پژوهشگران ژاپن و آمریکا، به‌طور مستقل موفق به تولید سلول‌هاى بنیادى شدند. این نخستین گام مهم براى تولید سلول‌‌هاى بنیادى بدون استفاده از سلول‌هاى جنین است. در کشورهاى اروپایى و آمریکاى شمالى تاکنون نگرانى‌هاى فراوانى در زمینه به‌کارگیرى جنین براى تهیه سلول‌هاى بنیادى به لحاظ اخلاقى و سیاسى وجود داشته است. حال پرسش مهم در این باره این است که آیا با دستیابى به سلول‌هاى بنیادى از طریق تغییر سلول‌هاى پوست و بافت بزرگسالان، مشاجره طولانى در مورد استفاده از جنین، موضوعیت خود را از دست خواهد داد؟

به‌ دنبال خبر موفقیت محققان آمریکایى و ژاپنى در زمینه تولید سلول‌هاى بنیادى از طریق به کارگیرى سلول‌هاى پوست افراد بالغ، بسیارى از کاشناسان این رویداد را نه تنها به عنوان دستاوردى علمی‌ ارزیابى می‌کنند، بلکه آن را به مثابه گشایشى اساسى در رفع موانع سیاسى واخلاقى در زمینه کار خود قلمداد می‌کنند. تاکنون تولید سلول‌هاى بنیادى تنها از طریق به کارگیرى جنین انسانى امکان پذیر بود، اما این روش سبب نابودى جنین یا به تعبیر مخالفان سبب مرگ جنین می‌شد. در آمریکا و اروپا این روش با مخالفت‌هاى شدید محافل سیاسى و مذهبى روبه‌رو است.

بنا به نظر پزشکان به کارگیرى سلول‌هاى پایه براى درمان بسیارى از بیمارى‌ها نظیر پارکینسون، بیمارى قند و بیمارهاى قلبى نتایجى معجزه‌آسا به دنبال خواهد داشت.

بنا به گزارش مراکز پژوهشى آمریکا و ژاپن، کارشناسان این دو کشور به طور جداگانه موفق شده‌اند که سلول‌هاى پوست و بافت‌هاى بدن یک انسان بالغ را آن چنان برنامه‌ریزى کنند که تمام مشخصات سلول‌هاى پایه‌اى جنین را از خود نشان دهد. کارشناسان ژاپنى تحت نظارت شینا یاماناکا از دانشگاه کیوتو و پژوهشگران آمریکایى با نظارت جمیز تامسون از دانشگاه ویسکانسین با جا دادن تنها چهار ژن انسان به کمک ویروس‌هاى مشخص در سلول پوست قادر به تغییر ویژگى‌هاى این سلول‌ها به سلول‌هاى بنیادى شدند.

پیش‌تر، در ماه ژوئن امسال، این روش بر روى موش‌ها آزمایش شده بود که نتایج بسیار مثبتى به همراه داشت. در آن زمان تردیدهاى فراوانى وجود داشت که آیا این روش در مورد انسان نیز عملى است. به نظر کارشناسان گرچه هنوز استفاده عملى از این سلول‌ها براى درمان بیمارى‌ها نمی‌توان سخن راند، اما دانشمندان امیدوارند که با این روش به‌طور قطعى به‌کارگیرى سلول‌هاى بنیادى جنین دیگر بى مورد شود. این گزینه براى تهیه سلول‌هاى پایه‌اى به بسیارى از نگرانى اخلاقى پایان خواهد داد. در شماره‌هاى اخیرمجلات سلول و علم، گزارش‌هاى مفصلى از این رویداد به چاپ رسیده است.

استفاده ازچهار ژن

گروه کارشناسان ژاپنى با استفاده از سلول پوست یک زن ۳۶ ساله، چهار ژن را مجزا ساختند و آنها را از نو برنامه‌ریزى کردند. گروه آمریکایى نیز با به کارگیرى دو ژن از پوست و دو ژن هدایت گر موفق به تغییر سلول‌ها شد. دانشمندان آمریکایى براى تهیه سلول‌هاى پایه‌اى به غیر از به کارگیرى سلول پوست خارجى یک نوزاد از سلول بافت‌هاى شش این نوزاد نیز استفاده کردند.

هر دو روش سبب تغییر سلول‌ها به طور اساسى می‌شود و آنها را در وضعیت آغازین قرار می‌دهد. این وضعیت شبیه به وضعیت سلول‌هاى بنیادین جنین می‌باشد.

ساختار سطح بیرونى سلول‌ها از ویژگى یکسانى مانند سلول‌هاى بنیادى جنین برخوردار است که به نوبه خود سبب می‌شود که این سلول‌ها به انواع مختلف بافت‌هاى بدن قابل تبدیل باشند.

این بافت‌ها شامل سلول‌هاى عصبى، سلول ماهیچه‌هاى قلبى و سه نوع دیگر از بافت‌ها است که از مشخصه‌هاى بارز جنین رشد یافته است.

سلول‌هاى بنیادى

سلول‌هاى بنیادى یا پایه‌اى، شامل سلول‌هاى آغازین براى تکوین انسان می‌باشند. پس از بارآورى، یک سلول تخمک با رشد خود، بدل به توده‌اى از سلول‌ها می‌شود که از بخش‌هاى داخلى این توده، سلول‌هاى بنیادى سر برمی‌آورند. سلول‌هاى بنیادى در آغاز بى‌شکل و غیرقابل تمایز هستند و به همین دلیل قادرند که به سلول‌هاى متفاوتى که بدن انسان را به وجود می‌آورند، تکامل یابند. در تحقیقات آزمایشى بر روى جانوران دانشمندان موفق به تولید سلول‌هاى عصبى، خونى، کبدى و سلول‌هاى ماهیچه‌اى براى قلب شده‌اند.

در اصل قابلیت چندگانه سلول‌هاى بنیادى جنین یکى از دلایل محورى براى دستیابى به این روش جدید بوده است. خصلت تکثیرپذیرى و قابلیت تقسیم شدن بى‌انتهاى سلول‌هاى بنیادى سبب می‌شود که تمام ارگان‌هاى بدن انسان ساخته شوند.

پزشکان خواهان استفاده از این ویژگى براى جایگزینى سلول‌هاى بیمار در بدن انسان هستند. براى نمونه با ترمیم سلول‌هاى نخاع می‌توان بیمارى فلج را درمان کرد و یا به جایگزینى سلول‌هاى مناسب در غده‌هاى ترشحى بیمارى قند را ریشه کن کرد. تاکنون سلول افراد بالغ براى تولید سلول‌هاى بنیادى کارساز نبوده است. در صورت گسترش و رفع برخى از موانع این روش جدید می‌توان از سلول‌هاى متفاوت بافت‌هاى بدن براى تولید سلول‌هاى بنیادى استفاده کرد. این روش قابل مقایسه با روش همتاسازى (کلون‌سازى) است، با این اختلاف که استفاده ازجنین دیگر ضرورتى ندارد.

جنبه اخلاقى و قانونى

پژوهشگران این روش را به دور از نگرانى اخلاقى ارزیابى کرده و براین نظرند که در آینده بیماران را می‌توان با یارى از سلول‌هاى بدن خود بیمار درمان کرد.

دولت آمریکا به طور رسمی‌از این روش جدید با خوشحالى استقبال کرد. سیاستمداران محافظه کار آمریکا بر این عقیده‌اند که مخالفت رییس‌جمهوری آمریکا با همتاسازى و استفاده از جنین براى تولید سلول‌هاى بنیادى در دستیابى به این روش، بى‌تاثیر نبوده است و سبب تسریع کار متخصصان در این زمینه شده است.

کارشناسان کاتولیک و استادان اخلاق در آمریکا نیز اعلام کردند که با این روش مخالفتى ندارند و آن را گزینه مناسبى در این عرصه ارزیابى می‌کنند. اما ادوارد کندى، سناتور حزب دمکرات ضمن تایید این روش جدید خواهان ادامه تحقیقات براى تولید سلول‌هاى بنیادى از طریق استفاده از جنین است.

در آمریکا موسسات علمی‌زیادى در زمینه تولید سلول‌هاى بنیادى از کمک‌هاى دولتى برخوردارند، اما استفاده از جنین براى این منظور تنها در موسسات خصوصى متداول بوده است.

در آلمان نیز تاکنون قوانین سختگیرانه‌اى در عرصه تولید سلول‌هاى بنیادى حاکم بوده است. وزیر پژوهش و آموزش عالى، خانم آنته شوان، با توجه به نتایج علمی‌جدید خواهان تعدیل قوانین در این زمینه است.