم، عصاره هفت گیاه، برگ ثنا، بابونه، پنیرک، گل ختمی، رازیانه، مریمی، شیرین بیان، فلوس ترنجبین، اقاقیا، قدومه و کرپوره و همچنین عرقیاتی چون کاسنی، زیره، شوید، شاتره، نعناع، زینان نیز از معروف‌ترین این گیاهان هستند، گیاهانی که قرن‌ها است خواص خود را از زمین می‌گیرند و رشد می‌کنند تا شفادهندگی خود را همچنان حفظ کرده باشند.