کنوانسیون حقوقی خزر در نشست سال آینده به امضا می‌رسد

پوتین بر تداوم همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای روسیه و ایران تاکید کرد

سیدهادی حسینی چاوشی

پنج سال پس از برگزاری اولین نشست سران کشورهای ساحلی دریای خزر، روسای جمهوری ایران، روسیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان در تهران گردهم آمدند تا اولین اعلامیه سیاسی همکاری‌های مشترک با تاکید بر همکاری‌های اقتصادی و امنیتی را امضا کنند. هر چند سلسله نشست‌های سران کشورهای ساحلی خزر با هدف اولیه تنظیم کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر برگزار می‌شود، اما اجلاس یک روزه تهران، بیش از آن که در موضوع رژیم حقوقی توافقی را حاصل کند، به حوزه مسائل امنیتی- نظامی و اقتصادی طرف‌های حاضر کمک کرد. احمدی‌نژاد و پوتین در مراسم امضای اعلامیه پایانی نشست

بر اساس توافقات صورت گرفته در جلسه دیروز، کشورهای ساحلی خزر متعهد شدند که دریای خزر را برای همیشه دریای صلح و دوستی بدانند و اجازه ورود نیروهای نظامی خارجی را به این منطقه ندهند. همچنین پنج کشور ساحلی در قالب امضای اعلامیه پایانی بر عدم تعرض به کشورهای حاشیه‌ای تاکید کردند. بر این اساس، خاک یا سواحل این پنج کشور نیز برای اقدام نظامی علیه یکی از همسایگان خزر در اختیار هیچ نیروی خارجی دیگری قرار نخواهد گرفت. اعلامیه پایانی اجلاس تهران، همچنین بر ایجاد سازمان همکاری‌های اقتصادی کشورهای حاشیه خزر تاکید کرد و بنا شد کنفرانس همکاری‌های منطقه خزر به عنوان مقدمه تشکیل سازمان یاد شده، تابستان سال آینده به مدیریت ریاست جمهوری روسیه و در این کشور برگزار شود.

در کنفرانس اقتصادی سال آینده، معاونان نخست‌وزیر کشورهای حاشیه‌ای و وزرای اقتصادی این کشورها حضور خواهند یافت.

پیگیری ترتیبات امنیتی مورد توافق در نشست دیروز نیز با هماهنگی وزرای خارجه و نیروهای مرزبانی و انتظامی، به رییس‌جمهوری آذربایجان واگذار شد تا توافقات نهایی را برای اجلاس بعدی سران که در اکتبر سال آینده میلادی در آن کشور برگزار خواهد شد، فراهم کنند.

در مورد رژیم حقوقی خزر، هر چندتوافق مستندی به دست نیامد، اما طرف‌ها از «جهش» ایجاد شده در مذاکرات تهران ابراز خشنودی کردند. این جهش به‌زعم روسای جمهوری حاضر در نشست دیروز آنچنان بلند بود که نورسلطان نظر بایف، رییس‌جمهوری قزاقستان ابراز امیدواری کرد کنوانسیون رژیم حقوقی خزر تا زمان برگزاری نشست بعدی سران که سال آینده برگزار می‌شود، برای تایید نهایی آماده شود.

توافق سران کشورهای حاشیه خزر بر برگزاری منظم و سالانه اجلاس سران، از دیگر نتایج مهم نشست دیروز بود.

ضمن اینکه بنا شد وزرای خارجه پنج کشور، هر شش ماه یک بار گرد هم آیند تا ترتیبات اجرای توافقات را بیش از پیش پیگیری کنند.

اولین سند سیاسی

محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری در کنفرانس مطبوعاتی که در پایان نشست خصوصی سران کشورهای حاشیه خزر برگزار شد، امضای اولین سند سیاسی مشترک بین کشورهای منطقه را بزرگ‌ترین دستاورد نشست تهران دانست.

احمد‌ی‌نژاد فضای دوستانه و صمیمانه نشست تهران وتوافقات صورت گرفته را نقطه عطفی در روابط پنج کشور برشمرد.

وی گفت: کسانی هستند که صلح و دوستی میان ملت‌ها را برنمی‌تابند و علاقمندند با ایجاد تنش، منافع نامشروع خود را تامین کنند.

احمدی‌نژاد درباره انگیزه تلاش برخی کشورها برای جلوگیری از برگزاری مطلوب اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر، تصریح کرد: اینگونه تلاش‌ها تاثیری در اراده ملت‌های ساحلی این دریا برای توسعه همکاری‌ها و تعمیق روابط برادرانه ندارد و مطمئنا در آینده نیز تاثیری نخواهد داشت. رییس‌جمهوری ایران افزود: اعلامیه سران در تهران، گامی بلند و یک پاسخ قوی هم به خواست ملت‌های ما است و هم به دیگرانی که ممکن است تضعیف روابط دوستانه بین کشورهای حاشیه خزر را در ذهن داشته باشند. احمدی‌نژاد با بیان اینکه اجلاس تهران در فضایی بسیار صمیمی و کاملا موفقیت‌آمیز برگزار شد، گفت: همه کشورهای شرکت‌کننده در این نشست، مصمم هستند که خزر دریای صلح و دوستی باشد و همچنین همه به توسعه همکاری‌ها میان این کشورها در همه زمینه‌ها به ویژه در بخش‌های اقتصادی و امنیتی مصمم هستند.

تداوم همکاری‌های هسته‌ای

ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه نیز در مصاحبه مطبوعاتی دیروز، بار دیگر بر تداوم همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و روسیه تاکید کرد.

پوتین گفت: روسیه و ایران در زمینه‌های مختلف از جمله هوا و فضا با یکدیگر همکاری می‌کنند و درباره موضوع هسته‌ای نیز سازمان مسئول در روسیه به برنامه اتمی صلح‌آمیز ایران کمک می‌کند.

رییس‌جمهوری روسیه افزود: در اعلامیه پایانی نیز همه کشورهای ساحلی پایبندی خود را به عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای اعلام کردند و بر این عقیده‌اند که کشورها، فعالیت‌های هسته‌ای با مقاصد صلح‌آمیز داشته باشند.

وی بر ادامه روند مذاکرات برای رسیدن به توافق نهایی در زمینه رژیم حقوقی خزر نیز تاکید کرد.

خروج از نقطه کور

رییس‌جمهوری قزاقستان در این مصاحبه مطبوعاتی از خروج مساله تعیین رژیم حقوقی از «نقطه کور» خبر داد و گفت: تمام شک و تردید‌ها در مورد رژیم حقوقی خزر برطرف شده است و می‌توان گفت اکنون هیچ اختلاف غیرقابل حلی وجود ندارد.

نظربایف افزود: مذاکرات امروز (سه‌شنبه) جهش بزرگی در روند تعیین رژیم حقوقی خزر به حساب می‌آید و این امیدواری را ایجاد کرده است که کنوانسیون رژیم حقوقی خزر در اجلاس بعدی سران که سال آینده در باکو برگزار می‌شود، به امضا برسد.

موفقیت در تنظیم رژیم حقوقی

الهام علی اف، رییس‌جمهوری آذربایجان گفت که سران پنج کشور ساحلی خزر در فضای «تفاهم متقابل» با یکدیگر بحث کردند و این نشان‌دهنده آن است که تعیین رژیم حقوقی دریای خزر با موفقیت قرین خواهد بود.

علی اف در مصاحبه مطبوعاتی مشترک پنج رییس‌جمهوری کشورهای ساحلی دریای خزر در پاسخ به سوال خبرنگار آذربایجانی درباره «کریدور شمال - جنوب»، خاطرنشان کرد که ‌جمهوری آذربایجان در این کریدور حضوری فعال خواهد داشت. وی مذاکرات امروز روسای‌ جمهوری پنج کشور ساحلی خزر را سازنده و همه جانبه دانست و گفت: در این مذاکرات درباره همکاری‌های اقتصادی، مسائل زیست‌‌محیطی و انرژی نیز بحث شد.

بردی محمد اف رییس‌جمهوری ترکمنستان نیز بر نزدیک شدن مواضع سران کشورهای حاشه خزر در اجلاس تهران تاکید کرد و آن را نشستی موفقیت‌آمیز خواند.

سفر پرماجرای پوتین

تاخیر ورود ولادیمیر پوتین به تهران، باعث شده بود که رسانه‌های خارجی در یک جوسازی رسانه‌ای، از لغو سفر رییس‌جمهوری روسیه به تهران خبر بدهند، اما دو فروند هواپیمای حامل پوتین و هیات همراه سرانجام در ساعت ۸ و ۵۶ دقیقه صبح روز سه‌شنبه در فرودگاه مهرآباد تهران به زمین نشست.

پوتین در فرودگاه مهرآباد مورد استفبال منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران قرار گرفت و سپس در ساعت ۹ و ۴۵ دقیقه صبح، محمود احمدی‌نژاد در مقابل تالار حافظیه کاخ سعدآباد به پوتین خوشامد گفت. این در حالی است که طبق برنامه قبلی قرار بود اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر راس ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه آغاز شود. سرانجام در ساعت ۱۰ و ۱۲ دقیقه صبح، اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر در تالار اصلی حافظیه آغاز شد.

روسای جمهوری ایران، روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان که از سوی وزرای خارجه این کشورها همراهی شدند، پس از برگزاری مراسم افنتاحیه نشست به جلسه‌ای غیر علنی رفتند که دو برابر آنچه برنامه‌ریزی شده بود به طول انجامید. در پایان این نشست دو ساعته، سران در نشستی مطبوعاتی حاضر شدند.

مذاکرات هسته‌ای پوتین و احمدی‌نژاد

سفر ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه به تهران که اولین سفر بالاترین مقام رسمی این کشور پس از ۶۰سال به ایران است، به جز برگزاری نشست سران کشورهای حاشیه خزر، از منظر مذاکرات دوجانبه ایران و روسیه به خصوص در مورد برنامه هسته‌ای ایران حائز اهمیت به شمار‌ می‌رود.

از آنجا که در مذاکرات خصوصی دیروز احمدی‌نژاد و پوتین که پس از پایان نشست سران کشورهای حاشیه خزر برگزار شد، رضا آقازاده، رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان و سرگئی کرینکو رییس سازمان انرژی اتمی روسیه نیز حضور داشتند، به نظر می‌رسد مهم‌ترین موضوع مذاکرات دو جانبه ایران و روسیه، پرونده هسته‌ای ایران و همکاری‌های هسته‌ای دو کشور به ویژه نیروگاه بوشهر بوده است.

از جزئیات مذاکرات خصوصی احمد‌ی‌نژاد و پوتین خبری منتشر نشده است، اما پوتین در مصاحبه‌ای اختصاصی با ایرنا که بعد از این دیدار برگزار کرد، گفت: در اتمام نیروگاه بوشهر مشکلاتی فنی و حقوقی وجود دارد که باید حل و فصل شود اما علت تاخیرسیاسی نیست.