چرا ایران میانجیگیری را نپذیرفت؟
سایه تردید از تهران تا واشنگتن
دنیای‌اقتصاد-مجید اعزازی: روزدوشنبه، در حالی که رییسان شش دانشگاه آمریکا سرگرم دیدار با مقام‌های ایرانی بودند، سخنگوی وزارت خارجه ایران با بکارگیری لحنی دیپلماتیک اعلام آمادگی ترکیه برای میانجیگری بین تهران- واشنگتن را رد کرد. اگرچه حسن قشقاوی گفت: مسائل ایران و آمریکا فراتر از مباحث معمولی و سیاسی دو کشور است که با میانجیگری کشوری ولو با حسن نیت قابل حل و فصل باشد، اما به نظر می‌رسد افزون بر پیچیدگی روابط میان تهران-واشنگتن طی ۳۰ سال گذشته، مقام‌های دو کشورشأن دیپلماتیک و ظرفیت دیپلماسی خود را فراتر از تمسک به کشور ثالثی همچون ترکیه می‌دانند. ایران با پشتوانه تمدنی تاریخی و همچنین موقعیت ژئوپلتیک و سایر فاکتورهای تشکیل دهنده قدرت، خود را در زمره صاحب نفوذان منطقه قلمداد می‌کند. آمریکا نیز پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، قدرت بلامنازع جهان تک قطبی به شمار رفته و می‌رود و بالطبع به اندازه‌ای برای ظرفیت دیپلماسی خود احترام قائل است تا پای کشور ثالثی را برای تامین منافع خود به اتاق مذاکره باز نکند. در این میان چنین نگاهی را می‌توان در مقام‌های ایران نیز سراغ گرفت، وقتی که سخنگوی وزارت خارجه در اولین واکنش خود نسبت به نامه محمود احمدینژاد رییس جمهور ایران به رییس جمهور منتخب آمریکا، این نامه را نشانه ظرفیت بالای دیپلماسی ایران قلمداد کرد و حتی در تفسیر این نامه اعلام کرد که ایران برای تحقق شعار «تغییر» اوباما آماده کمک به دولت وی است. قشقاوی همچنین تصریح کرده بود که می‌توان شعار «تغییر» را با شعار «ما می‌توانیم» تلفیق کرد. بی‌گمان درچنین شرایطی که از سویی اوباما نامزد دموکرات انتخابات آمریکا طی یک سال گذشته برگفت‌وگوی مستقیم بدون پیش شرط با ایران تاکید و تصریح کرده است و از سوی دیگر رییس جمهور ایران در اقدامی‌‌‌‌سنت شکنانه برای نخستین بار در طول تاریخ انقلاب اسلامی‌‌‌‌به رییس جمهور منتخب آمریکا پیام تبریک می‌‌‌‌فرستد، آمادگی کشور ثالثی همچون ترکیه نه تنها نمی‌تواند کمک کننده باشد که شاید به پیچیدگی بیشتر روابط دو کشور نیز بینجامد. این همه در حالی است که طی چند ماه گذشته دولت‌های احمدینژاد و جورج بوش برای انعطاف در روابط خود، گام‌های مثبت و متعددی از جمله طرح گشایش دفتر حافظ منافع آمریکا در تهران و اجازه گشایش شعبه شورای ایران - آمریکا در ایران، و انجام سه دوره مذاکره درباره عراق برداشته‌اند. البته افزون براین موارد می‌توان تلاش نمایندگان مجلس هشتم ونمایندگان کنگره آمریکا برای طبیعی‌سازی روابط میان دو کشور در قالب دیدارهای غیررسمی‌‌‌‌را در شمار این گام‌های مثبت احصا کرد.
به باور ناظران، اینک که تابوی گفت‌وگوی میان تهران- واشنگتن هم در ایران و هم در آمریکا شکسته است و به نظر می‌رسد،این کشورها در شرایطی به سر می‌برند که می‌توانند برخی از نارضایتی‌های گذشته را در قبال به دست آوردن امتیازات جدید به فراموشی بسپارند، موضوع برقراری رابطه میان دو کشور یاد شده از تعارفات و به کارگیری دیپلماسی پنهان گذشته و به شدت نیازمند بیان شفاف خواسته‌های طرفین است. اینک، آمریکا ایران را به عنوان یک حکومت مشروع و قدرت منطقه‌ای پذیرفته است، از این رو تمایل دارد تا به جای مقاومت در برابر رفتارهای ناخواسته به تعامل به منظور تعدیل این رفتارها روی آورد. این تمایل را می‌توان در آخرین اظهارنظرهای ۲۰ کارشناس مسائل بین‌المللی آمریکایی به رییس جمهور منتخب این کشور دید، آنجا که این کارشناسان برجسته نه جنگ و نه تحریم، بلکه گفت‌وگوی مستقیم با ایران را در گوش اوباما زمزمه کردند.
از زمان آغاز تیر‌گی روابط تهران - واشنگتن (تسخیر سفارت آمریکا در تهران و گروگانگیری دیپلمات‌های آمریکایی) و قطع کامل روابط دو کشور تاکنون دیدار رسمی‌‌‌‌میان نمایندگان مجالس ایران وآمریکا رخ نداده است، اما نمایندگان آمریکایی سه ملاقات غیررسمی اعلام شده با مقام‌های ایرانی داشته‌اند که هر سه مورد با واکنش‌هایی همراه شده‌اند. در اولین ملاقات، مهدی کروبی رییس وقت مجلس ششم که برای شرکت در اجلاس سالانه بین‌المجالس به نیویورک سفر کرده بود در بازدید از موزه متروپلیتن این شهر با سناتورهای آمریکایی روبه‌رو شد و به درخواست آنها برای گفت و گویی کوتاه پاسخ مثبت داد.این اقدام کروبی در شرایطی انجام شد که موضوع رابطه با آمریکا و هرگونه ارتباط میان مسوولان جمهوری اسلامی و سیاستمداران آمریکایی خط قرمز ایران، محسوب می‌شد.دومین ملاقات مربوط به دیدار سناتور جوزف بایدن رییس کمیته امور خارجه سنای آمریکا با محمد جواد ظریف نماینده سابق ایران در سازمان ملل است. این دیدار که در دوره
ریاست جمهوری محمود احمدینژاد صورت گرفت، برخلاف ملاقات کروبی، واکنش منفی چندانی به دنبال نداشت، اما درز کردن خبر آن در رسانه‌های آمریکا، واکنش مطبوعات دو کشور را برانگیخت.باراک اوباما نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آقای بایدن را به عنوان نامزد پست معاونت ریاست جمهوری در صورت پیروزی خود برگزیده است. آقای بایدن از جمله سیاستمداران حزب دموکرات است که طرفدار گفت‌وگوی مستقیم با ایران محسوب می‌شود و تاکنون تلاش‌‌هایی نیز در این باره انجام داده است.
اما سومین ملاقات در آخرین روزهای مهرماه سال جاری میان نمایندگان مجلس هشتم و نمایندگان مجلس آمریکا در نشست صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن صورت گرفت.
ارسال نظر