دیوارهای خالی، سکوهای انتظار

عکس: نگار متین‌نیا

نگاه سوم- این روزها حراج کریستی سابتی از یک سو و گرم شدن بازار فروش آثار هنرمندان ایرانی از سوی دیگر باعث شده تا بیشتر هنرمندان نیز مشکلات چندین ساله اقتصادی خود را در نظر گیرند و به فروش آثارشان به صورت فردی و جمعی مشغول باشند به طوری که در چند ماه اخیر شاهد چندین اکسپوی آثار هنری بودیم. از یک سو اولین اکسپوی فروش آثار حجمی در خانه هنرمندان و از طرف دیگر باز هم اولین اکسپوی عکس آن هم با حضور ستاره‌های سینما و آن قیمت‌های نجومی، و در نهایت اعتراض و حاشیه و جنجال. اما شاید همه اینها مسکنی ضعیف در مقابل تاخیرها، برگزار نشدن‌ها، انصراف، انزوا و اعتراض همیشگی هنرمندان نسبت به تاخیر، عدم برگزاری یا برپایی‌های فرمایشی و سرد دو سالانه‌های مهم که به نوعی بیان‌کننده وجه هنری‌مان باشد محسوب می‌شود.

سال به سال دریغ از دو سالانه‌ها

در تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۳۷ شمسی اولین دو سالانه نقاشی و مجسمه‌سازی تهران در کاخ ابیض برگزار شد که مارکو گرگوریان جایزه اول آن را گرفت. ۵۰ سال از شروع دو سالانه‌ها در ایران می‌گذرد، اما هر روز تعداد آنها کمتر می‌شود یا به سه سالانه و چهارسالانه تبدیل می‌شوند. بعضی معتقدند روند دو سالانه‌ها در ایران تا زمانی که هنرمندان در آنها مشارکت داشتند، خوب بود ولی از زمانی که دولت به عنوان یکی از فعالان اصلی وارد این فضاها شد، حضور هنرمندان منوط به سلیقه و ممیزی‌های خاصی شد که در نهایت به دلسردی هنرمندان و حتی شرکت نکردن آنها در این محافل انجامید.

اعمال نظرهای مرکز هنرهای تجسمی بر دوسالانه‌ها از یک‌سو و از طرف دیگر جابه‌جایی مدیران این مرکز همیشه به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل تاخیر و بی‌نظمی در دوسالانه‌ها مطرح بوده است. به طوری که چند ماه قبل انجمن هنرمندان نقاش دوسالانه نقاشی را تحریم کردند و علیه آن بیانیه نوشتند. این عوامل دست به دست هم داد تا جایی که دوسالانه هفتم بسیار ضعیف برگزار شد.

کاریکاتور در سال آینده

سال گذشته تهران شاهد برپایی هفتمین دوره از دوسالانه کاریکاتور بود، این دوسالانه اگر بخواهد به طور مرتب و سال آینده ادامه داشته باشد باید از همین امسال به انجام تدارکات آن و انتخاب داوران بپردازند. بهترین دوسالانه‌های کاریکاتور از نظر داوود شهیری یکی از کارشناسان دوره پنجم و ششم آن بود که چندین داور حرفه‌ای ایرانی و خارجی در آن حضور داشتند. وی می‌گوید: اما ممکن است خانه کاریکاتور ایران به خاطر دبیر دائمی آن و اعمال سلیقه‌های شخصی دچار مشکلاتی شود که قبلا نیز تجربه‌های مشابه آن دیده شده است.

نگارگری در اسفندماه

هفتمین دوسالانه نگارگری نیز ۱۵ اسفندماه امسال به صورت بین‌المللی برپا می‌شود به طوری که میهمانی از چین و ترکیه نیز به عنوان داور دعوت شده است. اما نکته جالب در این جریان این است که این انجمن هنوز محل خاص و مشخصی ندارد. باید دید انجمن نگارگران چگونه خواهند توانست این دوسالانه را به سرانجام برسانند.

گرافیک: امید به برگزاری به موقع

دوسالانه گرافیک در میان دوسالانه‌های برگزار شده در ایران به دلیل برگزاری بین‌المللی آن همیشه از اهمیت و حساسیت بالایی نسبت به دیگر دوسالانه‌ها برخوردار بوده است. آخرین دوسالانه گرافیک سال گذشته برپا شد. اما یکی از گرافیست‌ها که در دوره هشتم شرکت داشت می‌گوید: ما انتظار داریم که این دو سالانه اردیبهشت سال بعد برگزار شود این مهم‌ترین و اصلی‌ترین تقاضای این انجمن است، چون اعتبار جهانی آن به سر موعد برگزار شدنش بر می‌گردد.این گرافیست ادامه داد: اما در نهایت نیز برپایی سروقت دو سالانه نهم بستگی به اراده مرکز هنرهای تجسمی دارد، چون آنها هستند که باید تصمیم آخر را بگیرند.

دو سالانه‌ای که ۶ سالانه شد

دو سالانه تصویرگری نیز بعد از گذشت مدت‌ها به ۶ سالانه تبدیل شد، اما قرار شده تا پس از این مدت طولانی در اسفند ماه امسال در یکی از شهرستان‌ها برگزار شود. یکی از اعضای انجمن تصویرگران گفت: بعد از مدت‌ها بلاتکلیفی، بلاخره قرار شد تا این دو سالانه در شیراز برپا شود، اما یکی از اتفاقات عجیب و خنده‌دار این جریان این است که هنوز از انجمن ما دعوتی به عمل نیامده است.

نقاشی، پرحاشیه

دو سالانه هفتم نقاشی با حاشیه‌ها و نقدهای تندی بر آن به اتمام رسید، به طوری که ابراهیم جعفری، نقاش درباره این دو سالانه گفت: متاسفانه دو سالانه هفتم بسیار ضعیف عمل کرد و شاید هیچ گونه نظارت دقیقی حتی برای انتخاب آثار ارائه نشده بود.

این نقاش ادامه داد، چون کارهای ارائه شده در یک بی‌ینال باید حاصل دو سال زحمت یک نقاش باشد، اما متاسفانه من در اینجا حتی کارهای محصول چند شب را دیدم.»

یکی از فعالان این انجمن نیز درباره دو سالانه بعدی گفت: «بعد از برپایی ضعیف دو سالانه هفتم نقاشی انجمن نقاشان منتظر برپایی دوسالانه هشتم آن است. اما فعلا هیچ دعوتی از انجمن برای دو سالانه هشتم صورت نگرفته است.

این نقاش ادامه می‌دهد: خود کلمه «بی‌ینال» مترادف با کیفیت است و اگر دو سالانه کیفیت نداشته باشد، غبار خاموشی روی آن خواهد نشست.

اما قرار شده تا یازدهمین دوره دو سالانه عکس ایران در دی ماه امسال با موضوع آزاد تهران و نیرو برگزار شود. این برگزاری همزمان در تهران و یزد را باید از ایده‌های آقای شالویی، مدیر جدید مرکز هنرهای تجسمی دانست که به منظور بردن اتفاقات مهم هنری به شهرهای غیر پایتخت و تمرکز زدایی انجام شده است. نکته جالب در این دو سالانه که باعث تعجب و ناراحتی خیلی از عکاسان صاحب نام شده غیر رقابتی بودن آن است.

نکته‌ای که در مورد دو سالانه عکس می‌توان به آن اشاره کرد پایان یافتن زمان تحویل آثار و آغاز مرحله داوری است. این دو سالانه قرار است دی‌ماه امسال برگزار شود.