گذری بر مفهوم کیفیت حسابرسی
نتیجه رویدادهای ناشی از بحران مالی جهانی و سایر رویدادهای آشفته‌ساز در اقتصاد بین‌المللی که در طول یک دهه گذشته رخ داده است منجر به بروز انتقاداتی از طرف انجمن‌های برجسته حرفه حسابرسی درخصوص موضوع اهمیت گزارشگری مالی معتبر و با کیفیت بالا شده است.
ترجمه و تدوین: لقمان پاکروان*
نتیجه رویدادهای ناشی از بحران مالی جهانی و سایر رویدادهای آشفته‌ساز در اقتصاد بین‌المللی که در طول یک دهه گذشته رخ داده است منجر به بروز انتقاداتی از طرف انجمن‌های برجسته حرفه حسابرسی درخصوص موضوع اهمیت گزارشگری مالی معتبر و با کیفیت بالا شده است. آنها همچنین توجه به نقش و اهمیت کیفیت خدمات حسابرسی را با نگاهی جدید و نو گرایانه باردیگر مطرح کرده‌اند و در زمینه گزارشگری مالی کیفیت آن را منوط به دستیابی به کیفیت گزارشگری مالی و فرآیند حسابرسی می‌دانند و به طور کلی درستی و صحت هر یک از چرخه‌های یاد شده به عنوان یکی از عوامل زنجیره تامین گزارشگری مالی را مطرح کردند.
به عنوان یکی از گروه‌ها و عواملی که در زنجیره تامین گزارشگری مالی نقش اساسی دارد می‌توان به حسابرس مستقل (خارجی) اشاره داشت که نقش عمده‌ای در حمایت از کیفیت گزارشگری مالی در سراسر جهان چه در زمینه بازار سرمایه، بخش دولتی و چه بخش خصوصی به عهده دارد. به‌طوری که توجه به وجود زیرساخت‌های قانونی و نظارتی برای این بخش بسیار مهم است، زیرا نتیجه مجموع این اقدامات و فعالیت‌ها در دستیابی به اهداف تدوین شده برای حفظ منافع عمومی تنها از طریق افزایش کیفیت خدمات حسابرسی صورت می‌پذیرد بر همین اساس است که توجه به ماهیت کیفیت حسابرسی برای انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و انجمن استانداردهای بین‌المللی (IAASB) به‌طور مستقیم در حمایت از کیفیت خدمات حسابرسی از طریق تدوین استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (ISAها) و استانداردهای بین‌المللی کنترل کیفیت (ISQC) اقدام به بهینه‌سازی کیفیت خدمات حسابرسی می‌کند. به طوری که این استانداردها همواره به عنوان یک بنیاد حمایتی برای انجام حسابرسی با کیفیت بالا به شمار می‌روند.
با این حال مهم این مساله است که استانداردهای حسابرسی به عنوان یکی از اجزای موثر بر کیفیت حسابرسی و به عنوان تنها عاملی است که توسط انجمن‌ها و مراجع حرفه‌ای به رسمیت شناخته شده است، مورد توجه ویژه قرار گیرد. اگر چه عوامل دیگری نیز شامل درک، شناخت و برداشت کاربران، مهارت‌ها و شایستگی حسابرسان، اقدامات و ضوابط نظارتی و محیطی به عنوان سایر عوامل و به عنوان سایر بازیگران موثر در کیفیت خدمات حسابرسی شناخته شده‌اند. از آنجا که متون حسابرسی به‌طور مستمر و مداوم در حال تکامل است نیاز به نگهداشتن متناسب خود با تغییرات موجود در محیط کسب‌و کار، استانداردهای گزارشگری مالی و مقررات و فن‌آوری که خود ذاتا یکی از عناصر فرآیند حسابرسی است و همواره در حال تکامل و تغییر است و در طول زمان تکامل مییابد امری ضروری است زیرا در غیر این صورت و در صورت عدم تطابق‌پذیری و همگن‌سازی خود با تغییرات، امکان دستیابی به کیفیت حسابرسی وجود ندارد و این به این مفهوم است که بهبود در هر عنصر از عناصر کیفیت حسابرسی نباید مانع از تلاش بیشتر برای پیشرفت سایر عناصر دیگر در زمینه کیفیت شود.
از طرفی دیگر ذی‌نفعان مختلف به احتمال زیاد دارای دیدگاه‌های مختلف درخصوص کیفیت حسابرسی و چگونگی تلاش آنها برای رسیدن به کیفیت متفاوت هستند.
انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) بر این باور است که آنچه مهم است این است که سعی شود برای رسیدن به چشم‌انداز مشترک، از طریق گروه ذی‌نفعان شامل تهیه‌کنندگان، سرمایه‌گذاران، تنظیم‌کنندگان، حسابرسان و دیگر گروه‌های مخالف سیاست‌گذاران دولت و دیگر بنگاه‌های استاندارد از طریق به اشتراک گذاری دیدگاه‌های خود اقدام به جمع‌آوری دیدگاه‌های آنها و درک و اظهار نظر نسبت به دیدگاه‌های دیگران شود.
تعریف کیفیت حسابرسی
یکی از متداول‌ترین تعریف‌ها درباره حسابرسی، تعریفی است که توسط دی آنجلو
(DeAngelo ۱۹۸۱) ارائه شده است. او کیفیت حسابرسی را این گونه تعریف کرده است: «ارزیابی (استنباط) بازار» از احتمال این که حسابرس، نخست موارد تحریفات با اهمیت در صورت‌های مالی یا سیستم حسابداری صاحب کار را کشف کند و دیگر اینکه تحریف با اهمیت کشف شده را گزارش دهد.
احتمال اینکه حسابرس موارد تحریفات با اهمیت کشف کند به شایستگی حسابرس و احتمال اینکه حسابرس موارد تحریفات با اهمیت کشف شده را گزارش کند، به استقلال حسابرس بستگی دارد. در تعریفی دیگر از این مفهوم دی آنجلو کیفیت واقعی حسابرسی مبتنی بر برداشت استفاده‌کنندگان یا به اصطلاح استنباط بازار از کیفیت حسابرسی را عنوان می‌دارد. استفاده از این تعریف در بیان کیفیت واقعی حسابرسی با این فرض اساسی صورت می‌گیرد که برداشت از کیفیت حسابرسی، منعکس‌کننده کیفیت واقعی حسابرسی است.
پالمروس (Palmrose ۱۹۸۸) کیفیت حسابرسی را بر حسب میزان اعتباردهی حسابرس تعریف می‌کند از آنجا که هدف حسابرس، ایجاد اطمینان نسبت به صورت‌های مالی است، بنابراین، کیفیت حسابرسی به معنی عاری بودن صورت‌های مالی حسابرسی شده از تحریفات با اهمیت است. در واقع این تعریف، بر نتایج حسابرسی تاکید می‌ورزد، یعنی قابل اعتماد بودن صورت‌های مالی حسابرسی شده، کیفیت بالای حسابرسی را منعکس می‌کند. این تعریف به طرح پرسش زیر منتهی می‌شود: «چگونه استفاده‌کنندگان میزان قابل اعتماد بودن صورت‌های مالی حسابرسی شده را ارزیابی می‌کنند؟» این تعریف از کیفیت حسابرسی مبتنی بر حسابرسی‌های انجام شده است؛ زیرا سطح اطمینان صورت‌های مالی حسابرسی شده را نمی‌توان قبل از انجام حسابرسی تعیین کرد. در نتیجه، تعریف پالمروس بر کیفیت واقعی حسابرسی تاکید دارد.
برداشت از کیفیت حسابرسی
برداشت از کیفیت مفهومی حسابرسی و کیفیت واقعی حسابرسی نیز دو مفهوم متفاوت است. اگرچه، توجه به کیفیت واقعی حسابرسی به جای برداشت از کیفیت حسابرسی از اهمیت بیشتری برخوردار است، اما نباید فراموش کرد که اندازه‌گیری کیفیت واقعی حسابرسی به سادگی میسر نیست؛ زیرا کیفیت واقعی حسابرسی غیر‌قابل مشاهده است و فقط می‌توان آن را پس از اجرای حسابرسی ارزیابی کرد. برای نمونه، پالمروس (Palmrose ۱۹۸۸) برای اندازه‌گیری کیفیت واقعی حسابرسی از ادعای حقوقی بر علیه حسابرسان استفاده می‌کند. شوئر (Schauer ۲۰۰۰) مقیاس اندازه‌گیری کیفیت واقعی حسابرسی را گزارش عدم رعایت اصول پذیرفته شده حسابداری در صورت‌های مالی حسابرسی شده توسط حسابرسان عنوان کرده است.
در برخی مطالعات نیز از میزان حق‌الزحمه به عنوان کیفیت حسابرسی استفاده کرده‌اند. پالمروس (Palmrose۱۹۸۸) در تحقیق خود به ارتباط مثبت بین حق‌الزحمه حسابرسی و کیفیت حسابرسی دست یافته است.
تحقیقات انجام شده پیشنهادات مختلفی را برای اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی ارائه کرده‌اند. تورنر (Turner abd Godwin ۱۹۹۹) کیفیت حسابرسی را با استفاده از پیشنهادات حسابرسان در اصلاح سود خالص اندازه‌گیری کرده‌اند. برخی مطالعات دیگر نیز، کیفیت حسابرسی را به‌طور مستقیم ارزیابی کرده‌اند. برای نمونه لام و چنگ (Lam and Chang ۱۹۹۴) سرپرستی کار و اعمال استانداردهای کنترل کیفیت را حین اجرای کار به عنوان تفاوت در کیفیت حسابرسی بررسی کرده‌اند.
تا به امروز تلاش‌های متعددی برای تعریف کیفیت در حسابرسی صورت پذیرفته است با این حال هیچ‌کدام از آنها منجر به تعریف مورد قبول یا مورد پذیرش انجمن‌های حرفه‌ای و جامعه حسابداران قرار نگرفته یا توسط جامعه بین‌الملل به رسمیت شناخته نشده است. زیرا از اساس کیفیت حسابرسی در اصل یک مفهوم یک بعدی نبوده بلکه یک مفهوم مجتمع و چند وجهی است و عوامل متعددی چه بصورت مستقیم و چه غیرمستقیم بر روی کیفیت حسابرسی تاثیر می‌گذارند. این در حالی است که گروهی ممکن است تاکید بیشتری بر روی عواملی که بر کیفیت حسابرسی تاثیر مستقیم می‌گذارند داشته باشند. اما این دیدگاه تنها برای رسیدن به این پرسش که آیا می‌توان کیفیت حسابرسی را در چارچوب گسترده‌تری به‌دست آورد، کفایت دارد.
برداشت از کیفیت حسابرسی در میان گروه‌های ذی‌نفعان متفاوت است؛ زیرا سطح هر کدام از آنها از میزان دخالت مستقیم بر فرآیند حسابرسی تاثیر می‌پذیرد که از طریق آن می‌توان اقدام به ارزیابی کیفیت حسابرسی کرد. اختلاف در دیدگاه ذی‌نفعان از مفهوم کیفیت حسابرسی نشان می‌دهد که هیچ عنصری به تنهایی به عنوان فرض داشتن نفوذ و تسلط کامل آن عامل بر کیفیت حسابرسی به شمار نمی‌رود و این موضوع در حالی از این مفهوم استنباط می‌شود که درک گسترده‌تر و عمیق‌تری از پیچیدگی‌های موجود و شناسایی وجود تفاوت‌های ظریف از این دیدگاه‌ها و خواسته‌های ذی‌نفعان نیازمند توسعه مفاهیم از طریق مطالعه مفهوم کیفیت حسابرسی جامع است.
مفهوم کیفیت حسابرسی
نکته مهم درخصوص تعریف کیفیت حسابرسی توجه به گروه ذی‌نفعان است به‌طوری‌که در دیدگاه احتمالی دو گروه ذی‌نفع درخصوص کیفیت حسابرسی بیانگر مواردی بشرح زیر است:
۱- مفهوم کیفیت از منظر سرمایه‌گذاران
۲- مفهوم کیفیت از منظر کمیته حسابرسی
توجه به نوع دیدگاه ذی‌نفعان (در دیدگاه اول) حکایت از این مساله دارد که فرد در ارتباط با سهامداران باید بیشتر دقت کند به این منظور که آیا مجموعه اقدامات آنها در شرکت مورد تایید و اجرا قرار گرفته است زیرا از مهم‌ترین آثار مضر بر روی دیدگاه دیگران درباره کیفیت حسابرسی توجه به همین مسائل است. بنابراین درک نقطه نظرات و تفکرات یکدیگر و به‌کارگیری نقطه نظرات مشخص ممکن است بر روی برداشت و نظر دیگران تاثیر بگذارد زیرا برداشت از مفهوم کیفیت حسابرسی موضوعی حیاتی برای تلاش در جهت افزایش کیفیت حسابرسی تلقی می‌شود.
به صورت مفهومی می‌توان کیفیت حسابرسی رادر ۳ قالب مشخص مورد مشاهده قرار داد که جنبه‌های اساسی آن شامل (داده‌ها) ورودی‌ها، خروجی‌ها و عوامل زمینه هستند. که در این ارتباط ورودی‌های زیادی جدا از فرآیند انجام حسابرسی به صورت استاندارد وجود دارد.
یکی از عوامل مجموعه ورودی‌ها، خود شخص حسابرس است که این ورودی شامل مهارت، تجربه حسابرس، اخلاق و ارزش‌ها و طرز فکر آنها است و یکی دیگر از این ورودی‌های مهم عبارت است از انجام حسابرسی به روز و آنلاین و انجام حسابرسی با فرآیند مطلوب و صحیح که مربوط به مسائلی همانند صحت انجام روش حسابرسی که در اثر به‌کارگیری ابزارهای حسابرسی منتج خواهد شد و همچنین موضوع در دسترس بودن پشتیبانی فنی به میزان کافی، که همه این عوامل در جهت حمایت و دستیابی به هدف کیفیت حسابرسی باشد.
خروجی‌های ارائه شده از فرآیند حسابرسی نیز نقش مهمی در کیفیت حسابرسی دارند اغلب خروجی‌ها به عنوان معیارهای ارزیابی کیفیت توسط سهامداران و سایر ذی‌نفعان مورد سنجش قرار می‌گیرند.
به عنوان مثال مشاهده گزارش حسابرسی بر روی صورت‌های مالی به عنوان محصول نهایی حسابرسی به احتمال زیاد به عنوان یک موضوع و محصول کامل قابل مشاهده، تاثیر مثبتی بر اندازه‌گیری کیفیت حسابرسی خواهد داشت به طوری که چنانچه این محصول را به طور واضح ناشی از نتیجه انجام یک فرآیند حسابرسی مناسب بدانیم به همان اندازه ارتباطات و تعاملات حسابرسی با گروه‌های مخالف، درخصوص مسائل مورد اختلاف (از جمله مواردی تحت عنوان جنبه‌های کیفی گزارشگری مالی واحد رسیدگی) شیوه‌های اجرایی عملیات و موارد نقص در کنترل داخلی بیشتر و شفاف‌تر خواهد بود زیرا این موضوعات اساسا کیفیت حسابرسی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
در سطح وسیع‌تر عوامل گسترده‌تری وجود دارند که آنها نیز تحت تاثیر کیفیت حسابرسی قرار دارند به عنوان مثال نحوه اداره امور شرکت‌ها به عنوان یکی دیگر از موارد مهم تسهیل کننده کیفیت حسابرسی است، به خصوص زمانی که موثر بر شرایط محیطی و سطح شفافیت و رفتارهای اخلاقی درون سازمان باشد.
قوانین و مقررات مثبت و قوی نیز از جمله عواملی هستند که قادرند بر کیفیت حسابرسی تاثیرگذار باشند به خصوص زمانی که قوانین و مقررات باعث ایجاد یک چارچوب مشخص شده و در درون فرآیند حسابرسی بصورت موثر نهادینه شوند. از طرفی دیگر قوانین و مقررات می‌توانند به عنوان عوامل ناظر و فرآیند نظارتی بر کیفیت کار حسابرسان قرار گیرند.
بحث و تبادل نظر و گفت‌وگوی موثر بین حسابرسان و مدیران مالی و اجرایی نیز از دیگر مواردی است که می‌تواند بر کیفیت گزارش‌های مالی موثر باشد و به همان اندازه کیفیت حسابرسی را تحت تاثیر قرار دهد به عنوان مثال استفاده مناسب از چارچوب گزارشگری مالی در ترویج و افشای غلط اطلاعات مالی می‌تواند بر کیفیت حسابرسی و همچنین به سطح برداشت نهادهای بیرونی از کیفیت حسابرسی تاثیر بگذارد البته این تاثیرات یک‌طرفه نیست.
بدیهی است که عوامل هر کدام دارای تاثیرات مرتبط به خود هستند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر کیفیت حسابرسی تاثیر می‌گذارند. علاوه بر این نگرش گروه‌های مخالف و اهمیت آن در صورت ایجاد زمینه‌ها بحث و گفت‌وگوهای سازنده و شفاف با حسابرسان می‌تواند در کیفیت حسابرسی موثر باشد و برای بهبود کیفیت این خدمت و تسهیل بخشی آن می‌توان با ایجاد یک نگرش ثابت در میان گروه‌های ذی‌نفع همانند نهادهای حرفه‌ای و تدوین‌کنندگان استانداردها و ایجاد درک سریع و واکنش نسبت به تغییرات زیست محیطی در تسهیل بخشی کیفیت حسابرسی موثر بود.
علاوه بر این بهبود و شفافیت استانداردهای حسابرسی ISAها اساسا منجر به تجدید نظر نسبت به نیمی از استانداردهای بین‌المللی (IAASB) شده است. در یک دیدگاه کلی‌تر تلاش‌های یاد شده منجر به بهبود استانداردهای ISA در زمینه‌های زیر شده است:
۱. توجه به رویکرد کلی حسابرسی به عنوان یک حسابرسی یکپارچه: القای تمرکز بر اهداف، ارتقای حسابرسی متفکرانه، تاکید بر اهمیت شک و تردید.
۲. توجه به جنبه‌هایی از صورت‌های مالی که به طور کلی در معرض خطرات بیشتری از بابت اظهار نظر غلط حرفه‌ای توسط حسابرس خواهد بود به عنوان مثال: درخصوص تخمین در برآوردها و برآورد ارزش‌های منصفانه مرتبط با معاملات.
۳. توجه به کیفیت شواهد حسابرسی به‌ویژه در تاکید بر اطلاعات و مستندات برون سازمانی و بررسی و بازبینی مستندات.
۴. با استفاده از خدمات ارائه شده توسط سایر واحدها به‌ویژه درخصوص تیم حسابرسی باید این اطمینان بخشی حاصل شود که حسابرسان با استفاده از پایه موضوعات به این رضایتمندی دست یافته‌اند که آنها بهترین کار ممکن را در جریان حسابرسی خود انجام داده‌اند.
۵. ارتباطات و تعاملات حسابرسی با تاکید بر اهمیت گفت‌وگوی باز و سازنده بین حسابرسان، مدیریت، برای کمک و اطمینان بخشی نسبت به اینکه مسائل مهم و مربوطه در نتایج بررسی‌های انجام شده به دست آمده است و توجه کاربران را به یک مسیر روشن و معنی‌دار معطوف دارد.
تاثیر مهم استانداردهایIAASB برروی استانداردهای کیفیت استانداردهای حسابرسی ISA یک نقش محوری را در کمک به کیفیت حسابرسی از طریق ارائه یک معیار شناخته شده و به رسمیت شناخته شده و پذیرفته شده در سطح جهانی خواهد داشت.
در مرحله اول مشاوره (مذاکرات) این واحد همراه با انجام نظارت مستقل و استانداردهای بین‌المللی (IAASB) برای دستیابی به فرآیند تدوین شده توسط هیات نظارت عمومی (PLOB) است که در این مرحله تضمین می‌کند که استانداردها دارای کیفیت بالایی هستند در ماه مارس ۲۰۰۹ IAASB به ویژه این پروژه شامل بررسی جامع و یادداشت‌برداری از همه موارد ۳۶ISA و ۱۲ISQC بود که در عمل منجر به افزایش درک و بهبود قدرت فهم ذی‌نفعان گردید و در نتیجه منجر به تسهیل در درک کیفیت حسابرسی شد.
کاربرد درخواست تطبیق پذیری و سازگاری در یک زمینه وسیع‌تر، ۲۲۰ISA و ۱ISQC ایجاد چارچوبی برای کنترل کیفیت در دو بعد خاص در سطح تعامل و حسابرسی در سطح شرکت، بود.
در یک دامنه وسیع‌تر انجمن حسابرسان بین‌الملل در ۲۲۰ISA و ۱ISQC اقدام به ایجادیک چارچوب برای کنترل کیفیت در دو بعد خاص شامل سطح تعامل حسابرسی و حسابرسی در سطح شرکت کرده‌اند.
تطابق در زمینه سیستم‌های کنترل کیفیت در سطح شرکت با استانداردهای حسابرسی داخلی (ISA) به عنوان یک مفهوم برای کیفیت حسابرسی است.
با این حال دستیابی به اهداف استانداردهای پایدار ISA یکی از موارد مهم و تعیین کننده در انجام حسابرسی است.
تفاوت بین کیفیت حسابرسی و برداشت از کیفیت حسابرسی
در ادبیات حسابرسی تعاریف متفاوتی از کیفیت حسابرسی ارائه شده است. برخی از افراد حرفه‌ای کیفیت حسابرسی را به عنوان میزان تطبیق پذیرش حسابرسی انجام شده با استانداردهای حسابرسی تعریف کرده‌اند و از طرفی دیگر، بسیاری از محققان حسابداری، ابعاد گوناگون دیگری را برای تعریف کیفیت حسابرسی قائل شده‌اند که این ابعاد اغلب به تعاریفی کاملا متفاوت منجر می‌شود. متداول‌ترین تعریف از کیفیت حسابرسی از نگاه محققان حسابداری عبارت است از:
۱. ارزیابی بازار از احتمال اینکه صورت‌های مالی حاوی تحریف با اهمیت باشد و حسابرسان توانسته باشند آن را کشف و گزارش کرده باشند (DeAngelo ۱۹۸۱).
۲. احتمال آنکه حسابرس در مورد صورت‌های مالی حاوی تحریف با اهمیت، گزارش معقول صادر نکند (Lee ۱۹۹۴).
۳. صحت اطلاعات گزارش شده توسط حسابرس (Titman & Truman ۱۹۸۶).
این تعاریف شامل ابعاد گوناگونی از استقلال و شایستگی واقعی و همچنین برداشت از استقلال و شایستگی، حسابرسان است. اگرچه برداشت از کیفیت حسابرسی با کیفیت واقعی حسابرسی مرتبط است، اما معنای یکسانی درخصوص این مفهوم وجود ندارد. به این لحاظ، برای حفظ تمایز آن از واژگانی همانند «نظارت حسابرس» و «شهرت حسابرس» و از تعریف آنها برای توصیف «کیفیت واقعی حسابرسی» و «برداشت از کیفیت حسابرسی» استفاده می‌شود. به این مفهوم نظارت حسابرس، کیفیت اطلاعات صورت‌های مالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هر چه توان نظارتی حسابرس بالاتر باشد، گزارش‌های مالی ارائه‌کننده وضعیت اقتصادی صاحب کار از کیفیت بالاتری برخوردار است. اثربخشی توان نظارتی حسابرس تحت تاثیر مستقیم شایستگی و استقلال واقعی وی است. شهرت حسابرس چگونگی برداشت ذی‌نفعان از اعتبار یا قابلیت اعتماد اطلاعات را نشان می‌دهد. شهرت حسابرس به استنباط استفاده‌کنندگان از شایستگی و استقلال ظاهری حسابرسان ارتباط پیدا می‌کند و نشان‌دهنده قابلیت حسابرس در ایجاد ارزش‌افزوده برای اطلاعات صورت‌های مالی است. به این لحاظ، شهرت را باید از نگاه تمام حسابرسی‌های انجام شده توسط موسسه حسابرسی مورد بررسی و توجه قرار داد، این در حالی است که نظارت حسابرس برای هر پروژه حسابرسی را باید جداگانه مورد ارزیابی قرار داد.
انگیزه عرضه حسابرسی با کیفیت بالا
عوامل موثر بر کیفیت حسابرس از دیدگاه حسابرسان، به طور کلی عواملی هستند که بر توانایی حسابرسان در کشف تحریفات با اهمیت در صورت‌های مالی یا انگیزه اقتصادی از گزارش تحریفات با اهمیت کشف شده اثر دارند. تعدادی از این تحقیقات، کیفیت تصمیم حسابرس و تاثیر آن را بر اثربخشی و کارآیی حسابرسی آزمون کرده‌اند. بسیاری از این مطالعات، کیفیت حسابرسی را به طور مستقیم آزمون نکرده‌اند، اما عواملی را بررسی کرده‌اند که منجر به بهبود در کیفیت تصمیم حسابرس و در نتیجه کیفیت حسابرسی می‌شود. این عوامل بیشتر شامل:
۱. میزان تجربیات حسابرسان
۲. دعاوی حقوقی بر علیه حسابرسان
۳. سرپرستی کار حسابرسی
۴. اندازه موسسات حسابرسی
۵. کسب شهرت
۶. تخصص‌گرایی،
۱) میزان تجربیات حسابرسان: لیبی و فردریک (Libby and Frederick ۱۹۹۰) دریافته‌اند که هر چه میزان تجربه حسابرسان بیشتر باشد، درک آنان از انواع تحریفات موجود در صورت‌های مالی افزایش مییابد. از اینرو، نتیجه‌گیری کرده‌اند که کیفیت تصمیم حسابرس با افزایش میزان تجربه از حسابرسی بهبود مییابد.
۲) دعاوی حقوقی: لیز و واتز (Lys and Watts ۱۹۹۴) میزان دعاوی حقوقی بر علیه حسابرسان را به عنوان شاخص کیفیت حسابرسی از دیدگاه حسابرسان مورد آزمون قرار داده‌اند. آنها به این نتیجه دست یافته‌اند حسابرسانی که بیشتر در معرض ادعاهای حقوقی قرار می‌گیرند، کمتر از فناوری انسجام یافته حسابرسی استفاده می‌کنند. نتایج تحقیق آنان حاکی از آن بود که کیفیت حسابرسی با استفاده از فناوری جدید حسابرسی بهبود مییابد.
۳) سرپرستی کار حسابرسی: کینگ و شوارتز (King R.R. and R.Schwartz ۱۹۹۹) میزان سرپرستی کار حسابرسی را به عنوان شاخص کیفیت در مواقعی که حسابرسان تحت رژیم‌های حقوقی متفاوت فعالیت می‌کنند، مورد بررسی قرار داده‌اند. نتایج تحقیق آنان نشان داد که سرپرستی تابعی از پیش‌بینی میزان اقدامات تنبیهی قانونی بر علیه حسابرسان است.
۴) اندازه موسسات حسابرسی: مهم‌ترین تحقیقات انجام شده در رویکرد عرضه حسابرسی، مطالعه تاثیر، اندازه موسسات حسابرسی کیفیت حسابرسی است. بسیاری از این تحقیقات از رابطه مثبت بین اندازه موسسه حسابرسی و کیفیت حسابرسی پشتیبانی می‌کنند. دی آنجلو (DeAngelo ۱۹۸۱) معتقد است که موسسه‌های حسابرسی بزرگ‌تر، انگیزه قوی‌تری برای ارائه حسابرسی با کیفیت بالاتر دارند، زیرا علاقه‌مند هستند که شهرت بهتری در بازار به دست آورند و از آنجا که تعداد مشتریانشان زیاد است، نگران از دست دادن مشتری نیستند. تصور بر این است که چنین موسساتی به دلیل دسترسی به منابع و امکانات بیشتر برای آموزش حسابرسان خود و انجام آزمون‌های مختلف، خدمات حسابرسی را با کیفیت بالاتری ارائه می‌کنند. نیو و دیویدسون (David and Neu ۱۹۹۳) نشان داده‌اند که موسسه‌های حسابرسی بزرگ مشتریان بزرگ‌تری دارند، از اینرو، توقع بازار برای کشف تحریفات موجود در صورت‌های مالی از حسابرسان افزایش مییابد. علاوه بر آن، شواهد تجربی حاکی از این است که موسسه‌های حسابرسی بزرگ‌تر دارای کیفیت حسابرسی برتر هستند؛ زیرا از منابع و امکانات بهتری برای آموزش حسابرسان در انجام حسابرسی، نسبت به موسسات کوچک‌تر برخوردار هستند. کلیو لینوکس (Clive Lennox ۱۹۸۴) نشان داد که موسسات حسابرسی بزرگ نسبت به موسسه‌های حسابرسی کوچک انگیزه بیشتری برای صدور گزارش صادقانه دارند. تحقیقات وی نشان می‌دهد که هر چه میزان منابع مالی در واحدهای مورد حسابرسی بیشتر باشد، استقلال حسابرسان نیز اهمیت بیشتری مییابد.
۵) انگیزه کسب شهرت: واتز و زیمرمن (Watts. Zimmerman ۱۹۸۳) برای دفاع از این نظریه که حسابرسان در بازار سرمایه از شهرت حرفه‌ای خود دفاع می‌کنند، به نمونه‌های تاریخی استناد کرده‌اند. شهرت، انگیزه‌ای برای حفظ استقلال حسابرسان است. به هر حال، انگیزه کسب شهرت ساز و کار خود نظارتی برای حفظ استقلال است.
۶) تخصص‌گرایی: تحقیقات انجام شده در این زمینه بیانگر آن است که بین نوع صنعتی که حسابرسان در حسابرسی آن تبحر دارند و کیفیت گزارش حسابرسی رابطه مستقیم وجود دارد. به عبارت دیگر، حسابرسانی که در صنعت مورد نظر تخصص دارند، به دلیل داشتن توانایی بیشتر در شناسایی و برخورد با مشکلات ویژه آن صنعت می‌توانند حسابرسی را با کیفیت بالاتری انجام دهند. به علاوه، هر قدر موسسه حسابرسی تجربه بیشتری در یک صنعت کسب کند، به دلیل ایجاد شهرت مثبت، علاقه بیشتری به ارائه خدمات حسابرسی با کیفیت برتر پیدا می‌کند. برای نمونه، بنیتو آراند (Benito Arrunada ۲۰۰۰) نشان داد که حسابرسان با تخصص ویژه در حسابرسی صنعت خاص، به دو دلیل عمده از کیفیت حسابرسی بالاتری برخوردار هستند. اول، آشنایی بیشتر با مسائل و مشکلات حسابداری و حسابرسی آن صنایع به دلیل اجرای مداوم حسابرسی و دوم، انگیزه برای کسب و حفظ شهرت در حسابرسی آن گروه خاص از صنایع.
راه پیش روی کیفیت حسابرسی
انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) بر این باور است که اتمام پروژه‌های تدوین شده توسط این بخش برای تعیین ابعاد کیفیت حسابرسی چشم‌انداز بسیاری مفید بر روی کیفیت حسابرسی فراهم کرده است. با این حال این به معنی پایان تلاش این انجمن (IAASB) برای افزایش کیفیت حسابرسی نیست و حفظ کیفیت و دوام آن مطابق با استانداردهای حسابرسی داخلی (ISA) به عنوان هدف اصلی انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) ارائه شده است زیرا با استفاده از آزادی استانداردهای حسابرسی (ISA) و شفافیت آنها، (IAASB) پروژه‌ای را برای جمع‌آوری اطلاعات برای کمک به اجرای موثر و پایداری و ارزیابی مستمر استانداردهای حسابرسی (ISA) در سراسر جهان تدوین کرده است در حالی که نکته مهم این است که با حفظ پلت فرم پایداری در طول دوره پیاده‌سازی، انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) اقدام به کاوش در نقاط دیگری از استانداردهای حسابرسی (ISA) کرده که ممکن است نیازمند تغییر و بهبود باشد.
علاوه بر این، انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) به تازگی (سال ۲۰۱۲) اقدام به مطالعه مسائل مربوط به کار حسابرسان در افشای اطلاعات در سطح صورت‌های مالی تحت عنوان ارتباطات حسابرسان با شرکت‌ها در گزارش حسابرسی خود کرده است به‌طوری که شرکت‌ها ملزم هستند در صورت‌های مالی خدمات اخذ شده از حسابرسان به همراه مبالغ آن را افشا کنند.
ارتقای مستمر سطح کیفیت حسابرسی نه تنها به تلاش‌های انجمن استانداردهای بین‌المللی حسابرسی (IAASB) بستگی دارد، بلکه در تعامل کاملا فعالانه با همه ذی‌نفعان خواهد بود.
حسابرسی به نوبه خود نقش بسیار حیاتی در تضمین یکپارچگی گزارشگری مالی که توسط عملیات موثر بر بازار سرمایه مورد استفاده قرار می‌گیرد را ایفا می‌کند به‌طوری که انجام حسابرسی با کیفیت بسیار بالا و متوسط می‌تواند باعث افزایش سطح اعتماد عمومی و ایجاد اعتماد به نفس ذی‌نفعان و سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های خود و همچنین ایجاد اعتماد به نفس در یکپارچگی صورت‌های مالی صادر شده توسط شرکت‌ها را به همراه داشته باشد.
انجمن پاسخگویی عمومی کانادا (CPAB) به عنوان یک نهاد موثر در ترویج حسابرسی با کیفیت بالا اقدام به ارائه دقیق مفهوم ارزش و کیفیت حسابرسی از طریق برگزاری کلاس‌های حسابرسی براساس مقررات جهانی کرده است به‌طوری‌که CPAB از این طریق با استفاده از گزارش‌های حسابرسان مستقل درباره شرکت‌های دولتی اقدام به ترویج حسابرسی با کیفیت بالا در سطح جامعه کرده است.
به‌طوری‌که CPAB به‌طور سالانه بیش از ۱۰۰ گزارش در این ارتباط صادر می‌کند که به عنوان نماینده ۹۵ درصد از کل بازار حرفه حسابرسی کانادا عمل می‌کنند. توضیح اینکه در شرایط فعلی ۱۵ شرکت برای انجام این فرآیند در سطح جهان فعالیت می‌کنند.
نتیجه‌گیری
تحقیقات انجام شده در زمینه کیفیت حسابرسی نشان می‌دهد که عواملی همچون: الف) معقول بودن حق‌الزحمه حسابرسی، ب) تعویض ادواری حسابرسان، ج) تشکیل کمیته حسابرسی در شرکت‌ها، د) منع ارتباط طولانی مدت با صاحب کاران، ه) ادغام موسسات کوچک‌تر و تشکیل موسسات حسابرسی بزرگ‌تر، و) ایجاد ساز و کاری برای پاسخگو کردن حسابرسان، ز) تخصص‌گرایی حسابرسان- حسابرسی صنایع خاص، چ) تاکید بر بررسی هم‌پیشگان، ح) رتبه‌بندی سالانه موسسات حسابرسی، س) وجود قوانین حمایتی از حقوق حسابرسان ( به ویژه عدم مصالحه در گزارشگری موارد نقض)، و... مواردی هستند که منجر به تقویت کیفیت حسابرسی می‌شوند. در این راستا، با توجه به تحولات اخیر در حرفه حسابرسی در ایران و تشکیل موسسات حسابرسی در ایران و تشکیل موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و همچنین گسترش بازارهای مالی و افزایش نیاز روزافزون به اطلاعات مالی معتبر پیشنهاد می‌شود که با استفاده از تحقیقات انجام شده در کشورهای دیگر و انجام تحقیقات بنیادی، عناصر موثر بر کیفیت حسابرسی، چه از نظر کیفیت واقعی حسابرسی (کشف و گزارش تحریفات گزارش‌های مالی) و چه از نظر برداشت از کیفیت حسابرسی (اعتماد استفاده‌کنندگان از گزارش‌های مالی) شناسایی شود.
* حسابدار رسمی
ارسال نظر