سوته دلی در خانه مادری

مسعود میر

شاعر سینمای ایران سال‌های پس از انقلاب را با حاجی واشنگتن و کمال الملک در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ شروع کرد. این فیلم‌ها به‌رغم بهره‌مندی از ظرافت‌های ناب تاریخی و خوش ساختی آثار علی حاتمی نتوانستند در گیشه فیلمساز را روسفید کنند و شاید به همین دلیل حاتمی فیلم بعدی را شش سال پس از کمال الملک جلوی دوربین برد. «مادر» یک امتحان بزرگ بود برای عبور از آنچه شاعر سینما را محکوم می‌کرد به ساختن فیلم‌هایی بر اساس دغدغه‌های یک میهن پرست که ابزار سینما را برای واکاوی تاریخ برگزیده است. حاتمی برای مادر بسیار رنج برد و در آن روزها که یک ستاره متوسط فروش فیلم‌ها را ضمانت می‌کرد کلکسیونی از هنرپیشه‌های تراز اول سینما را گرد هم آورد. شایسته با هدایت فیلم تمام قد پشت این فیلم ایستاد و توانست وسواس فیلمساز و البته نگرانی‌اش از مشکلات را برطرف کند. مادر حکایت روزهای آخر زندگی زنی است که فرزندانش او را از خانه سالمندان مرخص می‌کنند تانفس‌های آخر زندگی‌اش را در هوای خانه‌اش بکشد. بهره‌مندی فیلم از بی‌بدیل‌ترین دیالوگ‌های عاطفی و پلان‌های سرشار از زیبایی هر تماشاگری را میخکوب می‌کرد. بازی‌های ارائه شده در این فیلم را می‌توان به‌عنوان یک سنگ محک برای درجه‌بندی سطح بازی بازیگران در سینمای ایران به حساب آورد. محمد علی کشاورز، اکبر عبدی و فریماه فرجامی را باید به‌عنوان برترین بازیگران این فیلم به شمار آورد. آنهایی که فیلم را دیده‌اند شات ورود مادر به خانه و بوییدن چادر مادر توسط پسر کوچک خانه - غلامرضا - و مرگ مادر و دیالوگ معرکه غلامرضا را که می‌گفت: «مادر مرد از بس که جان ندارد» را فراموش نشدنی می‌دانند. مادر که به پرده سینماها نشست، علی حاتمی مزد زحمتش را گرفته بود. یک فیلم درخشان و سرشار از زیبایی آن چیزی بود که تماشاگر سینما را تا پایان فیلم در صندلی‌اش بی حرکت می‌کرد .مادر فیلم خوش ساختی شده بود که هم مخاطب عام از دیدنش لذت می‌برد و هم منتقدان آنرا ستایش کردند. تجربه مادر تجربه تکرار نشدنی ویژه‌ای بود که جایش در کلکسیون فیلم‌های ایرانی خالی بود و با دست گذاشتن بر سوژه‌ای ناب و روایت بی‌نظیرش برای همیشه ماندگار شد. تاریخ سینمای ایران فیلم دیگری با مضمون مادر به کارگردانی رسول ملاقلی پور دارد، اما بی‌شک آنچه علی حاتمی از مادر در ذهن مخاطبش ثبت کرده هزاران بار بهتر از تجربه آخرین فیلم ملاقلی پور است. پس به احترام علی حاتمی و مادرش باز هم کلاه احترام از سر بردارید...