ارمنستان، اقتصادی کوچک اما آزاد

ارمنستان کشورى است مسیحی با اقتصادى ۱۸‌میلیارد دلاری. ایران و ارمنستان رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند. مهم‌ترین مسائلی که در این ارتباط نقش دارد امنیت انرژی ارمنستان و انتقال گاز تولیدی ایران به بازار اروپا است. ارمنستان کشوری است با ۲۹هزار و ۸۰۰ کیلو متر مربع مساحت و جمعیتی بیشتر از ۳‌میلیون و ۲۰۰‌‌هزار نفرکه در شمال با گرجستان، در غرب با‌ترکیه، در شرق با آذربایجان و در جنوب با ایران مرز مشترک دارد.

ارزش تولید ناخالص داخلی این کشور حدود ۱۸‌میلیارد دلار است و وابستگی زیادی به سرمایه‌‌ها و حمایت‌های مالی خارجی دارد. ارمنستان قدیمی‌ترین سرزمین مسیحی نشین در جهان است و کلیساهایی در این کشور وجود دارد که احداث آنها به قرن چهارم هجری باز می‌گردد. وال استریت ژورنال و بنیاد هریتیج در گزارش اخیر خود ارمنستان را لیبرال‌ترین و باز‌ترین اقتصاد در میان کشورهای عضو CIS (کشورهای مشترک المنافع) معرفی کردند. طبق گزارش ارائه شده ۴/۶۹‌درصد از اقتصاد ارمنستان آزاد است و از جهت آزادی اقتصادی رتبه ۳۲ در جهان و رتبه نوزدهم را در میان ۴۱ کشور اروپایی دارد.

مناسبات اقتصادی ارمنستان-ایران

ایران و ارمنستان به‌رغم تفاوت‌های مذهبی، رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند. مهم‌ترین مسائلی که در این ارتباط نقش دارد امنیت انرژی ارمنستان و کاهش وابستگی این کشور به منابع موجود در کشور روسیه در کنار انتقال گاز تولیدی ایران به بازار اروپا است.

ارمنستان می‌تواند پلی برای انتقال گاز طبیعی ایران از طریق گرجستان و دریای سیاه به بازارهای اروپایی باشد. اجرای این پروژه در ارمنستان بین ۹۰ تا ۱۰۰‌میلیون دلار و در ایران ۱۲۰‌میلیون دلار هزینه دارد. در مرحله اول ایران سالانه ۴۰۰‌میلیون متر مکعب گاز به ارمنستان صادر می‌کند و پس از تکمیل این خط لوله ۱۴۱ کیلومتری حجم صادرات گاز ایران به ۲/۳‌میلیارد متر مکعب در سال می‌رسد.

علاوه بر پروژه خط لوله‌ای که این انتقال را انجام خواهد داد، ایران و ارمنستان مناسبات اقتصادی دیگری در بخش انرژی نیز دارند. از جمله پروژه‌های مشترک دو کشور می‌توان به احداث دو کارخانه تولید برق آبی (هیدرو الکتریک) روی رود آراکس در مرز دو کشور اشاره کرد.

در ماه جولای سال جاری نیز دو کشور موافقت کردند تا مطالعات لازم برای احداث خط ریلی ارمنستان - ایران را آغاز کنند. انتظار می‌رود طرح ایجاد منطقه آزاد تجارت دوجانبه بین دو کشور نیز تا انتهای سال جاری به امضای طرفین برسد. به گزارش دولت ارمنستان در سال ۲۰۰۵ میلادی ارزش تجارت ارمنستان با ایران برابر با ۱۰۵‌میلیون دلار و در سال ۲۰۰۶ میلادی ارزش تجارت دوجانبه به ۲۰۰‌میلیون دلار رسید. سران دو کشور در نظر دارند با از میان برداشتن موانع تجارت دوجانبه حجم تجارت را به یک‌‌میلیارد دلار در هر سال برسانند.

اقتصاد ارمنستان

اقتصاد کشور ارمنستان اقتصادی متمرکز است که پیش از فروپاشی شوروی سابق با کمک سرمایه‌گذاری‌های کلان شوروی فعالیت می‌کرد. اما بعد از استقلال ارمنستان سرمایه‌های شوروی سابق از کشور خارج شد و بسیاری از واحد‌های تولیدی و صنعتی توان عملیاتی خود را از دست دادند.

قبل از استقلال ارمنستان اقتصاد این کشور اقتصادی صنعت محور بود. صنایع فعال در این منطقه در سال‌های قبل از استقلال عبارت بودند از صنعت تولید مواد شیمیایی، تولید ماشین آلات صنعتی، فرآوری مواد غذایی، نساجی، تولید رزین و الکترونیک. مساله با اهمیت وابستگی این صنایع به واردات مواد اولیه از کشورهای خارجی بود که سبب تضعیف آنها شد.

در سال‌های دهه نود مهم‌ترین عامل تضعیف اقتصادی ارمنستان بسته شدن مرزهای گرجستان و‌ ترکیه به دلیل مناقشه قره باغ بود. این مساله سبب شد تا ورود مواد اولیه به این کشور تنزل یابد و بحران اقتصادی دامان کشور را بگیرید. در این دوران نرخ تورم در ارمنستان رشد بی‌سابقه‌ای پیدا کرد و بیکاری، فقر و مشکلات اقتصادی دامان مردم را گرفت. از سال ۱۹۹۴ میلادی که آتش‌بس اعلام شد اوضاع اقتصادی ارمنستان بهبود پیدا کرد. در سال‌های پایانی دهه نود نرخ تورم در این کشور یک رقمی شد و این روند ادامه یافت تا اینکه در سال جاری میلادی بانک مرکزی این کشور از رسیدن نرخ تورم به مرز صفر خبر داد.

این بانک نرخ رشد اقتصادی ارمنستان در نیمه اول سال جاری را برابر با ۲/۱۰‌درصد اعلام کرد. در این باره دستمزد مردم ارمنستان با ۱۸‌درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۲۰۷ دلار در ماه رسید. شایان ذکر است در نیمه اول سال ۲۰۰۶ میلادی متوسط دستمزد کارکنان دولتی این کشور برابر با ۱۸۶ دلار آمریکا بود. بانک توسعه و بازسازی اروپا نرخ رشد اقتصادی ارمنستان را ۶/۱۲‌درصد در سال ۲۰۰۶ میلادی اعلام کرده است. این بانک نرخ رشد اقتصاد در سال ۲۰۰۷ میلادی را ۵/۸‌درصد برآورد کرد که اصلی‌ترین دلیل آن توسعه فعالیت‌های عمرانی است.

به گزارش بانک در سال ۲۰۰۷ میلادی صنعت عمران ۵۰‌درصد از نرخ رشد اقتصاد را به خود اختصاص داده بود. سهم بخش‌های خدماتی در تولید ناخالص داخلی کشور ارمنستان نیز سهم چشمگیری است. این سهم با افزایش استفاده از تلفن همراه و افزایش شمار اپراتورهای تلفن همراه در حال رشد است. کشاورزی سهم اندکی در اقتصاد ارمنستان دارد. در سال‌های دهه نود تنها ۲۰‌درصد از تولید ناخالص داخلی کشور ارمنستان به بخش کشاورزی اختصاص داشت و این بخش تنها ۱۰‌درصد از نیروی کار را جذب کرده بود؛ اما امروزه به دلیل حضور صنایع جدید به خصوص صنایع مخابراتی سهم کشاورزی در اقتصاد کمتر از ۱۴‌درصد اعلام شده است. از صنایع جدیدی که در این کشور فعالیت می‌کنند می‌توان به صنعت فرآوری سنگ‌های قیمتی و جواهرسازی، تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات و توریسم اشاره کرد. این صنایع در سال‌های اخیر با نرخ قابل توجهی رشد کردند و با ادامه این روند تا چند سال آینده سهم قابل توجهی از اقتصاد کوچک ارمنستان را به خود اختصاص می‌دهند.