دوربینش خسته است، خسته از جنگ
رهام وزیری
یکی از مشهورترین عکاسانی است که در چند سال اخیر در ایران نمایشگاه عکس برگزار کرده است و شاید مشهورترین آنها، مشهور در جهان و البته گمنام در ایران.

عکس: مهدی قاسمی
ایران را به عنوان اولین مکان برای نمایشگاه عکس‌های خبری‌اش از جنگ‌هایی در آفریقا و آسیا انتخاب کرده است.
این اولین نمایشگاه او در ده سال کار حرفه‌ای‌اش به عنوان یک عکاس خبری است. بنیامین کورتیس ملقب به بن کورتیس، عکاس خبرگزاری آسوشیتدپرس است که برای چند روزی ایرانی‌ها را به مهمانی تصویری جنگ دعوت کرده است.
بن کورتیس در سال ۱۹۷۴ در بریتانیا به دنیا آمد. اول قرار بود وکیل شود و از این رو در دانشگاه حقوق شفیلد به تحصیل حقوق مشغول شد. همکاری با روزنامه دانشگاه شفیلد بود که لذت عکاسی خبری را در دل او کاشت. از آن پس تصمیم گرفت تا عکاسی خبری را به طور حرفه‌ای ادامه دهد.
کارش را با انجمن خبری بریتانیا در لندن آغاز می‌کند و سپس به اسکاتلند می‌رود. دست آخر نیز در سال 2003 به خبرگزاری آسوشیتدپرس می‌آید و کارش را به عنوان دبیر عکس آفریقای غربی این خبرگزاری در داکار آغاز می‌کند.
حضور در آفریقای همیشه درگیر جنگ‌های داخلی فرصتی می‌شود تا او به عنوان یک عکاس جنگ در صحنه‌های نبرد حضور پیدا کند.
از سال 2005 به این سو، دبیر بخش عکس خبرگزاری آسوشیتدپرس در منطقه خاورمیانه و آفریقای غربی است. منطقه‌ای که می‌توان آن را بحران‌خیزترین منطقه جهان با جنگ‌هایی همیشگی عنوان کرد.
نمایشگاهی که بن کورتیس در ایران برپا کرد، دربرگیرنده ۳۶ قطعه عکس در قطع ۷۰×۵۰ بود. ۱۹ عکس رنگی مربوط به جنگ‌هایی در آفریقا و ۱۷ عکس سیاه و سفید از جنگ لبنان بودند.
از این میان دو عکس نیز با سوژه کارگران معادن الماس به نمایش درآمده بودند که در نگاه اول ارتباطی با جنگ ندارند؛ اما همین معادن الماس هستند که هزینه بسیاری از جنگ‌های داخلی آفریقا را تامین می‌کنند.
بن کورتیس اهل مصاحبه نیست و آن‌گونه که خودش می‌گوید تاکنون با هیچ رسانه‌ای گفت‌وگو نکرده است.
مصاحبه نکردن او نه از سر غرور و ژست‌های آن‌چنانی که بخشی از اخلاق حرفه‌ای او است، آژانسی که در آن فعالیت می‌کند مصاحبه را برایش ممنوع کرده است. بن کورتیس باید فقط عکس بگیرد و تفسیر و تعبیر را به بینندگان عکس‌‌هایش واگذار کند. او خود را تنها راوی واقعیت‌ها می‌داند.
تالار عزت‌ا... انتظامی واقع در پشت بام خانه هنرمندان ایران پذیرای بازدیدکنندگانی است که به مهمانی تصویری جنگ بن کورتیس آمده‌اند. وارد سالن انتظامی که می‌شوی، بوی عطر به جا مانده‌ از یک بازدیدکننده مشامت را نوازش می‌کند. زندگینامه کوتاه بن‌کورتیس در کنار پوستر نمایشگاه، اولین چیزی است که نگاه را به سوی خود می‌کشد و نام پرمعنی که برای نمایشگاهش انتخاب کرده است: «خسته از جنگ». زمین و سقف و در و دیوار تالار انتظامی سیاه‌رنگ است و چقدر تناسب دارد با نمایشگاهی که می‌دانی قرار است سیاهی جنگ را بازبتاباند. اگر از چپ شروع کنی، عکس‌های سیاه و سفید لبنان پیش رویت قرار می‌گیرند و از راست‌ رنگی‌های لبنان. اکثر بازدیدکنندگان همان راه نزدیک را انتخاب می‌کنند و به تماشای روایت بن‌کورتیس از آنچه بر مردم لبنان در جولای و آگوست ۲۰۰۶ رفت، می‌ایستند.
توجه به عنصر انسانی و جایگاه انسان در جنگ و رنجی که از آن می‌برد، بیشترین جلوه‌گری را در عکس‌های لبنان دارند. عکس‌های لبنان صحنه‌های انفجار و تیراندازی و حمله و دفاع را روایت نمی‌کنند، بلکه آنچه را که پس از اینها برجا مانده است، نشان می‌دهند. چهره‌ها و همان خستگی چهره‌ها از جنگ و گاه نفرتشان سوژه اصلی بن کورتیس است. ساختمان‌های مخروبه از بمباران، مجروحان و آوارگانی که دردمندانه یا به لنز دوربین خیره شده‌اند یا به آینده مبهم خود فکر می‌کنند، عناصر اصلی عکس‌های لبنان است. بن‌کورتیس هوشمندانه و با فکر، عکس‌ها را برای این نمایشگاه برگزیده است.
در تمام مراحل انتخاب عکس یادش بوده که نام نمایشگاهش «خسته از جنگ» است. بن کورتیس در گفت‌وگوهای غیررسمی حوالی نمایشگاهش به این نکته اشاره کرده است که این او نیست که از جنگ خسته شده است، بلکه این عکس و مردم هستند که از جنگ به ستوه آمده‌اند. عکس‌های او نیز دقیقا همین نکته‌ها را تاکید می‌کنند.
با عبور از عکس‌های لبنان و ورود به آفریقا، خود جنگ در عکس‌ها برجسته‌تر می‌شود. تفنگ، خون و مرگ سه عنصر اصلی عکس‌های آفریقایی بن کورتیس در این نمایشگاه است. اگر در عکس‌های لبنان تنها به قربانیان جنگ پرداخته شده است، در عکس‌های آفریقا سربازان و جنگجویان و شورشیان نیز به کادر بن کورتیس راه پیدا می‌کنند.
عکس مشهور بن کورتیس از صحنه لگد زدن یک سرباز به سر یک اسیر در لیبریا که برای آن جایزه عکس لحظه بنیاد ورلد پرس فوتو را در سال ۲۰۰۵ دریافت کرد هم در این نمایشگاه دیده می‌شود.
شاید از خود عکس‌ها جالب‌تر شرح عکسی است که بن‌کورتیس برای تک‌تک قاب‌ها نوشته است. یک کار حرفه‌ای تمام عیار که یک کلاس درس برای عکاسی ایران باشد. در تک‌تک عکس‌ها نام کشور، شهر و حتی مکان دقیق گرفته شدن عکس ذکر شده است. در یکی از عکس‌ها یک قوطی خالی به چشم می‌خورد که در نگاه اول شاید زیاد به چشم نیاید؛ اما بن کورتیس مورد استفاده این قوطی را برای سربازان ذکر کرده است. در عکس‌هایی که سوژه انسانی پررنگ است، نام فرد نیز ذکر شده است و بیننده در می‌ماند که عکاس چقدر بر کار خود تسلط داشته که در آن هنگامه‌های آتش و خون جسارت ورزیده و نام فرد را از او پرسیده است. سن و سال افراد و سوژه‌ها نیز ذکر شده است. به این ترتیب است که عکس‌ها و شرح عکس‌هایی که اغلب دو خط بیشتر نیستند، بیننده را به تمامی در جریان واقعه قرار می‌دهند و بن کورتیس می‌تواند رسالتش را در نمایاندن تلخی‌های جنگ کامل کند.
۳۶ عکس خیلی زودتر از آنچه فکر می‌کنی، تمام می‌شود و باید مهمانی تصویرهای جنگی بن کورتیس را ترک کنی. هنگام خروج جای آن عطر هنگام ورود را بوی تند و آزاردهنده باروت گرفته است.
عکس: بن‌کورتیس