دنیای اقتصاد- فردا دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان عازم بریتانیا می‌شود تا در صبح مه‌آلود و سرد لندن، با نماینده کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای با ایران، دیدار و گفت‌وگو کند؛ قریب به یک ماه پیش جلیلی که تازه چند روزی بود به عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی حکم خود را دریافت کرده بود، با سولانا در شهر رم روبه‌رو شد. فردا برگزار می‌شود

دیدار تعیین‌کننده جلیلی و سولانا

محمد عاملی

فردا دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان عازم بریتانیا می‌شود تا در صبح مه‌آلود لندن، با نماینده کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای با ایران، دیدار و گفت‌وگو کند.

ملاقات فردای سعید جلیلی و خاویر سولانا، دومین دیدار این دو خواهد بود. قریب به یک ماه پیش جلیلی که تازه چند روزی بود به عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی حکم خود را دریافت کرده بود، با سولانا در شهر رم روبه‌رو شد.

در این دیدار لاریجانی، جلیلی را همراهی می‌کرد. لاریجانی که تا یک هفته قبل از آن دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای بود، تمامی این عناوین را به جلیلی واگذار کرد و دیگر سرپرستی هیات ایرانی را به همراه نداشت؛ گو اینکه به نظر می‌رسید در عمل لاریجانی باز هم در راس هیات‌ مذاکره‌کننده ایرانی ظاهر شده بود؛ چرا که بیشترین سهم را در مصاحبه مطبوعاتی مشترک با طرف غربی داشت و از گفته‌های سولانا نیز استنباط می‌شد که در مذاکرات رم در پشت درهای بسته کاخ ویلاپمفلی، بیشتر لاریجانی از جانب ایران سخن می‌گفته است تا جلیلی.

بعد از آن جلسه که شبیه به معارفه بود و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران و نماینده ۱+۵ در حضور لاریجانی بیشتر با هم آشنا شدند، فردا جلیلی اولین دیدار خود با مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی را بدون حضور لاریجانی مستعفی تجربه می‌کند.

جلیلی البته دیپلمات کم‌تجربه‌ای نیست. وی برخلاف سلف خود، درس‌آموخته دیپلماسی و تربیت‌یافته و رشد یافته وزارت امور خارجه است. او که تا پیش از دولت نهم تا سطح مدیرکلی وزارت خارجه ارتقا یافته بود، با روی کار آمدن احمدی‌نژاد به معاونت این وزارتخانه رسید.

برخی اخبار از این حکایت دارد که جلیلی به واسطه آشنایی و دوستی با احمدی‌نژاد، گزینه نخست او برای تصدی وزارت امور خارجه بود که به دلایلی متکی معرفی می‌شود با این شرط که جلیلی به معاونت برسد.

جلیلی، معاون آمریکا- اروپای وزارت خارجه را برعهده داشت و در رابطه با مساله هسته‌ای مذاکراتی را با اروپایی‌ها داشته است.

علاوه بر شرایط ویژه این ملاقات برای جلیلی، دیدار فردای نماینده پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان با دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، به خودی خود یکی از مهم‌ترین مذاکرات هسته‌ای کشورمان پس از ارجاع پرونده ایران به سازمان ملل است.

به نظر می‌رسد فردا پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و آلمان تمام اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم‌گیری درباره ایران را در اختیار خواهند داشت. کشورهای ۱+۵ در دو نشست اخیر خود تصمیم گرفتند گام بعدی خود را در قبال ایران براساس گزارش البرادعی از همکاری‌های ایران و آژانس طرح‌ریزی کنند.

در این دو نشست که در نیویورک و لندن برگزار شد، آمریکا و هم‌پیمان نویافته‌اش فرانسه قصد داشتند توافق دیگر اعضا را برای تهیه پیش‌نویس قطعنامه جدید تحریم علیه ایران جلب کنند، اما با مخالفت دیگر کشورها خصوصا چین و روسیه مواجه شدند.

این کشورها استدلال می‌کردند اکنون که ایران مشغول همکاری با آژانس است، اعمال فشار به تهران ممکن است تاثیر عکس داشته باشد.

البته طی این مدت از زمان ناکامی آمریکا و فرانسه در نشست نیویورک، واشنگتن از طریق پاریس تلاش کرد، اتحادیه اروپایی را وادارد با در نظر گرفتن محدودیت‌های مالی و بازرگانی در ارتباط این اتحادیه و ایران، فشار بیشتری را خارج از چارچوب سازمان ملل به تهران وارد سازد.

این تلاش نیز با مخالفت کشورهای عضو اتحادیه خصوصا آلمان و ایتالیا مواجه شد.

این کشورها که مهم‌ترین شرکای تجاری ایران هستند، نگران از دست دادن بازار خود و جایگزین شدن چین در بازار ایران هستند.

از سوی دیگر طی این مدت واشنگتن و پاریس تلاش کردند با تحت فشار قرار دادن مسکو و چین، آنها را با خود همراه سازند.

آمریکا قانونی را برای اعمال تحریم‌هایی علیه روسیه به دلیل معاملات نظامی با ایران تصویب کرد. سارکوزی به چین سفر کرد و وزیر خارجه آمریکا با همتای چینی خود مذاکراتی داشت. زلمای خلیل‌زاد، نماینده آمریکا در سازمان ملل تهدید کرد که مسوولیت شکست اقدامات دیپلماتیک و سوق به سمت اقدامات سخت تر، در صورت همراهی نکردن چین با تحریم‌ها، برعهده پکن خواهد بود.در این میان مقام‌های رژیم صهیونیستی، تحرک قابل توجهی از خود نشان دادند و در تورهای دیپلماتیک، علاوه بر مذاکره با مقام‌های چینی و روسی، با اروپایی‌ها هم گفت‌وگوهای جداگانه‌ای داشته‌اند.

تمامی این اقدامات برای ایجاد اجماع در ۱+۵ برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران اعمال شده است که البته به گزارش البرادعی و سولانا منوط شده است.

گزارش البرادعی که هفته پیش منتشر شد، خشم واشنگتن و تل‌آویو را برانگیخت. البرادعی در گزارش خود همکاری‌های جدی ایران را با آژانش تشریح کرد و همچنین با اعلام قابل قبول بودن توضیحات ایران در رابطه با سانتریفیوژهای P۱ و P۲، ضربه‌ای جدی به تلاش واشنگتن برای اعمال فشار به تهران از طریق سازمان ملل وارد کرد.

موضوع سانریفیوژها مهم‌ترین بهانه برای ارجاع پرونده ایران از شورای حکام به سازمان ملل بود.

پس از ارائه گزارش البرادعی، مقام‌های آمریکایی در اظهاراتی خشمگینانه اعلام کردند که این گزارش نمی‌تواند مانع اعمال فشارهای بیشتر به تهران شود. این اظهارات آمریکایی‌ها که در واقع زیرپا گذاشتن دو توافق پیشین آنان با دیگر کشورهای ۱+۵ و نادیده انگاشتن محوریت حقوقی و تخصصی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود، با اظهارات از سر استیصال مقام‌های صهیونیست همراه شد که البرادعی را فاقد صلاحیت می‌خواندند.

آمریکا با بی‌توجهی به گزارش البرادعی و بی‌تاثیر خواندن آن، سعی کرد تمام توجه کشورهای ۱+۵ را به گزارش سولانا معطوف کند.

پیش از این مقرر شده بود سولانا گزارش خود را از روند مذاکرات با تهران تا آخر نوامبر به پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان ارائه کند که به احتمال زیاد این اتفاق نیز فردا رخ خواهد داد.

سولانا بسیار مصر بود که تا پیش از ارائه گزارش خود، با جلیلی دیداری داشته باشد. این خواسته سولانا باتعیین وقت ملاقات در صبح جمعه محقق شد و جلیلی با وی چند ساعت پیش از آنکه سولانا گزارش خود را ارائه کند، دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد.به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، جلیلی در این دیدار، ایده‌های جدیدی را مطرح خواهد کرد.

سولانا در مصاحبه‌های اخیر خود نشان داده است که گرچه امتناع ایران از تعلیق غنی‌سازی، برایش قابل درک نیست، اما همکاری‌های ایران با آژانس را گامی موثر و مثبت می‌داند.

سولانا خود یکی از پایه‌گذاران توافق ایران و آژانس است. لاریجانی در لیسبون طی دیداری با سولانا این ایده را مطرح کرد که با استقبال نماینده کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای مواجه شد. لاریجانی همان روز به وین رفت و در دیدار با البرادعی، توافق اولیه را نهایی کرد که براساس آن ایران و آژانس متعهد شدند طی دو ماه «نقشه عملی» را برای پاسخگویی ایران به سوالات آژانس طراحی کنند. این «نقشه عمل» که به «طرح اقدام» معروف شد، در کمتر از دو ماه نهایی شد و تاکنون براساس این طرح، ایران به ۳ سوال از ۶ سوال آژانس پاسخ داده است.

از این رو بی راه نیست که همکاری‌های آژانس و تهران را که به گزارش مهم البرادعی منجر شد، ثمره تلاش مشترک لاریجانی و سولانا بدانیم؛ تلاشی که با از سرگیری مذاکرات سولانا با نماینده ایران در اوایل امسال شکل گرفت. در ابتدا عنوان می‌شد که این مذاکرات گفت‌وگو‌هایی مقدماتی است تا بررسی شود که آیا امکان از سرگیری مذاکرات ایران و اروپا که از دو سال پیش از آن از سوی اروپا نیمه کاره رها شده بود، هست یانه؟ این مذاکرات مقدماتی همانگونه که انتظار می‌رفت، راه به جایی نبرد؛ چرا که اروپا پیش شرطی داشت که ایران باید فعالیت غنی‌سازی را تعلیق کند و ایران نیز پیشاپیش اعلام می‌کرد به هیچ عنوان غنی‌سازی راحتی به صورت موقت، متوقف نمی‌کند. این بن‌بست اما مانع از تلاش سولانا نشد و بدون آنکه رسما اعلام شود که مذاکرات از سر گرفته شده است، ‌دیدارها و گفت‌وگوها را ادامه داد که حاصل آن «طرح اقدام» شد.

با توجه به آنکه سولانا نقشی تعیین کننده در توافق ایران و آژانس داشته است، انتظار می‌رود گزارش او به ۱+۵ نیز حاوی نکاتی به نفع ایران باشد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد آمریکا خویشتن‌داری خود را از دست داده است. مذاکرات سولانا با نمایندگان ایران و متعاقب آن، آغاز اجرای طرح اقدام، قطعنامه بعدی شورای امنیت را پنج ماه به تعویق انداخته است. براساس قطعنامه ۱۷۴۷ که اواخر مارس منتشر شد، ایران دو ماه فرصت داشت که به خواسته‌های شورای امنیت تن دهد که البته ایران نپذیرفت. با این حال تا به حال واشنگتن نتوانسته است شورای امنیت را به اعمال اقدامات تنبیهی علیه ایران وا دارد.

اکنون گام بعدی ۱+۵ پس از ارائه گزارش البرادعی، تنها وابسته به گزارش سولانا است. سولانا نیز گفته است که می‌خواهد پیش از ارائه گزارش خود، حرف‌های جلیلی را بشنود و اکنون گوی در دست جلیلی است که به میدان مذاکره می‌رود.