پول در برابر پشه

مترجم: رفیعه هراتی

قرن‌ها چینی‌ها برای شاخ کرگدن آفریقایی به عنوان درمان برخی از بیماری‌ها ارزش قائل بودند. اکنون آفریقایی‌ها به طب آسیایی علاقه‌مند هستند؛ یعنی آرتمیزینین، داروی بسیار موثر مالاریا که از بوته‌های چینی به دست می‌آید. با افزایش مقاومت نسبت به داروی کلروکوئین بسیاری ناامید شده‌اند. این دارو در چند دهه گذشته داروی اصلی ضد مالاریا بوده است. اما اکنون داروی آرتمیزینین جای آن را گرفته است. هزینه یک دوره این دارو بین ۵ تا ۸دلار است در مقابل ۴۰-۲۰ سنت برای داروی کلروکوئین. تفاوت قیمت این دو دارو در قاره‌ای که بسیاری از مردم درآمدی کمتر از ۲دلار در روز دارند، بسیار زیاد است. علاوه بر این متخصصان بهداشت عمومی می‌گویند قرص‌های موجود در بازار که فقط آرتمیزینین دارند به طور اجتناب‌ناپذیر طی زمان، موجب مقاومت دارویی می‌شوند. آنها استفاده از داروی تلفیقی با آرتمیزینین را پیشنهاد می‌کنند که در آن اجزای سازنده فعال با داروهای دیگر مخلوط می‌شوند تا مقاومت دارویی را به تعویق بیاندازند. اما این روش نیز گران است و بین ۶ تا ۱۰دلار هزینه دارد.

گروهی از موسسات خرید و آژانس‌های بین‌المللی، از جمله بنیاد گینس و بانک جهانی، اکنون از برنامه‌ای حمایت می‌کنند (هنوز بودجه آن تامین نشده است) تا به داروی تلفیقی با آرتمیزینین یارانه داده شود. هدف این برنامه که توانایی دسترسی به داروهای مالاریا نام دارد، تخصیص یارانه تا سقف ۴/۱ تا ۹/۱میلیارد دلار، طی پنج سال برای خرید داروی تلفیقی با آرتمیزینین است. حامیان این برنامه عقیده دارند این کار باعث رقابت قیمت با داروی کلروکوئین می‌شود.

گروه بک مالاریا که فعالیت‌های بین‌المللی را در مبارزه علیه بیماری‌ها هماهنگ می‌کند، قرار است این ماه به این موضوع رای دهد.

ناظران بی‌توجه ممکن است فکر کنند اکثر مردم آفریقا می‌توانند داروهای خود را با قیمت پایین از کلینیک‌های دولتی تهیه کنند. در حقیقت به دلیل آنکه این کلینیک‌ها اغلب بسیار دور هستند، حدود سه چهارم شهروندان کشورهای زیر صحرا داروی مالاریا را از عرضه‌کنندگان خصوصی می‌خرند. راه‌حل برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا، پر کردن بازار خصوصی با داروی تلفیقی با آرتمیزینین است. عمده‌فروشان مجاز دارو در کشورهای فقیر به تولیدکنندگان داروی تلفیقی با آرتمیزینین با قیمت رایج سفارش خواهند داد؛ اما تقریبا همه هزینه‌ها مستقیما با بودجه جدید پرداخت خواهد شد. سپس عمده‌فروشان این را از طریق شبکه‌های توزیع معمول خود به فروش خواهند رساند و یارانه را دست به دست خواهند کرد. اگر همه اینها با برنامه هماهنگ باشد، قیمت خرده‌فروشی داروی تلفیقی با آرتمیزینین پایین خواهد آمد.

کنت‌آرو، برنده جایزه نوبل اقتصاد از دانشگاه استنفورد که گروه او اولین بار این شیوه یارانه را پیشنهاد کرد، معتقد است برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا، دو هدف «نجات زندگی و به دست آورد زمان» (در برابر مقاومت در مقابل دارو) را تحقق می‌بخشد. یک گروه از مشاوران آمریکایی پتانسیل تاثیر برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا را تحلیل کرده است. طبق محاسبه این گروه، بدون یارانه فقط یک‌درصد از جمعیت هدف قادر خواهند بود هزینه داروی تلفیقی با آرتمیزینین را بپردازند. این نسبت با یارانه نسبی به ۱۵درصد و با یارانه کامل به ۴۴درصد افزایش می‌یابد.

هیچ‌کس مطمئن نیست، در اصل، فقدان رقابت در زنجیره‌ای از تولید تا خرده‌فروشی می‌تواند قیمت مصرف‌کننده را بالا نگه دارد: یارانه عملا ممکن است از تامین بودجه به سود، برای برخی تبدیل شود. برای مثال، یک نگرانی این است که اکنون شرکت‌های اندکی داروی تلفیقی با آرتمیزینین تولید کند. توسعه چشمگیر بازار به پایین آمدن قیمت و هزینه‌ها منجر می‌شود، اما اگر رقابت بین گروه کوچکی از تولیدکنندگان ضعیف باشد قیمت‌ها ثابت می‌ماند. احتمال دیگر این است که عمده‌فروشان از قدرت بازار خود سوءاستفاده کنند و دارو را ارزان بخرند، اما قیمت‌ها را پایین نیاورند یا خرده‌فروشان، به‌خصوص اگر عرضه‌کنندگان اندکی در مناطق دورافتادده وجود داشته باشند، قیمت‌ها را بالا نگه دارند. امیر آقاران از دانشگاه اوتاوا به گزارش جدید دفتر رقابت کانادا اشاره می‌کند که نشان می‌دهد یارانه‌هایی که توسط شرکت‌های دارویی به عمده‌فروشان داده می‌شود به مصرف‌کنندگان کانادایی منتقل نمی‌شود. در آفریقا که رقابت ضعیف‌تر است، مطمئنا از یارانه سوءاستفاده می‌شود.

ممکن است در مورد این نگرانی‌ها اغراق شده باشد. آقای لاکسمینا رایان تصور می‌کند رقابت از بالا در هند و چین می‌تواند قیمت تولیدکننده را پایین نگه دارد. پراشانت یاواد فکر می‌کند در مورد عمده‌فروشان، قدرت بازار آنها می‌تواند تقویت شود، یعنی اگر به آنها برای فروش به مقدار زیاد تخفیف داده شود آنها برای فروش حجم زیاد و قیمت پایین انگیزه خواهند. داشت خرده‌فروشان تشنه سود با عمده‌فروشان قدرتمند و بودجه محدود مصرف‌کنندگان فقیر متوقف می‌شوند.

یک نگرانی دیگر قرص‌های تقلبی است. سرریچارد فیچم از دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید، این «مشکل عمده» بدتر خواهد شد، مگر آنکه برنامه یارانه آشکارا خود را در مقابل آن حفظ کند. سرریچارد در شغل قبلی خود به عنوان رییس صندوق جهانی برای مبارزه با ایدز، سل و مالاریا و شخصی که احتمالا برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا را اداره خواهد کرد، صریحا از برنامه یارانه انتقاد می‌کرد. او اکنون می‌گوید برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا می‌تواند موفق باشد اگر با آموزش مصرف‌کنندگان در مورد ارزش و قیمت صحیح برای داروی تلفیقی با آرتمیزینین و آموزش و دادن جواز به مراکز درمان، توام باشد.

شواهد احتمالی در این حوزه از او حمایت می‌کند، بنیاد خیریه بیل کلینتون یک پروژه آزمایشی را در تانزانیا اجرا می‌کند که برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا را بررسی می‌کند و سیاست‌هایی نظیر «بازاریابی اجتماعی» را برای آموزش مصرف‌کنندگان در آن گنجانده است. محققان می‌گویند نشانه‌های اولیه مثبت هستند. به تازگی گزارشی در نشریه بریتیش مدیکال منتشر شده است.

این گزارش تاثیر پرداخت اضافه دستمزد را به کارکنان بهداشتی که برنامه معالجه مالاریا را جز به جز اجرا می‌کنند، بررسی می‌کند. در گروهی که به آنها یارانه اختصاص داده شده در مقابل گروه شاهد، مرگ به نصف کاهش یافته است. هنوز عدم اطمینان زیادی وجود دارد. حتی آقای آرو می‌پذیرد که «نمی‌دانیم این برنامه چه از آب در خواهد آمد تا آنکه آن را به اجرا درآوریم، اما به عنوان فرصتی برای عقب‌راندن مالاریا، برنامه توانایی دسترسی به داروی مالاریا ارزش خطرکردن را دارد.