رهام وزیری
در تاثیر عکس‌های خبری و مستند اجتماعی بر افکار عمومی جهان شکی باقی نمانده است. زبان بین‌المللی تصویر با یک نگاه مرزهای جغرافیایی را برمی‌چیند و ماورای رنگ و نژاد و زبان پیام‌ خود را به مخاطبان می‌رساند.

این‌گونه است که گاه یک عکس بیش از هزاران گزارش و مقاله تاثیر می‌گذارد و جهانی را به خود جلب می‌کند. شاید به همین دلیل است که امروز دیگر کمتر شاهد حضور عکاسان خبری در خط مقدم جبهه‌های جنگ هستیم. به ندرت عکسی از صحنه‌های درگیری منتشر می‌شود.
دولتمردان و جنگ‌سالاران به تجربه دریافته‌اند که عکس‌های کشتار خط مقدم می‌تواند بازی سیاسی آنها را که در پس جنگ‌ها نهفته است بر هم ریزد.
از این رو است، که سعی می‌کنند همیشه عکاسان خبری پس از سربازان به مناطق تصرف شده وارد شوند؛ اما در این میان هنوز عکاسانی خطر می‌کنند و سپاهیان را دور می‌زنند تا در جایی میان دو گروه مبارز ناب‌ترین لحظات درگیری‌ها را ثبت کنند.
در طی چند دهه عکاسی خبری هستند فریم‌هایی که جهان را متاثر کرده و برای ابد در حافظه تصویری مخاطبانشان ثبت شده‌اند.
عکس شماره یک بدون شک هنوز که هنوز است تاثیرگذارترین عکس‌ خبری جهان به حساب می‌آید. این عکس که برنده جایزه پولیتزرو ورلدپرس‌فوتو شده است در روز اول فوریه 1968 میلادی در سایگون مرکز ویتنام جنوبی گرفته شد.
ادی آدامز، عکاس خبرگزاری آسوشیتدپرس در حالی این عکس را گرفته که به گفته خودش هرگز تصور نمی‌کرد که فرمانده پلیس ویتنام جنوبی به مغز سرباز ویت‌کنگ شلیک کند. فردی که تیراندازی می‌کند ژنرال نگوین نگوک‌لوان نام دارد.
دومین عکس که به «خودسوزی راهب» مشهور است در سال 1963 گرفته شده است. مالکوم براون، عکاس آمریکایی خبرگزاری آسوشیتدپرس در روز 11 ژوئن سال 1963 میلادی این صحنه را عکاسی کرد. عکس یک راهب بودایی را نشان می‌دهد که در اعتراض به عملکرد دولت ویتنام جنوبی دست به خودسوزی زده است.
تاثیر این حرکت به قدری زیاد بود که جان کندی، رییس‌جمهوری وقت آمریکا مجبور شد دست از حمایت دولت نگودین دیم بردارد. مالکوم براون، چهار حلقه از این واقعه عکاسی کرد که این عکس از بقیه ماندگارتر شد.
سومین عکس توسط مایک ولز، عکاس بریتانیایی گرفته شده است. تصویر دست یک پسربچه دچار سوء‌تغذیه شدید را نشان می‌دهد. این عکس در آوریل 1980 میلادی در اوگاندا ثبت شده است. عکاس این عکس پنج ماه از انتشار آن جلوگیری کرد؛ چرا که عقیده داشت نباید از تصویر مردمی که از گرسنگی در حال مرگ هستند سوء‌استفاده کرد. سرانجام آژانسی که مایک ولز برای آن کار می‌کرد این عکس را در یک مسابقه شرکت داد.
عکسی در سال ۱۹۸۰ جایزه ورلد پرس فوتو را برنده شد؛ اما مایک ولز هیچ گاه آژانس عکس را به دلیل چنین کاری نبخشید و جایزه را دریافت نکرد.
چهارمین عکس مادری را به همراه فرزندانش نشان می‌دهد، که برای درامان ماندن از بمباران هواپیماهای آمریکایی در خلال جنگ ویرانگر ویتنام عرض رودخانه تونگ راری را شنا می‌کنند.
این عکس توسط کیوایچی ساوادا عکاس ژاپنی خبرگزاری یونایتدپرس اینترنشنال گرفته شده است.
پروفسور رایان فریسون استاد روانشناسی دانشگاه یوسی‌ال‌ای در دهه 70 در مورد این عکس گفته است: نگاه پسر و دختر حاضر در عکس به دوربین سوال بی‌جواب میلیون‌ها انسانی است که در جریان جنگ‌ها کشته شده و یا خانه‌های خود را از دست دادند.
نگاهی که بشریت تاب تحمل آن را ندارد!
عکس پنجم به وسیله لسلی‌ هاموند، عکاس آژانس آرگوس گرفته شده است. تصویر سرکوب اعتراض مردم آفریقای جنوبی را در آگوست 1977 نشان می‌دهد.
در این روزها هزاران نفر از مردمی که علیه دولت سفید پوست ونژادپرست آفریقای جنوبی دست به تظاهرات زده بودند با شلیک گاز اشک‌آور و سپس گلوله باران نیروهای نظامی روبه‌رو شدند.
عکس، در یک کمپ آوارگان در نزدیکی شهر کیپ تاون گرفته شده است. مردمی که این گونه آماج قرار گرفته‌اند تنها یک سوال ساده داشتند. چرا ما را از خانه‌های خود بیرون کرده‌اید؟
ششمین عکس به سومالی بازمی‌گردد. سال‌های جنگ داخلی که عملا ارتباط این کشور فقیر را با جهان قطع کرده بود.
قحطی و گرسنگی به دشواری‌های جنگ افزوده شده و روز به روز قربانیان بیشتری می‌گرفت. این تصویر در نوامبر 1992 گرفته شده است و مادری را نشان می‌دهد که کودک مرده بر اثر گرسنگی خود را برای خاک‌سپاری از زمین بلند می‌کند.
این عکس در سال ۱۹۹۲ برنده جایزه ورلدپرس فتو شد.
عکاس آن نیز جیمز ناکت وی، عکاس آژانس مگنوم است. چاپ این تصویر در روزنامه لیبراسیون فرانسه موجی از احساسات جهانیان را تحریک کرد. فرانسوا میتران، رییس‌جمهوری وقت فرانسه در مورد این عکس گفت: این عکس عظمت المپیک بارسلون را به بازی گرفت. (المپیک بارسلون در سال 1992 برگزار شد).
هفتمین عکس به عکس معروف جنایت صبرا و شتیلا بازمی‌گردد. در روز ۱۸ سپتامبر ۱۹۸۲ میلادی نظامیان اسرائیلی به کمک مزدوران فالانژیست لبنانی به کمپ آوارگان فلسطینی در صبرا و شتیلا حمله و بسیاری از آنان را قتل‌عام کردند. این عکس به وسیله رابین مویر گرفته شده و در سال ۱۹۸۲ جایزه ورلدپرس فتو را به خود اختصاص داد.
مویر در توضیح این عکس گفته است: من ساعت‌ها در میان کشته‌شدگان راه می‌رفتم و عکس می‌گرفتم؛ اما تنها توانستم بخش کوچکی از این فاجعه را ثبت کنم. این در حالی بود که سربازان اسراییلی در اطراف من راه می‌رفتند و برای هم لطیفه تعریف می کردند. قاتلان این واقعه هیچگاه به دست عدالت سپرده نشدند.
هشتمین عکس در سال ۱۹۹۴ جایزه پولیتزر را در رشته عکس خبری به خود اختصاص داد. عکس در سودان برداشته شده است و یک کودک سودانی را که از گرسنگی توان حرکت ندارد نشان می‌دهد.
اندکی دورتر یک کرکس در انتظار آن است تا این کودک آخرین نفس‌های خود را بکشد.انتشار این عکس جنجال فراوانی را در جهان به‌پا کرد که حتی محافل رسانه‌ای نیز از آن دور نماندند.
انتشار این تصویر وحشتناک باعث شد، تا یک بار دیگر بحث اینکه خبرنگاران و عکاس‌های خبری درجه اول وظیفه دارند صحنه‌ها را ثبت و گزارش کنند یا اینکه سخن از فجایعی که می‌توانند جلوگیری کنند به میان آید.
کوین کارتر، عکاس اهل آفریقای جنوبی این عکس فشار روانی فراوانی را پس از انتشار آن متحمل شد.