وزنه‌های جدید و تغییر در نقشه اقتصاد جهان

مترجم: شادی آذری

گائو، مدیرکل مرکز ۲۰۰میلیارد دلاری چاینا اینوستمنت است. این مرکز در سال جاری به منظور سرمایه‌گذاری ذخایر ارزهای خارجی سرزمین اصلی چین در بازارهای سرمایه جهان تاسیس شده است. گائوی ۵۴ساله را با بوروکرات‌های گمنام چینی اشتباه نگیرید. او در سال ۱۹۸۶ از مدرسه حقوق دانشگاه دوک فارغ‌التحصیل شد. به مدت دو سال برای یک شرکت حقوقی بزرگ در نیویورک کار کرد و سپس به وطنش بازگشت تا در تدوین قوانین اوراق قرضه چین به مسوولان کمک کند.

این روزها موسسات مالی جهانی عادت کرده‌اند که شاهد اداره سرمایه‌های به نظر نامحدود توسط مدیران آموزش‌دیده در غرب باشند. مقامات آمریکایی‌ از سرمایه‌گذاری‌های چین و سایر بودجه های هنگفت به هراس افتاده‌اند و خواستار چنین امکاناتی شده‌اند تا بتوانند آینده بهتری را برای فعالیت‌هایشان تضمین کنند. اما واقعیت این است که غرب کار زیادی نمی‌تواند در این راستا انجام دهد. روسیه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، چین و سایرین صاحب ثروت‌هایی شده‌اند که ناشی از صادرات گاز، نفت یا تولیدات کارخانه‌ای است. این کشورها در حال قدرت بخشیدن به بازگشت این سرمایه‌های خود هستند. گفته می‌شود این بودجه‌های هنگفت امروز پول بیشتری را نسبت به صندوق‌های مالی بزرگ جهان در کنترل خود دارند، ارزش آنها بالغ بر ۸/۲تریلیون دلار است، در حالی که مجموع ارزش صندوق‌های مالی بزرگ جهان ۷/۱تریلیون دلار است. مرکز مورگان استنلی با ارائه این آمار افزوده است: این رقم تا سال ۲۰۱۱ ممکن است به ۸تریلیون دلار یا بیشتر بالغ شود.

برای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها، نگرانی بزرگ این است که مدیران این بودجه‌های هنگفت می‌خواهند با این کیسه‌های بزرگ پول نقد خود چه کار کنند. به دلیل آنکه منافع این مدیران همیشه با منافع مدیران غربی همخوانی ندارد، سوال اساسی این است که آیا آنها خیلی ساده تنها به دنبال حداکثرسازی سود خود هستند یا اینکه به دنبال تحقق اهداف سیاسی از طریق آنها نیز هستند. کریستوفر کاکس، مدیر کمیسیون ارز و اوراق قرضه آمریکا در سخنرانی روز ۲۴اکتبر خود در دانشگاه‌ هاروارد گفت: «حضور روزافزون این کشورها در اقتصاد می‌تواند به معنای آن باشد که بازارهای ما شفافیت خود را از دست می‌دهند و کمتر سودده خواهند بود.»

غول انرژی روسیه که یک شرکت دولتی است و گازپروم نام دارد، سال گذشته عرضه گاز خود را به اوکراین قطع کرد، چون روابط بین دو کشور رو به سردی گراییده بود. در ماه اکتبر بانک صنعت و تجارت چین ۶/۵میلیارد دلار برای خرید ۲۰درصد سهام بزرگ‌ترین بانک آفریقای جنوبی پرداخت کرد و سال گذشته شرکت نفتی دولتی سی‌ان اواوسی یک منطقه نفت‌خیز نیجریه را به مبلغ ۳/۲میلیارد دلار خرید، اما در چنین شرایطی بودجه‌های هنگفت دبی صرف شهرت همین کشور به عنوان پایتخت‌ مالی جهان می‌شود و دبی این کار را از طریق خرید سهام نزدک و بورس لندن انجام می‌دهد. اما اگر مقامات غربی نگران این بودجه‌های هنگفت هستند، تنها کسی را که باید سرزنش کنند، خودشان هستند. اشتهای سیری‌ناپذیر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای نفت و تولیدات کارخانه‌ای ارزان‌قیمت منجر به آن شد که سیل ارزهای خارجی به این کشورهای در حال توسعه جاری شود.

سیاستگذاران غربی سال‌ها وقت صرف کردند تا بازارهای سرمایه جهان را باز کنند و شرایطی را خلق کنند که چنین بودجه‌های هنگفتی خلق شود. در شرایطی که بازارهای اعتبارات آمریکا در بحران ساب‌پرایم غرق شده‌اند، این کشورهای در حال توسعه‌اند که بهترین مکان برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. رابرت هورمیتس، معاون گلدمن ساکز می‌گوید: «آمریکا قصد دارد حجم عظیمی از سرمایه را از سایر نقاط جهان به داخل وارد کند و علت آن هم این است که عدم توازن شدیدی بین پس‌انداز و هزینه آمریکایی‌ها وجود دارد».

عربستان سعودی، چین و سایر کشورها طبق یک سنت دیرینه ذخایر خود را به اوراق قرضه دولتی آمریکا تبدیل می‌کردند و سالانه شاید ۵درصد درآمد کسب می‌کردند، اما دیگر آنها با چنین بازگشت سرمایه کمی قانع نمی‌شوند. طی سال گذشته عملیات سرمایه‌گذاری تحت نظارت دبی منجر به آن شد که خرده‌فروش مشهور پوشاک نیویورک به نام بارنیزو شرکت بسته‌بندی صنعتی آلمان به نام ماوزر توسط دبی خریداری شود. به علاوه دولت دبی ۳درصد سهام شرکت مادر ایرباس یعنی ای‌ای‌دی‌اس و بانک شماره دوی هندوستان یعنی آی‌سی‌آی‌سی‌آی را خرید. دولت سنگاپور صاحب ۸۰میلیارد دلار از املاک و مستغلات سرتاسر جهان است.

تاکنون سرمایه‌های هنگفت کشورهای نوظهور و در حال توسعه چنان زیرکانه صرف شده‌اند که از پیدایش یک اپوزیسیون عمده اجتناب شود. به عنوان مثال وقتی دبی آماده بود که قرارداد خود را با نزدک به امضا رساند، پول زیادی را صرف گروه‌های فشار واشنگتن کرد و با دقت هر چه بیشتر به توجیه قانونگذاری‌های کلیدی این کشور پرداخت. سعود باعلوی، مدیرعامل دبی گروپ که یک شرکت سرمایه‌گذاری تحت کنترل حاکم امارات است، می‌گوید: «آنجا کشور ما نیست. چه دولت داشته باشیم و چه دولت نداشته باشیم باید خود را با آن منطبق سازیم».