مترجم: یاسر ظهوریان

معروف است که بازیگران بازارهای مالی آن قدر از ضرر فراریند که برای جلوگیری از آن دست به ریسک‌های بزرگی می‌زنند. اگر به یک انسان عادی حق انتخاب بین ۹۰‌درصد احتمال بردن مقدار کم پول و ۱۰‌درصد احتمال بردن مقدار زیادی پول بدهید به احتمال زیاد گزینه‌ای را انتخاب خواهد کرد که حداقل مقدار کمی پول را تضمین کند (ریسک کمتر)، اما اگر به همین فرد حق انتخاب بین ۹۰‌درصد احتمال باختن مقدار کمی پول و ۱۰‌درصد احتمال از دست دادن مقدار زیادی پول را بدهید احتمالا مورد دوم را انتخاب خواهند کرد (ریسک بیشتر). (یعنی در شرایطی که احتمال ضرر هست افراد حاضرند برای جلوگیری از آن ریسک ضرر بیشتری را بپذیرند). اخیرا یک تحقیق نشان داده است که استرس و تنش این وضعیت را تشدید می‌کند.

دو روانشناس از دانشگاه روتگرز نیوجرسی نوع ریسک‌های مالی را که افراد در آرامش و تحت تنش اتخاذ می‌کنند بررسی کردند. آنها می‌دانستند که بازارهای مالی حتی در بهترین شرایط پر از تنش و استرس هستند. مثلا دلالان سهام تصمیمات بسیار مهم را در کسری از ثانیه و در محیطی بعضا پر از سر و صدا، گرم و مملو از تنش‌های اجتماعی اتخاذ می‌کنند. آیا این شرایط بر قضاوت آنها تاثیر می‌گذارد؟

آزمایش این دانشمندان شامل دانشجویانی بود که در یک بازی شرکت می‌کردند. برای شبیه سازی استرس نیمی از دانشجویان در قسمتی از بازی دست خود را در آب خیلی سرد قرار داده بودند. دانشجویان در برابر تصمیمات مالی متفاوتی قرار داده شدند. مثلا می‌توانستند بین ۸۰‌درصد احتمال از دست دادن ۷۵ تومان و ۲۰‌درصد احتمال از دست دادن ۳۰۰۰ تومان یکی را انتخاب کنند. آنها می‌توانستند هر چیزی که می‌بردند برای خود نگه دارند. روانشناسان نشان دادند که وقتی شرکت‌کنندگان در معرض استرس قرار می‌گرفتند و احتمال ضرر وجود داشت تصمیمات پرریسک تری می‌گرفتند، اما در مورد احتمال سود موضوع بر عکس بود. یک توضیح برای این پدیده می‌تواند این باشد که مغز انسان مسائل را به دو روش متفاوت می‌بیند، تحلیلی و شهودی. دید تحلیلی مغز به راحتی به وسیله محرک‌های خارجی مثل استرس تحت تاثیر قرار می‌گیرد. وقتی زمان خیلی مهم است نوع شهودی اهمیت بیشتری می‌یابد.

از آنجا که انتظار می‌رود غریزه افراد باتجربه به خوبی شکل گرفته باشد آنها باید حتی در شرایط پر استرس که توان تحلیلی‌شان تحت تاثیر قرار می‌گیرد بر اساس شهود تصمیمات درستی اتخاذ کنند. پس افزایش استرس تا جایی که بیش از حد زیاد و نامعمول نشود که حتی غریزه آنها را تحت تاثیر قرار دهد، نباید روی تصمیمات آنها موثر باشد. آنچه نگران‌کننده‌ است که تاجران امروز در شرایط بسیار پرتنشی قرار دارند و در چنین شرایطی تجربه کمک کمی می‌کند. آنها باید تصمیماتی را که هرگز تجربه نکرده‌اند در کسری از ثانیه اتخاذ کنند. لذا والری رینا معاون مرکز اقتصاد رفتاری و تحقیقات تصمیم گیری دانشگاه کرنل نیویورک می‌گوید شاید معامله‌کنندگان در چنین شرایطی در برابر تجربه‌ای که در بالا ذکر شد آسیب‌پذیرتر باشند. لذا آقای رینا ادعا می‌کند در شرایط ایده آل یک روش که با استفاده از آن حکومت‌ها می‌توانند شرایط را بهبود بدهند این است که دید درستی از آنچه مشکل دارد و روش حل کردن آن به مردم بدهند، اما متاسفانه در حال حاضر به نظر می‌آید که دولت‌ها هم به اندازه افراد گیج و مبهوتند. و لذا حتی ممکن است حکومت‌ها هم برای جلوگیری از ضرر ریسک بزرگتری مرتکب شوند، درست مثل دانشجویان تحقیق بالا.

منبع: اکونومیست